خبرآنلاین - رسول سلیمی: بحران انسانی در غزه، با بیش از ۶۰,۰۰۰ کشته از اکتبر ۲۰۲۳ و گزارش‌های متعدد از قحطی و گرسنگی گسترده، به یکی از چالش‌های اصلی ژئوپولیتیکی خاورمیانه تبدیل شده است. به گزارش گاردین (۱ اوت ۲۰۲۵)، اسرائیل با محدود کردن ورود کمک‌های بشردوستانه، به اتهام ایجاد «قحطی عمدی» مواجه است، در حالی که حماس خواستار آتش‌بس دائمی و رفع کامل محاصره غزه است.
سفر استیو ویتکاف به فلسطین با هدف ارزیابی گزارش‌های نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل و مذاکره با حماس برای دستیابی به آتش‌بس، در این شرایط حساس انجام شد.این در حالی است که همزمان، اعلام فرانسه و بریتانیا برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین، فشار دیپلماتیک بر اسرائیل و آمریکا را افزایش داده است.
جزئیات سفر استیو ویتکاف به فلسطین
به گزارش رویترز، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ برای خاورمیانه، در حالی به فلسطین سفر کرد تا از نزدیک گزارش‌های نهادهای بین‌المللی درباره بحران گرسنگی در غزه را بررسی کند. این سفر پس از گزارش‌های تکان‌دهنده سازمان ملل متحد و برنامه جهانی غذا (WFP) انجام شد که از «قحطی بی‌سابقه» در غزه خبر داده‌اند. به گفته گاردین ، ویتکاف در این سفر با مقامات سازمان ملل، از جمله فیلیپ لازارینی، رئیس آژانس امدادرسانی سازمان ملل (UNRWA)، دیدار کرد تا درباره وضعیت وخیم انسانی در غزه گفت‌وگو کند. لازارینی گزارش داد که کارکنان این سازمان به دلیل گرسنگی در حال از حال رفتن هستند و «کل سیستم بشردوستانه در حال فروپاشی است».
ویتکاف همچنین با نمایندگان حماس در تلاش برای پیشبرد مذاکرات آتش‌بس دیدار کرد. این مذاکرات در پی شکست گفت‌وگوهای دوحه در هفته گذشته انجام شد، جایی که آمریکا و اسرائیل حماس را به «عدم حسن نیت» متهم کردند. هدف اصلی ویتکاف، به گفته نیویورک تایمز، بررسی امکان دستیابی به توافقی بود که شامل آتش‌بس ۶۰روزه، تبادل گروگان‌ها و زندانیان، و افزایش کمک‌های بشردوستانه به غزه باشد. در این میان، فعالیت‌های انجام‌شده از سوی ویتکاف عبارت بود از:
بازدید از مناطق بحرانی: ویتکاف از بیمارستان الشفا در شهر غزه بازدید کرد، جایی که به گزارش گاردین ، کودکان مبتلا به سوءتغذیه شدید تحت درمان هستند. تصاویر منتشرشده از کودکان لاغر و گرسنه، فشار بین‌المللی بر اسرائیل را افزایش داده است.
دیدار با مقامات محلی: ویتکاف با مقامات تشکیلات خودگردان فلسطین، از جمله محمد مصطفی، نخست‌وزیر تشکیلات، دیدار کرد. مصطفی به سی‌ان‌ان گفت که حماس «تلاش خود را برای پایان جنگ انجام می‌دهد»، اما موانع اصلی از سوی اسرائیل است.
ارزیابی کمک‌های بشردوستانه: به گزارش سی‌ان‌ان ، ویتکاف از نقاط توزیع کمک‌های بشردوستانه، از جمله مراکز تحت مدیریت بنیاد بشردوستانه غزه (GHF)، بازدید کرد. این بنیاد، که مورد حمایت آمریکا و اسرائیل است، به دلیل توزیع ناکارآمد و خشونت در نقاط توزیع مورد انتقاد قرار گرفته است.
در مجموع سفر ویتکاف تلاشی برای حفظ نفوذ آمریکا در خاورمیانه و جلوگیری از انزوای دیپلماتیک اسرائیل است. از سوی دیگر این سفر به دنبال تقویت روایت «آمریکا به‌عنوان میانجی صلح» در برابر انتقادات جهانی از سیاست‌های اسرائیل است. اما این اقدام می‌تواند گامی برای احیای همکاری‌های بین‌المللی در زمینه کمک‌رسانی باشد، چه آنکه موفقیت آن به رفع موانع اسرائیل بستگی دارد.
نتایج مذاکرات امریکا با حماس به کجا انجامید؟
به گزارش سی‌ان‌ان مذاکرات ویتکاف با نمایندگان حماس در فلسطین بر چارچوبی متمرکز بود که شامل آتش‌بس ۶۰ روزه، آزادی ۱۰ گروگان زنده و اجساد ۱۸ گروگان در ازای زندانیان فلسطینی، و افزایش کمک‌های بشردوستانه بود. حماس خواستار آتش‌بس دائمی و رفع کامل محاصره غزه شد، در حالی که اسرائیل بر خلع سلاح حماس و خروج این گروه از حاکمیت غزه تأکید دارد. اما حماس پس از خروج مذاکره‌کنندگان آمریکایی و اسرائیلی از دوحه، موضع سخت‌تری اتخاذ کرد و اعلام کرد که تا زمانی که محاصره غزه ادامه دارد، مذاکرات بی‌فایده است. خلیل الحیه، یکی از رهبران حماس، در سخنرانی تلویزیونی (۲۸ ژوئیه ۲۰۲۵) اسرائیل و آمریکا را به «تعلل» متهم کرد و گفت که بحران گرسنگی مذاکرات را بی‌معنا کرده است.
در همین راستا حماس مذاکرات را پس از شکست گفت‌وگوهای دوحه ترک کرد و اعلام کرد که تا زمانی که محاصره رفع نشود، مذاکرات بی‌فایده است. عزت الرشق، از رهبران حماس، سفر ویتکاف را «نمایش تبلیغاتی» خواند و گفت که این سفر برای «فرونشاندن خشم جهانی» از همدستی آمریکا با اسرائیل در تحمیل گرسنگی طراحی شده است.
بنابراین می توان نتایج اولیه سفر ویتکاف به غزه را در موارد زیر ارزیابی کرد:
عدم پیشرفت ملموس: به گزارش رویترز، مذاکرات به دلیل اختلافات اساسی به بن‌بست رسید. حماس اسرائیل را به عقب‌نشینی از توافقات اولیه متهم کرد، در حالی که ویتکاف حماس را به «عدم حسن نیت» متهم نمود.
ادامه خشونت‌ها: به گزارش بی‌بی‌سی جهانی، در روز بازدید ویتکاف، ۵۰ فلسطینی در نزدیکی گذرگاه زیکیم در انتظار کمک‌ها کشته شدند، که این امر فضای مذاکرات را متشنج‌تر کرد.
ادعاهای ویتکاف: ویتکاف مدعی شد که حماس با خلع سلاح موافقت کرده، ادعایی که حماس آن را تکذیب کرد.
به همین دلیل می توان ارزیابی کرد که بن‌بست مذاکرات نتیجه رقابت قدرت بین اسرائیل و حماس است، که هر دو به دنبال حداکثر کردن منافع خود هستند. این در حالی است که فقدان اعتماد و نبود نهادهای بین‌المللی قوی برای میانجی‌گری عاقلانه، مذاکرات را به شکست کشانده است.
موضع آمریکا در قبال قحطی در غزه
با نگاه به اظهارات رسمی مقامات امریکایی می توان دریافت دونالد ترامپ وجود «گرسنگی واقعی» در غزه را تأیید کرده و از طرح ایجاد «مراکز غذایی» بدون حصار خبر داده، اما جزئیات این طرح مبهم است. با این حال، ویتکاف در ۲ اوت ۲۰۲۵ ادعا کرد که غزه با «کمبود غذا» و نه قحطی مواجه است، که این اظهارنظر با گزارش‌های سازمان ملل و وزارت بهداشت غزه (۱۵۴ مرگ ناشی از سوءتغذیه) در تضاد است. به گزارش سی‌ان‌ان، آمریکا از اسرائیل خواسته تا محدودیت‌های ورود کمک‌ها را کاهش دهد، اما حمایت از بنیاد بشردوستانه غزه (GHF)، که متهم به ناکارآمدی و همدستی در کشتار بیش از ۱,۵۰۰ فلسطینی است، ادامه دارد.
آمریکا در حالی از این بنیاد حمایت می‌کند که گزارش‌های سازمان‌های مدنی غزه نشان می‌دهد که این مراکز به دلیل شلیک نظامیان اسرائیلی به «تله مرگ» تبدیل شده‌اند. در همین حال، ویتکاف با نتانیاهو توافق کرده تا کمک‌ها افزایش یابد، اما نتانیاهو تنها به «افزایش حداقلی» متعهد شد.
بنابراین می توان استدلال کرد موضع دوگانه آمریکا (تأیید گرسنگی اما رد قحطی) تلاشی برای حفظ اتحاد با اسرائیل و کاهش فشارهای بین‌المللی است. چرا که آمریکا با حمایت از GHF و طرح مراکز غذایی، به دنبال بازسازی تصویر خود به‌عنوان حامی حقوق بشر است، اما این روایت با انتقادات حماس و سازمان‌های بین‌المللی تضعیف می‌شود.
موضع آمریکا در برابر به‌رسمیت‌شناختن فلسطین توسط کشورهای اروپایی
همزمان با سفر ویتکاف به غزه، نگاه جهانیان به اجماع اروپایی ها برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین جلب شده است. تصمیم امانوئل ماکرون برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین در سپتامبر ۲۰۲۵ واکنش تند آمریکا و اسرائیل را برانگیخت. دونالد ترامپ این اقدام را «پاداش به حماس» خواند و گفت که «وزن دیپلماتیک» ندارد. بنیامین نتانیاهو آن را «جایزه به تروریسم» توصیف کرد. کشورهای غربی مانند کانادا، فنلاند، پرتغال، و استرالیا نیز از این طرح حمایت کرده‌اند، که فشار بر آمریکا را افزایش داده است. این در شرایطی است که آمریکا تحریم‌هایی علیه مقامات تشکیلات خودگردان و سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) اعمال کرد و آن‌ها را به «تضعیف صلح» متهم نمود. این اقدام نشان‌دهنده مخالفت قاطع آمریکا با به‌رسمیت‌شناختن زودهنگام فلسطین است.
در چنین شرایطی امریکا با اعلام این موضع، چند هدف را دنبال می کند. نخست مخالفت با به‌رسمیت‌شناختن زودهنگام است. آمریکا معتقد است که به‌رسمیت‌شناختن فلسطین پیش از آزادی گروگان‌ها و خلع سلاح حماس، مذاکرات را تضعیف می‌کند. دوم حفظ اتحاد با اسرائیل است. آمریکا برای حفظ روابط استراتژیک با اسرائیل، به‌ویژه در برابر ایران، از این اقدام خودداری می‌کند. و سوم تاب آوری در برابر فشارهای داخلی و خارجی است. چرا که تغییر افکار عمومی در آمریکا، به‌ویژه به دلیل تصاویر کودکان گرسنه در غزه، فشار بر دولت ترامپ را افزایش داده است.
در مجموع می توان استنباط کرد آمریکا برای حفظ منافع استراتژیک و حمایت از اسرائیل، با به‌رسمیت‌شناختن فلسطین مخالفت می‌کند. از سوی دیگر امریکا همزمان بر تقویت روایت «مبارزه با تروریسم» توسط آمریکا تأکید دارد تا به‌رسمیت‌شناختن فلسطین را تضعیف می‌کند. به همین دلیل، این موضع می‌تواند به انزوای دیپلماتیک آمریکا، به‌ویژه با توجه به حمایت گسترده اروپا از فلسطین منجر شود.
آیا سفر ویتکاف نتایجی خواهد داشت؟
سفر استیو ویتکاف به فلسطین تلاشی برای مدیریت بحران انسانی غزه و پیشبرد مذاکرات آتش‌بس بود، اما به دلیل اختلافات عمیق بین حماس و اسرائیل، نتایج محدودی داشت. موضع آمریکا در قبال قحطی، که گرسنگی را تأیید اما قحطی را رد می‌کند، با گزارش‌های سازمان ملل در تضاد است و نشان‌دهنده تلاش برای کاهش فشارها بدون محکومیت مستقیم اسرائیل است. مذاکرات با حماس به بن‌بست رسیده، و ادعاهای ویتکاف درباره موافقت حماس با خلع سلاح تکذیب شده است. مخالفت آمریکا با به‌رسمیت‌شناختن فلسطین توسط اروپا، اولویت‌بندی روابط با اسرائیل را نشان می‌دهد، اما این موضع می‌تواند به انزوای دیپلماتیک امریکا منجر شود.
۲۱۳/۴۲
