ری استیکینگ (Restaking) روشی جذاب برای افزایش سود سهام گذاری اتریوم است. فناوری سهام گذاری مجدد که توسط پروتکل ایگن لیر (EigenLayer) معرفی شده است، با جذب بیش از ۱۶ میلیارد دلار ارزش کل قفل شده (TVL) در مدتی کوتاه، توجه تمام فعالان بازار را به خود جلب کرده است. اما ری استیکینگ چیست و چرا اینقدر اهمیت دارد؟

در این مقاله، با بررسی دقیق مفاهیم، مزایا و خطرات ری استیکینگ، درک کاملی از این فناوری بدست می‌آورید. اگر به دنبال یادگیری نحوه کسب سود از ری استیکینگ هستید، با ما همراه باشید.

ری استیکینگ چیست؟

ری استیکینگ (Restaking) یا سهام‌گذاری مجدد، فرآیند استفاده مجدد از توکن‌های استیک شده برای تامین امنیت چندین پروتکل به صورت همزمان است. این مکانیزم، با سهام‌گذاری مجدد سرمایه استیک شده، امنیت دیگر پروتکل‌ها و برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) را نیز افزایش می‌دهد. در نتیجه، ضمن تقویت امنیت کل اکوسیستم، با ایجاد پاداش اضافی برای کاربران، سود آنها را افزایش می‎‌دهد.

به زبان ساده، ری استیکینگ به شما اجازه می‌دهد تا از اتریوم (ETH) که قبلا در شبکه استیک کرده‌اید، مجددا برای تامین امنیت سایر پروتکل‌ها و برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) استفاده کنید و در ازای آن، پاداش‌های اضافی دریافت نمایید. این کار، کارایی سرمایه را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد و یک مدل امنیتی جدید به نام امنیت اقتصادی اشتراکی (Shared Security) را به وجود می‌آورد.

برای درک بهتر ری استیکینگ، ابتدا باید با استیکینگ سنتی و محدودیت‌های آن آشنا شویم.

تفاوت ری استیکنیگ و استیکینگ سنتی

در بلاک چین‌هایی که از الگوریتم اثبات سهام (Proof of Stake) یا PoS استفاده می‌کنند، مانند اتریوم، امنیت شبکه توسط اعتبارسنج‌ها (Validators) تامین می‌شود. اعتبارسنج‌ها با استیک کردن مقدار مشخصی از رمزارز بومی شبکه، حق مشارکت در فرآیند اعتبارسنجی تراکنش‌ها و ساخت بلاک‌های جدید را به دست می‌آورند. در مقابل این کار، آن‌ها پاداشی از همان ارز دیجیتال دریافت می‌کنند. برای آشنایی بیشتر مقاله استیکینگ چیست را بخوانید.

این مکانیزم که به آن امنیت اقتصادی (Cryptoeconomic Security) می‌گویند، اعتبارسنج‌ها را تشویق می‌کند تا صادقانه عمل کنند. اگر یک اعتبارسنج تلاش کند تا تقلب کند یا آفلاین شود، بخشی از سرمایه استیک شده او به عنوان جریمه از بین می‌رود. این فرآیند جریمه شدن اسلشینگ (Slashing) نام دارد.

با وجود کارایی بالای اثبات سهام، یک محدودیت بزرگ وجود دارد: سرمایه‌ای که برای تأمین امنیت شبکه اصلی (مانند اتریوم) قفل شده است، فقط برای همان یک منظور استفاده می‌شود. این یعنی میلیاردها دلار سرمایه به صورت غیرفعال باقی می‌ماند و نمی‌تواند در جای دیگری ارزش آفرینی کند.

ری استیکینگ چه مشکلی را حل می‌کند؟

هدف از ری استیکینگ برای حل مشکل عدم کارایی سرمایه است. با این فناوری به استیکرها می‌توانند اتریوم استیک شده خود را (چه به صورت مستقیم و چه از طریق توکن‌های استیکینگ نقدینگی مانند stETH) در اختیار پروتکل‌های دیگر نیز قرار دهند.

این پروتکل‌های جدید که به خدمات تایید شده فعال (Actively Validated Services) یا به اختصار AVS معروف هستند، می‌توانند از این سرمایه برای تامین امنیت خود استفاده کنند. به این ترتیب:

• مشکل کارایی سرمایه حل می‌شود: سرمایه استیک شده شما به طور همزمان برای تامین امنیت اتریوم و چندین AVS دیگر به کار گرفته می‌شود و از هر کدام پاداش جداگانه دریافت می‌کنید.
• نیاز پروتکل‌های جدید به امنیت برطرف می‌شود: پروتکل‌های نوپا مانند بریج‌ها، اوراکل‌ها یا لایه‌های داده، به جای صرف هزینه و زمان زیاد برای ساختن مجموعه اعتبارسنج‌های خود، می‌توانند امنیت خود را از اتریوم به نوعی اجاره کنند. این مفهوم امنیت اشتراکی (Shared Security) نامیده می‌شود.

به طور خلاصه، تفاوت اصلی این است که در استیکینگ سنتی، سرمایه شما امنیت یک شبکه را تامین می‌کند، اما در ری استیکینگ، همان سرمایه امنیت چندین شبکه و سرویس را به طور همزمان فراهم می‌آورد.

معماری ری استیکینگ در ایگن لیر

ایگن لیر (EigenLayer) پروتکلی است که مفهوم ری استیکینگ را برای اولین بار در اکوسیستم اتریوم معرفی و پیاده‌سازی کرد. این پروتکل به عنوان یک بازار آزاد برای امنیت اقتصادی عمل می‌کند که در آن، استیکرها می‌توانند امنیت خود را به AVSها بفروشند.

ایگن لیر چیست و چگونه کار می‌کند؟

ایگن لیر، مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند روی اتریوم است. این پروتکل به کاربران اجازه می‌دهد تا اتریوم استیک شده خود را مجددا وثیقه‌گذاری کنند. معماری اصلی ایگن لیر بر اساس فناوری ایگن پاد (EigenPods) است. زمانی که شما دارایی خود را در ایگن لیر ری‌استیک می‌کنید، یک قرارداد هوشمند ایگن پاد برای شما ایجاد می‌شود که وظیفه مدیریت برداشت‌ها و شرایط اسلشینگ را بر عهده می‌گیرد.

در این اکوسیستم، ۲ گروه اصلی وجود دارند:

• ری‌استیکرها (Restakers): کاربرانی که ETH یا توکن‌های استیکینگ نقدینگی (LSTs) خود را در ایگن لیر واریز می‌کنند.
• اپراتورها (Operators): نهادهایی که نرم‌افزارهای مورد نیاز AVSها را اجرا می‌کنند. ری‌استیکرها می‌توانند وظیفه اعتبارسنجی را به این اپراتورها محول کنند.

خدمات تایید شده فعال (AVS) چیست؟

خدمات تایید شده فعال (AVS)، پروتکل یا سرویسی است که برای عملکرد خود به یک لایه امنیتی توزیع‌شده نیاز دارد. این سرویس‌ها به جای ایجاد یک شبکه اعتبارسنجی مستقل، امنیت خود را از طریق EigenLayer تأمین می‌کنند. انواع مختلفی از AVSها وجود دارند، از جمله:

• لایه‌های در دسترس بودن داده (Data Availability Layers)
• بریج‌های بین زنجیره‌ای (Cross-chain Bridges)
• اوراکل‌ها (Oracles)
• ماشین‌های مجازی جدید (New Virtual Machines)

وقتی یک AVS از امنیت ایگن لیر استفاده می‌کند، در واقع موافقت می‌کند که در صورت بروز تخلف توسط اپراتورهایی که آن را اجرا می‌کنند، آن‌ها را طبق قوانین خودش اسلش کند. این قدرت اسلشینگ اضافی، امنیت اقتصادی قدرتمندی را برای AVS فراهم می‌کند.

انواع ری استیکینگ

برای شرکت در فرآیند ری استیکینگ ۲ روش اصلی وجود دارد:

• ری استیکینگ بومی (Native Restaking)
• ری استیکینگ نقدینگی (Liquid Restaking)

ری استیکینگ بومی

این روش برای کاربرانی است که خودشان یک نود اعتبارسنج اتریوم را با ۳۲ اتریوم راه‌اندازی کرده‌اند. در ری استیکینگ بومی (Native Restaking)، ولیدیتور باید آدرس برداشت (Withdrawal credentials) خود را به قرارداد هوشمند EigenPod تغییر دهد.

• مزایا: کنترل کامل بر روی فرآیند، پاداش بیشتر (چون واسطه‌ای وجود ندارد)
• چالش‌ها: نیاز به دانش فنی بالا، سرمایه اولیه زیاد (۳۲ ETH) و مسئولیت نگهداری از نود ولیدیتور

ری استیکینگ نقدینگی

این روش محبوب‌ترین و در دسترس‌ترین راه برای کاربران عادی است. در ری استیکینگ نقدینگی (Liquid Restaking)، شما ETH یا توکن‌های LST خود را به یک پروتکل ری استیکینگ نقدینگی واریز می‌کنید. در ازای آن، یک توکن ری استیکینگ نقدینگی (Liquid Restaking Token) یا LRT دریافت می‌کنید. لیکویید ری‌استیکینگ در واقع مرحله بعدی و تکامل‌یافته‌تر لیکویید استیکینگ است.

توکن‌های LRT نماینده دارایی ری‌استیک شده شما به همراه پاداش‌های حاصل از استیکینگ اتریوم و پاداش‌های AVSها هستند. بزرگترین مزیت LRTها این است که کاملا نقدشونده باقی می‌مانند. شما می‌توانید آنها را در سایر پروتکل‌های DeFi معامله کنید، وام بگیرید یا برای کسب سود بیشتر استفاده نمایید.

توکن‌های LST (مانند stETH یا rETH) نماینده اتریوم استیک شده در لایه اجماع اتریوم هستند و فقط پاداش استیکینگ عادی را جمع‌آوری می‌کنند. در حالی که توکن‎‌های LRT (مانند eETH یا ezET) نماینده اتریوم استیک شده‌ای است که مجددا در ایگن لیر ری استیک شده‌اند. این توکن هم پاداش استیکینگ عادی و هم پاداش‌های متعدد از AVSها را در خود انباشت می‌کند.

آموزش شرکت در ری استیکینگ

اگر تصمیم به شروع ری استیکینگ دارید، باید مراحل زیر را انجام دهید.

پیش‌نیازهای فنی و مالی

برای شروع باید پیش‌نیازهای زیر را فراهم کنید:

• داشتن اتریوم یا یک توکن LST: شما به مقداری اتریوم برای شروع نیاز دارید.
• انتخاب کیف پول مناسب: یک کیف پول غیرحضانتی مانند MetaMask یا WalletConnect که کنترل کلیدهای خصوصی را در اختیار شما قرار می‌دهد.
• درک کامل ریسک‌ها: قبل از واریز هرگونه وجه، مطمئن شوید که ریسک‌های اسلشینگ و قرارداد هوشمند را کاملا درک کرده‌اید.

مراحل گام‌به‌گام برای مبتدیان

حالا می‌توانید با انجام مراحل زیر در سهام گذاری مجدد شرکت کنید.

1. آماده‌سازی دارایی‌ها:
   • خرید اتریوم: از یک صرافی معتبر ایرانی یا خارجی، اتریوم خریداری کنید.
   • انتقال به کیف پول: اتریوم خود را به آدرس کیف پول غیرحضانتی (مانند متامسک) خود منتقل کنید.
2. انتخاب پروتکل مناسب:
   • به وب‌سایت‌هایی مانند DeFiLlama بروید و پروتکل‌های Liquid Restaking را بر اساس TVL، امنیت و ویژگی‌ها مقایسه کنید.
   • مستندات (Documentation) پروتکل انتخابی خود را مطالعه کنید.
3. اتصال کیف پول:
   • به وب‌سایت رسمی پروتکل مورد نظر بروید (برای مثال ether.fi).
   • بر روی دکمه Connect Wallet کلیک کرده و کیف پول خود را متصل کنید. تراکنش مربوط به اتصال را تأیید کنید.
4. سپرده‌گذاری ETH:
   • در بخش Stake یا Restake، مقدار اتریومی که می‌خواهید سپرده‌گذاری کنید را وارد نمایید.
   • تراکنش را در کیف پول خود تhیید (Confirm) کنید. برای این کار نیاز به پرداخت هزینه گس (Gas Fee) شبکه اتریوم دارید.
5. دریافت LRT و مدیریت:
   • پس از چند لحظه، تراکنش شما تایید شده و معادل آن، توکن LRT (مثلا eETH) به کیف پول شما واریز می‌شود.
   • اکنون شما در حال کسب پاداش هستید. می‌توانید این توکن LRT را نگه دارید یا از آن در سایر پروتکل‌های DeFi برای به حداکثر رساندن سود خود استفاده کنید.

بهترین پروتکل‌های ری استیکینگ نقدینگی

انتخاب بهترین پروتکل ری استیکینگ به اهداف و میزان ریسک‌پذیری شما بستگی دارد. در ادامه معیارهای کلیدی و یک جدول مقایسه ارائه شده است.

معیارهای انتخاب پروتکل مناسب

• میزان TVL و اعتماد بازار: TVL بالاتر معمولاً نشانه اعتماد بیشتر بازار است.
• نرخ کارمزد و شفافیت: بررسی کنید که پروتکل چه مقدار از پاداش‌ها را به عنوان کارمزد برمی‌دارد.
• سطح امنیت و سابقه حسابرسی (Audit): مطمئن شوید که پروتکل توسط شرکت‌های امنیتی معتبر حسابرسی شده است.
• پشتیبانی و جامعه کاربری: یک جامعه فعال می‌تواند نشانه سلامت یک پروژه باشد.

فراموش نکنید قیمت اتریوم به طور مستقیم و غیرمستقیم، بر سودآوری و ریسک‌های مرتبط با ری‌استیکینگ تاثیر دارد. ارزش دلاری پاداش‌ها، ریسک جریمه (Slashing) و پویایی پروژه‌های ری‌استیکینگ به قیمت اتریوم و اقبال عمومی به این اکوسیستم بستگی دارد.

بازار لیکویید ری استیکینگ (Liquid restaking) به سرعت در حال رشد است و چندین پروتکل برای کسب سهم بازار رقابت می‌کنند. در جدول زیر ۳ پروتکل معروف را مقایسه کرده‌ایم:

مزایا و فرصت‌های ری استیکینگ

ری استیکینگ هم برای سرمایه‌گذاران و هم برای توسعه‌دهندگان پروتکل‌ها مزایای قابل توجهی به همراه دارد.

سهام گذاری مجدد برای سرمایه‌گذاران مزایای زیر را دارد:

• کسب سود بیشتر: بزرگترین انگیزه برای شرکت در ری استیکینگ، کسب سود اضافی است. شما به طور همزمان از پاداش استیکینگ اتریوم و پاداش‌های مختلف از AVSها بهره‌مند می‌شوید که می‌تواند سود نهایی را به شکل قابل توجهی افزایش دهد.
• حفظ نقدینگی با LRT: برخلاف استیکینگ بومی، با استفاده از پروتکل‌های نقدینگی، سرمایه شما قفل نمی‌شود و می‌توانید از توکن LRT خود در اکوسیستم دیفای استفاده کنید.
• مشارکت در رشد اکوسیستم‌های جدید: با ری استیکینگ، شما به طور مستقیم در تامین امنیت و رشد پروژه‌های جدید مشارکت می‌کنید.

مزایای ری استیکینگ برای توسعه‌دهندگان پروتکل نیز به شرح زیر است:

• دسترسی آسان به امنیت اقتصادی: راه‌اندازی یک شبکه امن از ابتدا بسیار پرهزینه و زمان‌بر است. AVSها می‌توانند با هزینه بسیار کمتر، از امنیت چند میلیارد دلاری اتریوم بهره‌مند شوند.
• کاهش هزینه راه‌اندازی: نیاز به جذب و تشویق هزاران ولیدیتور مستقل از بین می‌رود.
• تمرکز بر محصول: توسعه‌دهندگان می‌توانند به جای نگرانی در مورد زیرساخت‌های امنیتی، تمام تمرکز خود را بر روی توسعه و بهبود محصول اصلی خود بگذارند.

ریسک‌ها و چالش‌های ری استیکینگ

با وجود مزایای جذاب، ری استیکینگ یک فناوری نوظهور است و با ریسک‌های جدی همراه است که نباید نادیده گرفته شوند. خطرات ری استیکینگ یکی از مهم‌ترین مباحث در این حوزه است.

برخی از ریسک‌ها فنی و اقتصادی هستند:

• اسلشینگ اضافی: این بزرگترین ریسک ری استیکینگ است. سرمایه شما نه تنها در معرض خطر اسلشینگ در شبکه اتریوم قرار دارد، بلکه به ازای هر AVS که امنیت آن را تامین می‌کنید، یک لایه جدید از شرایط اسلشینگ به آن اضافه می‌شود. یک باگ یا خطا در نرم‌افزار یک AVS می‌تواند منجر به از دست رفتن سرمایه شما شود.
• پیچیدگی مدیریت: اپراتورها باید نرم‌افزارهای متعددی را به طور همزمان اجرا کنند. این پیچیدگی، احتمال خطا و ریسک عملیاتی را افزایش می‌دهد.
• ریسک قرارداد هوشمند: مانند هر پروتکل دیفای، همیشه ریسک وجود باگ یا آسیب‌پذیری در قراردادهای هوشمند EigenLayer یا پروتکل‌های LRT وجود دارد.

علاوه بر موارد فوق نگرانی‌های بلندمدت نیز وجود دارد:

• تأثیر بر تمرکززدایی اتریوم: ویتالیک بوترین، بنیان‌گذار اتریوم، نگرانی خود را در مورد این موضوع ابراز کرده است. اگر اکثر استیکرها سرمایه خود را در EigenLayer ری‌استیک کنند، ممکن است یک اجماع اجتماعی ثانویه شکل بگیرد که بتواند بر تصمیم‌گیری‌های لایه اصلی اتریوم تاثیر بگذارد و تمرکززدایی شبکه را به خطر بیندازد.
• خطر شکست‌های آبشاری: از آنجایی که سرمایه شما برای تامین امنیت چندین سیستم استفاده می‌شود، یک رویداد اسلشینگ بزرگ در یکی از AVSهای محبوب می‌تواند باعث کاهش ناگهانی امنیت در تمام سیستم‌های وابسته شود و یک دومینوی شکست آبشاری (Cascading Failures) را به راه بیندازد.
• مسائل حاکمیتی: مدیریت شرایط اسلشینگ در ده‌ها AVS مختلف می‌تواند از نظر حاکمیتی بسیار پیچیده باشد و به اختلافات اجتماعی در جامعه اتریوم منجر شود.

آینده ری استیکینگ

ری استیکینگ هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد، اما پتانسیل رشد آن بسیار زیاد است. مفهوم امنیت اشتراکی محدود به اتریوم نیست. پروژه‌هایی در حال ظهور هستند که این مدل را به سایر اکوسیستم‌ها می‌آورند. مثلا پروژه‌های بابیلون (Babylon) برای سهام گذاری مجدد بیت کوین و سولایر (Solayer) برای سهام گذاری مجدد سولانا راه‌اندازی شده‌اند.

در آینده می‌توان انتظار داشت رابطه کاربری پروتکل‌ها ساده‌تر شود. همچنین می‌توان انتظار ابزارهایی را داشت که به کاربران کمک می‌کنند تا ریسک اسلشینگ را بهتر مدیریت و بیمه کنند. ورود نهادهای مالی بزرگ به این حوزه برای کسب سود نیز می‌تواند سهام گذاری مجدد را بیش از پیش توسعه دهد.

سوالات متداول

جمع‌بندی

ری استیکینگ بدون شک یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین نوآوری‌ها در اکوسیستم بلاک چین طی سال‌های اخیر است. این فناوری با حل مشکل کارایی سرمایه و ارائه یک مدل امنیتی جدید، درها را به روی نسل جدیدی از برنامه‌های غیرمتمرکز باز می‌کند. پتانسیل کسب سود بالاتر، آن را به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران تبدیل کرده است.

با این حال، این پتانسیل با ریسک‌های قابل توجهی همراه است. پیچیدگی فنی، خطر اسلشینگ اضافی و نگرانی‌های بلندمدت در مورد تمرکززدایی اتریوم، مسائلی هستند که باید با جدیت به آن‌ها نگریست. بهتر است با رویکردی محتاطانه وارد دنیای ری استیکینگ شوید. با مبالغ کم شروع کنید، از پروتکل‌های معتبر و شناخته‌شده استفاده نمایید و هرگز اهمیت تحقیق و آگاهی از ریسک‌ها را دست‌کم نگیرید.