ایالات متحده مرکز اصلی تولید جنگنده در جهان است و برخی از بزرگ‌ترین و معتبرترین شرکت‌های هواپیماسازی جهان در این کشور مستقر هستند. در سال ۲۰۲۵، بزرگ‌ترین بازیگران صنعت جنگنده‌سازی شرکت‌های بوئینگ و لاکهید مارتین هستند، و جنگنده‌های F-16، F-15، F/A-18، F-22، F-35 و F-47 آینده، همگی توسط این دو غول فناوری دفاعی ساخته می‌شوند.

همچنین بر همگان آشکار بوده و گاه بسیار بحث‌برانگیز شده که جنگنده‌‌های ارتش ایالات متحده و متحدانش به‌شدت پیچیده و هزینه‌بر شده‌اند. برای مثال، خط تولید جنگنده F-22 Raptor ساخت شرکت لاکهید مارتین در سال ۲۰۱۱ تعطیل شد و خط مونتاژ F/A-18 Super Hornet ساخت بوئینگ نیز قرار است در سال ۲۰۲۷ به کار خود پایان دهد، اما سایر خطوط تولید همچنان فعال‌ بوده و در حال حاضر، خطوط مونتاژ در ایالات متحده سالانه بیش از ۳۰۰ جنگنده تولید می‌کنند!

اعداد و ارقام تولید جنگنده در ایالات متحده

به گزارش روزیاتو، ارتش ایالات متحده به آرامی در حال گذار به ناوگانی عمدتاً متشکل از جنگنده‌های نسل پنجمی است و جنگنده‌های نسل ۴ یا ۴.۵ در حال بروزرسانی و بازسازی برای مدرن‌سازی نسخه‌های تولید شده از قبل هستند. سوپر هورنت تا پایان سال ۲۰۲۷ بازنشسته خواهد شد و بوئینگ در حال ایجاد تعادل بین تحویل آخرین سفارش‌های این جنگنده و افزایش تولید Eagle II بوده و اکنون تولید این دو مدل تقریباً برابر شده است.

در سوی دیگر، شرکت لاکهید مارتین با حجم عظیمی از سفارش‌ها برای جنگنده‌ی پنهانکار F-35 در مدل‌های A، B و C (معروف به Lightning II) در اوج فعالیت خود است. البته این مقایسه شاید چندان منصفانه نباشد چرا که زنجیره‌ی تأمین F-35 جهانی است و شامل مشارکت اروپا و ژاپن نیز می‌شود. همچنین وجود سه نسخه‌ی مختلف از این جنگنده باعث افزایش آمار تولید آن شده است. با وجود گذشت نزدیک به پنج دهه از معرفی F-16 Fighting Falcon، تولید این جنگنده نسل چهارمی نیز همچنان ادامه دارد.

با اینکه سوپر هورنت روزهای پایانی تولید و عمر خود را می‌گذراند، سایر جنگنده‌های اصلی تولیدشده توسط برترین کمپانی‌های تولیدی عرصه هوافضا در آمریکا همچنان با تقاضای بالا مواجه‌اند و سفارش‌های بیشتری در آینده برای F-15EX و F-35 در راه است. پروژه‌ی برتری هوایی نسل آینده (NGAD) که به‌تازگی به بوئینگ واگذار شده، نیز سرآغاز توسعه نخستین جنگنده نسل ششمی خواهد بود که با نام F-47 وارد مراحل توسعه می‌شود.

F-35A/B/C Lightning II ساخت لاکهید مارتین

قهرمان بی‌چون‌وچرای این عرصه، جنگنده مشترک رزمی (JSF) است که تقاضای بسیار زیادی از سوی نیروی هوایی، نیروی دریایی و تفنگداران دریایی ایالات متحده، همچنین متحدان این کشور در ناتو و ژاپن داشته است. سه نسخه‌ی این جنگنده به‌همراه اشتراکات فنی زیاد، باعث شده فرآیند تولید قدرتمندتر و روان‌تر پیش برود. هر سه مدل ویژگی‌های پایه‌ای چون پنهانکاری (Stealth)، کارآیی بالا و حسگرهای پیشرفته را دارند. این ویژگی‌ها، باعث شده‌اند F-35 به یک تغییر‌دهنده‌ی قواعد بازی برای سایر بخش‌های ارتش آمریکا تبدیل شود؛ بخش‌هایی که این نخستین هواگرد پنهانکارشان محسوب می‌شود.

نیروی دریایی ایالات متحده تاکنون تنها بهره‌بردار نسخه‌ی C از این جنگنده بوده است؛ مدلی که تفاوت اصلی‌اش با مدل محبوب A، داشتن بال‌هایی بزرگ‌تر و ارابه فرود تقویت‌شده است. اما مدل B که جایگزین مستقیم AV-8B Harrier II ساخت بوئینگ برای تفنگداران دریایی ایالات متحده شده، به کشورهای دیگر نیز صادر شده است. کشورهایی مانند ایتالیا، ژاپن، سنگاپور و بریتانیا همگی تعدادی از این جنگنده‌های عمودپرواز پنهانکار را برای ارتقاء توان هوایی ناوهای خود خریداری کرده‌اند.

مدل F-35A نسخه‌ی اصلی و پایه‌ای این جنگنده است و حدود ۹۰ درصد از بیش از ۱,۲۰۰ فروند تحویلی تاکنون را شامل می‌شود. لاکهید مارتین در آوریل ۲۰۲۵ موفق شد بیشترین میزان تحویل ماهانه خود را با ۲۳ فروند به ثبت برساند و در تلاش است تا رکورد قبلی خود یعنی تحویل ۱۵۶ فروند جنگنده نسل پنجمی در یک سال را بشکند.

در پی مجموعه‌ای از تأخیرها و مشکلات ناشی از ادغام بسته ارتقاء فناوری موسوم به Technology Refresh 3 (TR-3)، لاکهید مارتین در حال حاضر ترکیبی از هواپیماهای جدید و هواپیماهای تکمیل‌شده قبلی که در انبار بودند را تحویل مشتریان می‌دهد. طبق گزارش Defense and Security Monitor، حدود ۱۸ درصد از تحویل‌های امسال از هواگردهای ساخته‌شده‌ی قبلی خواهند بود.

F-16 Fighting Falcon ساخت لاکهید مارتین

لاکهید مارتین پیش‌بینی کرده است که تولید جنگنده F-16 به‌دلیل تقاضای جهانی، همچنان به رشد خود ادامه دهد. این شرکت در حال حاضر ۱۴۰ سفارش قطعی از کشورهای بحرین، بلغارستان، اردن، اسلواکی، تایوان و دیگر کشورها برای این جنگنده داشته و ۱۱۷ فروند از نسخه Block 70 آن در لیست انتظار است. تاکنون نیز ۲۳ فروند از این مدل تحویل خریداران شده‌اند.

ترکیه نیز به‌طور مستقل تصمیم گرفته همین مدل را خریداری کند. به گفته مدیران شرکت لاکهید مارتین، فضای فروش برای حدود ۳۰۰ فروند دیگر از این جنگنده نیز وجود دارد. تولید این جنگنده که در سال ۲۰۲۳ فقط ۵ فروند بود، در سال ۲۰۲۴ به ۱۶ فروند رسید و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۵ به ۲۳ تا ۲۶ فروند افزایش یابد. هدف بلندمدت لاکهید نیز رسیدن به فروش بیش از ۳۰ فروند اف-۱۶ فایتینگ فالکون در سال است.

اهمیت این جنگنده در بازار جهانی نسل چهارم با قراردادهایی به ارزش حدود ۲۵ میلیارد دلار برای تولید و ارتقاء بیش از پیش تقویت شده است. «مایک شوماکر»، معاون ارشد و مدیرکل گروه جنگنده‌های یکپارچه لاکهید مارتین در گفت‌وگو با Shephard Media گفت:

من به آینده این برنامه بسیار خوش‌بین هستم. ما از طرف لاکهید، متعهد هستیم که شریک چرخه عمر برای تمام مشتریانی که به این برنامه می‌پیوندند باشیم. برای آن‌ها، این فرصتی است تا به یک اکوسیستم در حال رشد و بالغ بپیوندند؛ چه از نظر عملیاتی و چه از نظر پشتیبانی و نگهداری در داخل کشور خودشان.

کارخانه‌ی لاکهید مارتین واقع در گرین‌ویل، کارولینای جنوبی در حال حاضر دارای ۱۶ آشیانه و ۱.۲ میلیون فوت مربع مساحت است. در کنار ساخت مدل‌های جدید، بیش از ۷۰۰ فروند F-16 قدیمی در این مرکز با قابلیت‌های Block 70/72 بهروزرسانی می‌شوند. این ارتقاء شامل صدها بهبود سخت‌افزاری و همچنین انتشارهای منظم نرم‌افزاری است. از جمله مشتریان این پروژه می‌توان به یونان، سنگاپور و لهستان اشاره کرد. یونان تاکنون ۳۰ فروند Viper ارتقاء‌یافته را دریافت کرده و انتظار می‌رود این پروژه تا سال ۲۰۲۷ تکمیل شود.

F-15EX Eagle II ساخت بوئینگ

با ثبت ۹۰ سفارش و هدف‌گذاری برای تحویل دو فروند در ماه تا پایان ۲۰۲۶، شرکت بوئینگ سرعت تولید جنگنده‌ی F-15EX Eagle II را افزایش داده است. تغییرات اخیر در کارخانه و اجرای کمپین موسوم به «Cut the CoRRS» موجب افزایش بهره‌وری و پایداری خط مونتاژ شده‌اند. Eagle II دارای آویونیک مدرن، معماری باز برای سیستم‌های مأموریتی، و توانایی حمل تا ۱۲ موشک AIM-120، به‌همراه سلاح‌های مافوق‌صوت آینده‌نگرانه است.

برنامه‌ریزان پنتاگون این جنگنده را از نظر پایداری در نبرد، عملکرد بالا و تسلیحات سنگین، ابزاری حیاتی برای مقابله با تهدیدات هم‌سطح می‌دانند. تام آلتامورو، مدیر بخش تولید و ایمنی F-15 در بوئینگ، در گفت‌وگو با Defense Blog گفت:

عملکرد کارخانه در ماه‌های اخیر بهبود یافته است و نرخ بازکاری و جابه‌جایی‌های غیرضروری به‌طور پیوسته کاهش یافته‌اند؛ که این امر بهره‌وری را افزایش داده و به تثبیت خط تولید کمک کرده است.

اندونزی ممکن است نخستین مشتری خارجی F-15EX باشد، در حالی که دیگر بازارهای احتمالی صادراتی شامل عربستان سعودی، اسرائیل، مصر، تایلند و لهستان هستند. وزارت امور خارجه آمریکا در سال جاری فروش ۳۶ فروند F-15ID (مدل اندونزیایی F-15EX) را تصویب کرده که شامل سیستم‌های جنگ الکترونیک، رایانه‌های مأموریتی، کلاهخودهای پیشرفته، پادهای ناوبری و هدف‌گیری و سایر تجهیزات است. با این حال، هزینه‌ بسیار بالای F-15EX در بسیاری از کشورها مانعی سیاسی و مالی برای خرید بیشتر آن محسوب می‌شود.

F/A-18E/F Super Hornet ساخت بوئینگ

با وجود قرارداد ۱.۳ میلیارد دلاری نیروی دریایی ایالات متحده برای خرید ۱۷ فروند دیگر از این جنگنده که زمان توقف خط تولید این جنگنده را دو سال به تأخیر انداخت، بوئینگ همچنان قصد دارد تولید F/A-18 Super Hornet را در سال ۲۰۲۷ متوقف کند. عملیات مونتاژ در شهر سنت‌لوئیس، تولید خود را از دو فروند در ماه به حدود ۱.۵ فروند کاهش خواهد داد، چرا که نیروها به‌تدریج به برنامه‌هایی نظیر F-15EX، T-7A و MQ-25 منتقل می‌شوند.

در نتیجه تورم، سفارش اولیه از ۲۰ فروند به ۱۷ فروند کاهش یافت. Mark Sears، معاون ارشد بخش جنگنده‌های بوئینگ، در مصاحبه با Breaking Defense گفت:

ما در سال‌های گذشته در چندین رقابت بین‌المللی شرکت کردیم اما موفق نبودیم. آن پرونده‌ها بسته شدند و اکنون گفت‌وگوی فعالی با نیروی دریایی درباره سفارش‌های بیشتر F-18 وجود ندارد.

به‌منظور عملیاتی نگه داشتن صدها فروند Super Hornet برای سال‌های آینده، بوئینگ در حال ارتقاء مدل‌های موجود به استاندارد Block 3 است. قرارداد ماه مارس، یک اختلاف طولانی‌مدت در مورد حقوق مالکیت داده‌های فنی را حل کرد و انعطاف بیشتری به نیروی دریایی در زمینه نگهداری جنگنده‌ها داد، بدون آن‌که حقوق مالکیت معنوی بوئینگ زیر سؤال برود.

F-47 – سلطه هوایی نسل آینده

بودجه پیشنهادی پنتاگون برای سال مالی ۲۰۲۶ به‌طور کامل به جنگنده پنهانکار نسل ششم F-47 نیروی هوایی آمریکا متعهد بوده است، درحالی‌که برنامه نیروی دریایی برای ساخت جنگنده نسل بعدی ناونشین F/A-XX عملاً کنار گذاشته شده است. این تصمیم بر پایه این تصور اتخاذ شده که زیرساخت صنعتی آمریکا قادر به توسعه و تولید هم‌زمان دو جنگنده پنهانکار پیشرفته نیست. خریدهای برنامه‌ریزی‌شده قبلی برای جنگنده‌های پنهانکار F-35 Joint Strike Fighter نیز قرار است بیش از نصف کاهش پیدا کند تا منابع به پروژه جدید اختصاص یابد.

برنامه FA-XX نیروی دریایی تنها حداقل بودجه توسعه‌ای را حفظ خواهد کرد تا امکان استفاده از دستاوردهای پروژه F-47 حفظ شود، و در عین حال از بار بیش از حد بر مهندسان صنعتی حوزه دفاعی جلوگیری شود. پنتاگون در بودجه جدید درخواست ۷۴ میلیون دلار برای برنامه FA-XX حفظ کرده تا توسعه‌های در حال انجام تکمیل شود. با این حال، گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه نسخه‌ای اصلاح‌شده از F-47 در نهایت می‌تواند جایگزین F/A-XX شود.

به گزارش The War Zone، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا پیشنهاد داده است که جنگنده پنهانکار نسل ششم جدید بوئینگ یعنی F-47 به ژاپن فروخته شود. در یک تماس تلفنی با نخست‌وزیر ژاپن، شیگرو ایشیبا، ترامپ از نام‌گذاری “۴۷” (که اشاره به ریاست‌جمهوری ۴۷اُم او دارد) حمایت کرده و در راستای تقویت همکاری دفاعی دوجانبه صحبت کرده است. او همچنین از جنگنده F-22 و مدلی تأییدنشده به نام F-55 که گفته می‌شود نسخه‌ای دو موتوره از F-35 است، تمجید کرده است.

توکیو هنوز به‌طور رسمی تمایلی به در اختیار گرفتن F-47 نشان نداده، اما در حال بازنگری در نقشه راه هواپیماهای جنگنده‌ خود است؛ زیرا برنامه چندملیتی Global Combat Air Program (GCAP) میان ایتالیا، ژاپن و بریتانیا به‌نظر می‌رسد تا دهه ۲۰۴۰ به تعویق بیفتد. برای پر کردن شکاف احتمالی در توانایی‌های دفاعی هوایی، مقامات ژاپنی در حال بررسی خرید تعداد بیشتری از F-35ها، فراتر از ۱۴۷ فروند برنامه‌ریزی‌شده فعلی هستند.

ساخت جت‌های جنگنده در سایر کشورها

تنها کشور دیگری که به‌طور جدی در حال ساخت تعداد قابل‌توجهی جت جنگنده به نظر می‌رسد، چین است. گفته می‌شود که چین سالانه بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ جت جنگنده تحویل مشتریان داخلی و خارجی می‌دهد، اگرچه این برآوردها به‌طور قابل‌توجهی نامطمئن هستند. چیزی که همگام شدن در این عرصه را برای ایالات متحده دشوارتر می‌کند این است که درصد زیادی از ۱۵۳ جت جنگنده تولید شده در سال ۲۰۲۴ توسط چین به کشورهای دیگر صادر شده‌اند.

سایر کشورها فاصله زیادی با چین دارند. روسیه مدت‌هاست که در حفظ صنعت تولید جت جنگنده خود با مشکلات روبه‌رو بوده و از سال ۲۰۱۷ تقاضا برای جت‌های جنگنده‌اش در بازار صادراتی به شدت سقوط کرده است. تحریم‌ها از سال ۲۰۱۴ و سپس ۲۰۲۲ تولید را برای روسیه سخت‌تر کرده و گفته می‌شود که این کشور سالانه حدود ۲۴ جت جنگنده تولید می‌کند، از جمله سوخو ۵۷، سوخو ۳۴ و سوخو ۳۰/۳۵. این تعداد کافی نیست تا خسارات میدان نبرد جبران شده و صدها جت قدیمی که در حال فرسودگی هستند جایگزین شوند. در نتیجه، ناوگان جت‌های جنگنده روسیه نسبت به رقبای خود پیرتر می‌شود.

در سال ۲۰۲۳، فرانسه ۱۳ جنگنده را تحویل داده و این تعداد را در سال ۲۰۲۴ به ۲۱ فروند افزایش داد. داسو برنامه‌ریزی کرده است که در سال ۲۰۲۵ تعداد ۲۵ فروند جنگنده تحویل دهد، به این معنی که فرانسه ممکن است در سال ۲۰۲۵ به سومین تولیدکننده بزرگ جت‌های جنگنده خط مقدم تبدیل شود. سایر کشورها که جت‌های جنگنده خط مقدم را در تعداد کمتری تولید می‌کنند شامل هند، آلمان، بریتانیا (یوروفایترها برای صادرات)، ایتالیا، برزیل (گریپن‌های مونتاژ شده)، سوئد و دیگر کشورها هستند.

برآورد تولید جت‌های جنگنده چهار کشور برتر در سال ۲۰۲۴

سلنیوم؛ مفید برای سلامت یا عامل پنهان دیابت؟