عصر ایران؛ سوده صدری- در سرزمینی آفتابی، جایی میان تاکستان‌های اندلس، چوپانی جوان به نام سانتیاگو، شب‌ها در کنار گوسفندانش می‌خوابید و رؤیا می‌دید. رؤیایی تکراری، از گنجی پنهان در سرزمینی دور؛ نزدیکی اهرام مصر. او رؤیای خود را بی‌اهمیت نمی‌پنداشت. دلش که با صدای باد و زنگوله‌های گوسفندان آشنا بود، نجوا می‌کرد که آن گنج، چیزی فراتر از طلاست.
سانتیاگو، در پی معنای خوابش، با زن کولی‌دیدار می‌کند. او خواب را تأیید می‌کند و نوید گنجی پنهان را می‌دهد. اما مردی دیگر، مرموزتر از کولی، ملک صدیق است؛ پادشاه شالم، که در لباس عارفان ظاهر می‌شود و از "افسانه‌ی شخصی" سخن می‌گوید. او به سانتیاگو یادآور می‌شود:
«هر کس باید افسانه‌ی شخصی خود را زندگی کند، زیرا همین است که هستی را معنا می‌بخشد.»
پادشاه، دو سنگ به او هدیه می‌دهد: اوریم و تومیم، نشان‌هایی برای تصمیم‌گیری، و با این هدایا، سانتیاگو گوسفندانش را می‌فروشد و دل به دریا می‌زند... یا بهتر بگوییم، دل به صحرا.
در سرزمین غربت، جایی در بازار طنجه، دزدیده می‌شود. سرمایه‌اش می‌رود، اما نه امیدش. مدتی در مغازه‌ی پیرمرد بلورفروش کار می‌کند. از پشت شیشه‌ها، بازتاب سرنوشت را می‌بیند: کسانی که رؤیا دارند، اما سال‌ها در قفس ترس باقی می‌مانند.
او باز حرکت می‌کند. بیابان را می‌پیماید. شن‌های روان، ستارگان شب، صدای شترها و قصه‌های کاروانیان، همه و همه، سانتیاگو را از بیرون، به درونش راهنمایی می‌کنند.
در دل صحرا، جایی که خورشید بر تپه‌های ماسه می‌تابد، سانتیاگو به دختری از قبیله‌ی صحرا دل می‌بازد: فاطمه.
اما عشق در این داستان، مانعی برای رؤیا نیست. فاطمه، خود تجلی همان عشقی‌ست که به انسان قدرت ادامه دادن می‌دهد، نه دل‌کندن. او می‌گوید:
«اگر سرنوشت تو این است که بروی، برو؛ من منتظرت خواهم ماند.»
سانتیاگو با مردی اسرارآمیز به نام کیمیاگر آشنا می‌شود. او نه جادوگر است و نه شعبده‌باز، بلکه مردی‌ست که زبان دنیا را می‌فهمد و می‌داند هر انسانی، کیمیاگری درونی دارد که اگر بیدار شود، قادر است هر فلزی را به طلا تبدیل کند.
کیمیاگر به سانتیاگو می‌آموزد که کیمیا، استعاره‌ای‌ست برای دگرگونی درونی. گنج واقعی، آن چیزی نیست که دفن شده، بلکه آن تحولی‌ست که انسان در مسیر رسیدن به رؤیا تجربه می‌کند.
سرانجام، سانتیاگو به نزدیکی اهرام می‌رسد. اما نه گنج را می‌یابد و نه پاسخ را. در آنجا، مردی به او می‌گوید که سال‌ها پیش خواب دیده گنجی در کلیسایی قدیمی در اسپانیاست.
سانتیاگو با لبخند، مسیر بازگشت را آغاز می‌کند. او حالا می‌داند که گنج، در همان‌جایی‌ست که سفرش آغاز شد... اما اگر سفر نمی‌کرد، هرگز نمی‌فهمید.
1. افسانه‌ی شخصی: نیرویی که ما را به سوی رسالت‌مان در زندگی می‌برد. رسالتی که تنها ما می‌توانیم آن را زندگی کنیم.
2. زبان هستی: زبان دل، نشانه‌ها، طبیعت و شهود؛ زبانی جهانی که همه چیز در آن معنا دارد.
3. رؤیا و شهامت: کسی که در پی رؤیای خود قدم برمی‌دارد، تمام کائنات با او همراه می‌شوند.
4. عشق حقیقی: مانع راه نمی‌شود، بلکه آن را معنا می‌بخشد.
5. گنج واقعی: نه طلا، بلکه خودشناسی، رشد و دگرگونی‌ست.
«زمانی که چیزی را از ته دل بخواهی، تمام کائنات دست‌به‌دست هم می‌دهند تا تو به آن برسی.»
«بزرگ‌ترین دروغ جهان این است که ما نمی‌توانیم بر سرنوشت خود چیره شویم.»
«دل، هرگز دروغ نمی‌گوید. فقط کافی‌ست به آن گوش کنی.»
