خبرگزاری مهر، گروه استانها- محمود نواصر: کشور کویت به عنوان یکی از بازیگران مهم حوزه خلیج فارس، نقشی کلیدی در معادلات سیاسی و امنیتی خاورمیانه دارد. این کشور با بهره‌گیری از دیپلماسی فعال و متوازن، توانسته به عنوان پُلی برای نزدیکی دیدگاه‌های میان جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای عمل کند. در شرایطی که منطقه با تحولات پیچیده‌ای روبه‌رو است، نقش دیپلماتیک کویت در کاهش تنش‌ها و ارتقای ثبات منطقه اهمیت ویژه‌ای یافته است.
شهر آبادان، نزدیک‌ترین نقطه ایران به کویت است و به عنوان شاهراه راهبردی ارتباطی میان دو کشور، جایگاه ویژه‌ای در تعاملات منطقه‌ای دارد و همچنین به عنوان نمادی از پیوندهای جغرافیایی و تاریخی ایران و کویت مطرح است.
در گفتگوی پیش رو، «محمد توتونچی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت با تأکید بر مواضع اصولی تهران در قبال فعالسازی غیرقانونی مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی و تأکید بر حقوق ایران در برنامه هسته‌ای به نقش تعیین‌کننده کویت در میانجی‌گری و تقویت ثبات منطقه‌ای اشاره می‌کند.
این گفتگو نشان می‌دهد چگونه کویت می‌تواند به عنوان نقطه اتکایی برای نزدیکی دیدگاه‌ها و تسهیل گفت و گوهای منطقه‌ای عمل کند و بر اهمیت ایجاد مکانیسم‌های منطقه‌ای حفاظتی در برابر تهدیدات مشترک تأکید دارد.
اخیراً شاهد تاکید سه کشور اروپایی مبنی بر فعالسازی مکانیسم ماشه علیه ایران هستیم. واکنش ایران به این اقدام چیست؟
ایران به طور صریح این تلاش را غیرقانونی و فاقد هرگونه مبنای حقوقی می‌داند. جمهوری اسلامی ایران پیش‌تر در پی خروج غیرقانونی ایالات متحده از برجام، مکانیسم حل و فصل اختلاف (DRM) را به طور کامل طی کرده و فرآیند آن را با حُسن نیت به پایان رسانده است بنابراین، هرگونه تلاش مجدد برای فعالسازی این مکانیزم از سوی سه کشور اروپایی (E3) فاقد صلاحیت حقوقی و سوء‌استفاده از فرآیند محسوب می‌شود.
آیا کشورهای اروپایی تعهدات خود تحت برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را به درستی اجرا کرده‌اند؟
خیر. فرانسه، آلمان و بریتانیا نه تنها به تعهدات اقتصادی خود عمل نکردند، در عمل نیز با کمپین فشار حداکثری آمریکا همراه شدند. عدم راه‌اندازی کانال‌های مالی مؤثر و بی‌عملی در قبال تحریم‌های ثانویه آمریکا نشان دهنده قصور آشکار آنها در ایفای تعهداتشان بوده است.
ایران در مکاتبات متعدد رسمی با سازمان ملل از جمله نامه‌های مورخ نوامبر ۲۰۱۸، مه ۲۰۱۹ و مارس ۲۰۲۰، موارد قصور سه کشور اروپایی را به‌طور مستند ارائه کرده است. این مدارک شامل نقض بندهای ۳، ۴، ۵ پیوست دوم برجام و ناتوانی در ایجاد مکانیسم‌های محافظتی در برابر تحریم‌های ثانویه آمریکا است.
آیا از دیدگاه شما مواضع کشورهای اروپایی در قبال حملات اخیر رژیم صهیونیستی به ایران، تأثیری بر موقعیت آنها در برجام داشته است؟
در جریان حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران در ژوئن ۲۰۲۵، فرانسه و بریتانیا به طور مستقیم از این حملات حمایت کرده، تجهیزات نظامی و کمک اطلاعاتی در اختیار اسرائیل قرار دادند و حتی از انچه «حق دفاع اسرائیل از خود» می‌دانند، دفاع کردند. ایران این اقدامات را مصداق «معاونت در جنایات جنگی» دانسته و معتقد است این کشورها نه تنها حقوق بین‌الملل را نقض کرده‌اند بلکه صلاحیت اخلاقی و سیاسی برای طرح ادعاهای جدید علیه ایران را از دست داده‌اند. ایران معتقد است مشارکت فعال کشورهای اروپایی در حمایت از این حملات، چه از طریق تسلیحاتی و چه از طریق سیاسی، آنها را از جایگاه «مشارکت‌کننده با حسن نیت» در برجام ساقط کرده و به عنوان معاونان جنایات جنگی مسئول می‌سازد.
آیا ایران همچنان متعهد به برجام است؟
ایران علیرغم خروج آمریکا و بی عملی اروپایی‌ها، بیش از یک سال با حسن نیت و صبوری رفتار کرد و حتی فراتر از تعهدات خود عمل کرد اما پس از آنکه هیچ پاسخ مؤثری دریافت نکرد، به صورت تدریجی و مطابق بند ۳۶ برجام، تدابیر جبرانی خود را آغاز کرد. با این حال، ایران همواره آمادگی خود را برای بازگشت به اجرای کامل برجام در صورت اجرای متقابل تعهدات اعلام کرده است.
از نظر حقوقی، آیا سه کشور اروپایی مجاز به استفاده از مکانیسم حل و فصل اختلاف (ماشه) هستند؟
طبق اصول حقوق بین‌الملل، طرفی که خود تعهداتش را نقض کرده نمی‌تواند از مزایای همان توافق بهره‌مند شود. از آنجا که ایران به طور قانونی و قطعی فرآیند حل و فصل اختلافات را به اتمام رسانده و از آنجا که اروپا از انجام تعهداتشان پس از خروج آمریکا از برجام قصور و حتی از تجاوز رژیم اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای تحت حفاظت ایران حمایت، مشارکت و حتی صراحتاً به همدستی در آن اعتراف کرده‌اند، عملاً از وضعیت مشارکت کنندگی در برجام خارج شده‌اند و از نظر حقوقی هرگونه توسل این کشورها به مکانیسم ماشه از نظر اخلاقی نادرست و از نظر سیاسی خطرناک بوده و خود به خود تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی محسوب می‌شود.
درخواست ایران از جامعه بین‌المللی و شورای امنیت سازمان ملل چیست؟
ایران خواستار آن است که به سه کشور اروپایی اجازه داده نشود که از قطعنامه‌هایی که خود به آن پایبند نبوده‌اند، سو استفاده کنند و موجب تضعیف اعتبار شورای امنیت شوند. ایران از سه کشور اروپایی و آمریکا می‌خواهد اقدامات غیر قانونی خود از جمله تجاوز آشکار در نقض برجام و حقوق بین‌الملل را متوقف کرده و غرامت خسارات جانی و مالی شدیدی را که ایران به دلیل خروج غیرقانونی آمریکا و عدم انجام تعهدات سه کشور اروپایی تحت قطعنامه ۲۲۳۱ همراه با مشارکت فعال در اقدام تجاوزکارانه رژیم اسرائیل علیه ایران تحمیل شده است، پرداخت کند.
آیا کویت می‌تواند نقش دیپلماتیکی در نزدیک‌سازی دیدگاه‌ها میان ایران و کشورهای اروپای ایفا کند؟ نظر تهران درباره ابتکارات کشورهای حوزه خلیج فارس برای حمایت از ثبات منطقه چیست؟
تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایران که آشکارا ناقض منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل و رژیم منع اشاعه هسته‌ای بود، امنیت و ثبات در کل منطقه غرب آسیا را در معرض خطری بی سابقه قرار داد و موضع گیری منسجم و قاطع کشورهای منطقه علیه آن نشانه اجماع منطقه‌ای در مورد ضرورت چاره اندیشی جمعی جهت مقابله با توسعه طلبی و جنگ افروزی رژیم آپارتاید صهیونیستی است.
امروز نیاز به مکانیسمی منطقه‌ای برای حفاظت از امنیت گروهی بیش از پیش احساس می‌شود و ایران از هر ابتکاری در این زمینه استقبال می‌کند. کویت طی سال‌های گذشته برای شکل‌گیری چنین ابتکاری تلاش کرد و اکنون نیز قادر است با توجه به اعتماد کشورهای منطقه به ظرفیت‌ها و تجارب سیاسی این کشور، نقش مؤثری در شکل گیری چنین مکانیسمی داشته باشد.
پیام ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس درباره برنامه هسته‌ای خود چیست؟
برنامه هسته‌ای ایران هیچ‌گاه تهدیدی علیه هیچ کشوری به ویژه کشورهای منطقه نبوده چرا که اصولاً ماهیت نظامی نداشته و شما نمی‌توانید گزارشی را توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیدا کنید که تأیید کند ایران در برنامه هسته‌ای خود انحراف داشته و به سمت مقاصد نظامی حرکت کرده است. در واقع این عوام فریبی است که سال‌ها از سوی رژیمی که خود دارای کلاهک‌های هسته‌ای است و به هیچیک از قوانین بین‌المللی پایبند نیست، مطرح می‌شود. اکنون کشورهای منطقه دریافته‌اند که تهدید واقعی، ماهیت رژیم پلید صهیونیستی است که نیات خبیثانه‌ای عیله همه منطقه دارد بنابراین چگونگی صیانت جمعی ازحقوق ملت‌ها و کشورهای منطقه فصل مشترک جهت‌گیری‌های سیاسی کشورهای منطقه است.
اتهاماتی علیه اسرائیل مبنی بر پیگیری سیاست گرسنگی دادن هدفمند علیه غیرنظامیان در غزه وجود دارد. دیدگاه ایران به این موضوع از منظر حقوق بین‌الملل چیست؟
ادامه محاصره غیرانسانی غزه و بمباران وحشیانه مراکز اسکان آوارگان و تبدیل جایگاه‌های توزیع کمک‌های بشردوستانه به تله‌هایی برای هدف‌گیری و کشتار جمعی مردم گرسنه و تشنه، گواه شدت شقاوت و سنگدلی رژیم آپارتاید اسرائیل و حامیان آن است. کشتار بیش از هزار انسان بی‌گناه در صف‌های دریافت غذا و جان باختن بیش از ۶۰۰ نفر در اثر گرسنگی، اوج سبعیت رژیم صهیونیستی و مصداق‌های واضح جنایت جنگی و نسل‌کشی است. این در حالی است که ۹۰ درصد مساحت غزه غیرقابل سکونت شده و یک میلیون و دویست هزار نفر از جمعیت غزه در معرض مرگ ناشی از گرسنگی مفرط قرار دارند.
با توجه به فروپاشی کامل نظام بهداشتی و درمانی در غزه و ممانعت اشغالگران از ورود کمک‌های غذایی و دارویی به این باریکه طی ۵ ماه گذشته، غزه در معرض یک فاجعه انسانی تمام‌عیار قرار دارد و طرح نسل‌کشی مردم فلسطین در هولناک‌ترین شکل خود توسط شقی‌ترین جنایتکاران در حال اجرا است. تک‌تک دولت‌ها و همه نهادها و سازمان‌های بین‌المللی که عهده‌دار مأموریت‌های انسان‌دوستانه هستند، از جمله شورای حقوق بشر، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، سازمان جهانی بهداشت و یونیسف مسئولیت قانونی و اخلاقی برای اقدام عاجل و مؤثر جهت توقف جنایات رژیم صهیونیستی و پایان‌دادن به درد و رنج مردم فلسطین دارند.
این مسئولیت قانونی و اخلاقی منبعث از منشور سازمان ملل متحد، حقوق بشردوستانه بین‌المللی به ویژه معاهدات چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ و پروتکل‌های الحاقی آن، کنوانسیون منع نسل‌کشی است که در آن بر تعهد همه دولت‌ها برای حصول اطمینان از رعایت قواعد بشردوستانه و ممانعت از نسل‌کشی تاکید شده است.
وظیفه اخلاقی و دینی کشورهای منطقه و اسلامی نیز روشن است و لازم است این کشورها از همه ظرفیت‌های خود از جمله در چارچوب سازمان همکاری اسلامی و سازمان ملل متحد برای وادار کردن حامیان رژیم صهیونیستی به ویژه آمریکا برای توقف جنایات این رژیم استفاده کرده و ضمن فراهم آوردن زمینه لازم برای ارسال فوری کمک‌های لازم خصوصاً آب و غذا و دارو به مردم فلسطین، برای مواخذه و محاکمه و مجازات جنایتکاران صهیونیست اقدام کند.
