به گزارش خبرنگار مهر، دکتر سامان جوادی در مورد زمان شروع بحران آب در ایران گفت: از دهه ۷۰ بهره‌برداری زیاد از آب‌های زیرزمینی شروع شد و در دهه ۸۰ به اوج رسید. از طرف دیگر با کاهش بارش‌ها به صورت مقطعی روبرو بودیم و در دهه ۸۰ و ۹۰ به جز برخی بارش‌های مقطعی، بارش پائین‌تر از حد نرمال بود. این سبب شد فشار فزاینده‌ای به آب‌های زیرزمینی وارد شود.
وی ادامه داد: از طرف دیگر این فشار سبب شد خروجی رودخانه‌ها که به تالاب‌ها و دریاچه‌ها منتهی می‌شد کاهش پیدا کند و ما با مصرف بی‌رویه تعادل آب را در بخش‌های مختلف به هم زدیم.
عضو هیئت‌علمی گروه مهندسی آب دانشگاه تهران اظهار کرد: در دهه ۷۰ بعد از جنگ کشور قصد داشت به سمت توسعه حرکت کند. در همین راستا زمین‌های کشاورزی را توسعه دادیم و موضوع خودکفایی برخی محصولات مثل گندم مطرح شد و همه این موارد سبب شد که اقدام به صدور مجوز برای بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی شد.
به گفته این استاد دانشگاه نمودار آب زیرزمینی از همان دوران شروع به افت کرد. در همان زمان طرح‌هایی برای تعادل‌بخشی ارائه شد و مقطعی در برخی استانها مثل خراسان جنوبی جواب داد ولی در نهایت پاسخ‌گوی تقاضای فزاینده ما نبود.
وی با تاکید بر اهمیت عزم جدی در حل مسئله آب گفت: متاسفانه ما خیلی از مسائل را به صورت مقطعی حل می‌کنیم و وقتی از بحران عبور می‌کنیم، موضوع را فراموش می‌کنیم. فرق آب با برق و گاز این است که اگر آب با کیفیت پائین ارائه شود، ممکن است از نظر بهداشتی آن منطقه با مشکل مواجه شود. به همین دلیل نگاه دولت نسبت به آب به‌ویژه آب شرب باید تغییر کند.
بحران آب امروز به آب شرب رسیده است
جوادی با اشاره به تغییر مسئله آب افزود: یک زمانی مسئله آب، در زمینه کشاورزی وجود داشت و روستاییان معترض بودند. ولی واقعیت این است که الان مسئله آب شرب شهرهای بزرگ است. وقتی یک شهر ۱۰، ۱۲ میلیونی مواجه هستیم ممکن است فاجعه‌های بزرگ اتفاق بیفتد.
طرح آمایش سرزمین همواره در کشور مغفول مانده است
وی با تاکید بر اهمیت آمایش سرزمین در حل مسئله آب خاطر نشان کرد: مسئله آب باید به صورت یک طرح ملی دیده شود. طرح ملی آمایش سرزمین همیشه در کشور ما مغفول مانده است. باید یک طرح ملی آمایش سرزمین در کشور تهیه شود و همه دولت‌ها ملزم به اجرای آن باشد. آمایش سرزمین فقط به مسئله آب نمی‌پردازد. در این طرح استعداد و قوه زمین برای استفاده مردم آن سرزمین به چه شکل است. مباحث سیاسی در آن جایی ندارد و مسائل صنعت، گردشگری و ... در آن مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی در مورد طرح انتقال آب از طالقان به تهران گفت: این طرح اگر جلوی فاجعه را بگیرد و در کوتاه‌مدت جواب بدهد، با آن موافق هستم. پیشنهاد من برای آب شرب تهران این است که باید طرح‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت داشته باشیم.
بدون بودجه، بهترین مدیر هم نمی‌تواند کاری انجام دهد
استاد دانشگاه تهران با اشاره به نقش عزم دولت در حل مسئله آب گفت: باید ببینیم عزم دولت چقدر است؛ چون عزم دولت بودجه را تعیین می‌کند. اجرای خیلی از طرح‌ها به بودجه آن برمی‌گردد تا وقتی بودجه نداشته باشیم، بهترین مدیر آب دنیا را بیاوریم نمی‌تواند کار را اجرا کند.
وی به نقش دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: برای مثال ۴، ۵ دانشگاه بزرگی که در زمینه آب خوب کار می‌کنند، مثل دانشگاه‌های تهران، امیرکبیر، تربیت مدرس، شریف، شهید بهشتی، هر یک طرح‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در کمیته‌های فنی خودشان ارائه دهند.
وی افزود: از سمت دیگر موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو که بخش پژوهشی است و نگاه عملیاتی‌تر و اجرایی دارند، طرح‌های خود را مطرح کنند و در سطح کلان‌تر وزارت نیرو کمیته‌ای تشکیل دهند و طرح‌ها را کارشناسی، صحت‌سنجی و اولویت‌بندی کنند و با توجه به بودجه گزارش ارائه شود.
جوادی با اشاره به تغییر الگوی بارش در کشور گفت: بارش‌های ما در فصل پاییز کاهش پیدا کرده و کمی در فصل بهار اضافه شده است. با توجه به دمای بالا و میزان تبخیر این الگوی بارش الگوی خوبی نیست و بارش‌ها را از برف به باران تغییر داده است. بهار امسال بارشی که مد نظر کارشناسان بود، اتفاق نیفتاد.
این استاد دانشگاه در مورد طرح اخیر انتقال آب از طالقان به تهران گفت: این طرح یک تصمیم مقطعی است و اگر سیاست‌های سابق را ادامه دهیم، در آینده باز هم به مشکل بر می‌خوریم.
وی افزود: ما باید روی عرضه و تقاضا کار کنیم. جمعیت زیادی را در تهران ساکن کردیم. بحث اتباع نیز وجود دارد. جمعیت صبح و شب تهران متفاوت است. همه این مسائل اهمیت دارد. در گذشته تصور می‌کردیم اگر صنایع را در شهرمان جمع کنیم، به نفع شهر هستند. صنایع فولاد در اصفهان، سرامیک‌سازی در یزد و صنایع خرد در تهران ولی اگر آمایش سرزمین از ابتدا اجرایی می‌شد می‌توانست جلوی خیلی از این مسائل را بگیرد.
استاد دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه مسائل باید به صورت کارشناسی حل شود، ادامه داد: باید بررسی شود که آیا ما در تهران آب هدر رفته نداریم؟، آیا در آبخوان تهران از تمامی منابع آب به درستی استفاده می‌شود؟ ۳۰ درصد هدررفت آب از لوله‌های انشعاب شبکه سالیان سال مطرح بوده است. مباحث مربوط به شهرداری و استخرهای منازل همگی مطرح است. زمانی که به بحران می‌رسیم باید هزینه دهیم. هزینه می‌تواند آب‌بها باشد، می‌تواند در بستن منابع آب زیرزمینی که در اولویت اول نیست، باشد.
طرح‌های آبی در بلندمدت جواب می‌دهد
وی در مورد زمان مورد نیاز برای حل مسئله آب گفت: خراب کردن زمان کوتاهی می‌برد ولی درست کردن زمان زیادی نیاز دارد. ما در خیلی از بخش‌های آبی برخی قسمت‌ها از بین رفته و هیچ‌گاه به حالت اول برنمی‌گردد. طرح کوتاه مدت اثر کوتاه‌مدتی دارد. طرح‌های آبی در بلندمدت جواب می‌دهد.
جوادی در مورد میزان مصرف خانگی آب گفت: مصرف خانگی به صورت متوسط ۲۰۰ تا ۲۵۰ لیتر در روز به ازای هر فرد و در کشورهای اروپایی ۳۰۰ لیتر است. به هر حال برخی مصارف اجتناب ناپذیر است. ولی اگر در زمان یک فاجعه و بحران مصرف بیش از حد وجود داشته باشد، باید جلوی آن را گرفت. اما واقعیت این است که وقتی تمرکز جمعیتی در یک منطقه زیاد باشد، نمی‌توان به آن‌ها گفت کم‌تر استفاده کن.
وی خاطر نشان کرد: مشکل به معضل، معضل به بحران و بحران به فاجعه تبدیل می‌شود. فاجعه و بحران آب چیزی نیست که در کوتاه‌مدت حل شود و چیزی نیست که بتوان با آن هم‌زیستی داشت. باید به این موضوع پرداخت. عزم جدی، برنامه‌ریزی، هدف گذاری و مهم‌تر بودجه مناسب باید اختصاص داده شود. بدنه کارشناسی کشور در این زمینه آنقدر قوی است که بتواند از پس این مشکل برآید.
