به گزارش اقتصادنیوز، علی‌اکبر صالحی رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی، در گفت‌وگو با پایگاه خبری سینرژی درخصوص مسائل مختلفی در حوزه سیاست خارجی، دیپلماسی بین‌المللی و شرایط خاص این دوره از مذاکرات و برخی الزامات آن صحبت کرده است.
در بخش هایی از این گفتگو صالحی اظهار داشت: نمی‌دانم دشمن دقیقاً دنبال چه کسانی بوده و اینکه آیا من هم هدف ترور بودم یا نه، اما نکته‌ای که می‌خواهم بگویم، مربوط به دوشنبه‌ای است که جمعه‌اش این اتفاق افتاد. آن روز به خانه آمدم. یکی از عزیزان از شهرستان تماس گرفت؛ مدت‌ها بود ندیده بودمش. گفت: نمی‌آیی ببینمت؟ خیلی دلمان تنگ شده. من هم لحظه‌ای تصمیم گرفتم و گفتم: باشد، می‌آیم. با دفتر تماس گرفتم و گفتم برنامه‌های سه‌شنبه و چهارشنبه را حذف کنند، چون قصد دارم به شهرستان بروم.
وی افزود: برای اینکه این سفر هدفمند باشد، جلسه‌ای با استاندار مازندران، جناب آقای دکتر یونسی، گذاشتیم. هدف، راه‌اندازی شعبه بنیاد ایران‌شناسی در استان بود؛ چون بنیاد می‌تواند در هر استان یک شعبه داشته باشد. پنجشنبه، مهمان استاندار بودیم. همه کارها همان روز انجام شد: مکان مشخص شد، هیئت‌امنا تعیین شدند، احکام صادر شد و حتی شرح وظایف هم تقریباً تدوین شد.
صالحی ادامه داد: همان پنجشنبه، امیر نیروی دریایی ارتش، جناب آقای ایرانی، با من تماس گرفتند و پرسیدند کجا هستم. گفتم ساری. گفتند خودشان نوشهر هستند. تماس گرفتیم و توافق کردیم که برای شام در خدمت ایشان باشم. بحث‌های سیاسی مطرح شد؛ پرسیدند اوضاع داخلی و منطقه‌ای چگونه است. نماینده محترم ولی‌فقیه در نیروی دریایی هم حضور داشتند. در همان دیدار به امیر گفتم: به نظر می‌رسد وارد یک درگیری خواهیم شد، البته کوتاه‌مدت. اگر ادامه پیدا کند، حتماً به دریا کشیده می‌شود. درگیری بلندمدت نمی‌تواند فقط در آسمان و زمین باقی بماند؛ نهایتاً به دریا هم کشیده خواهد شد. هر کاری می‌توانید از حالا برای دریا انجام بدهید. فرض کنید دشمن فردا می‌آید.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی در ادامه گفت: امیر ایرانی تعجب کرد و پرسید: «واقعاً درگیری داریم؟» گفتم: این‌طور که به نظر می‌رسد، بله. امیدواریم درگیری شبیه به ماجرای هند و پاکستان باشد که هفت تا 10 روز درگیر بودند و بعد ماجرا منتفی شد. تأکید کردم: ما باید مراقب باشیم که طرف مظلوم، ما باشیم. مبادا دشمن بتواند روایت‌سازی کند، ما را درگیر کرده و سپس روایت خود را به دنیا تحمیل کند.
وی افزود: باید همان کاری را بکنیم که پاکستان در ماجرای درگیری با هند انجام داد؛ با مظلوم‌نمایی در صحنه بین‌المللی توانست توجه جامعه جهانی را جلب کند. نمی‌خواهم وارد جزئیات شوم و دقیقاً هم مطلع نیستم چه اتفاقی افتاد، اما اقداماتی که انجام داد، در مجموع مثبت بود. اگر درگیری کوتاه‌مدت شد، ما هم باید بحث روایت‌پردازی را جدی بگیریم. مبادا آن‌ها تصویر خود را تحمیل کنند. این گفت‌وگو بسیار عجیب بود. ما برگشتیم، صبح بیدار شدیم و دیدیم که این اتفاق افتاده است.
صالحی تصریح کرد: جنگ قابل پیش‌بینی بود اما نه به این شکل ناجوانمردانه؛ اگر مراجعه کنید، می‌بینید که دو مصاحبه در این زمینه داشتم. یکی از آن‌ها مربوط به تیرماه ۱۴۰۲ بود. در آن مصاحبه، بر اساس یک‌سری استدلال‌ها گفتم: الان زمان مناسب برای یک مذاکره جامع با آمریکاست. انتظار داشتم این اظهارنظر بازتاب سنگینی پیدا کند، اما دیدم نه؛ ظاهراً موضوع مذاکره تا حدی جا افتاده بود.
او در پاسخ به اشاره رنجبران مبنی بر اینکه در همان زمان هم برخی افراد حمله‌هایی کردند، گفت: بله، یک‌سری حمله‌هایی شد، ولی من حمله‌های سنگین‌تری را انتظار داشتم. بر اساس ارزیابی‌هایی که داشتم، احساس کردم ایران در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند وارد یک مذاکره همه‌جانبه با آمریکا بشود.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی با اشاره به شاخص‌های سیاسی آن مقطع اظهار داشت: وقتی می‌خواهید وارد مذاکره با طرف مقابل شوید، سطح اختلاف نباید آن‌قدر زیاد باشد که مذاکره یک‌طرفه شود. اما اگر اختلافات در یک سطح معقول و قابل‌مدیریت باشد، آن وقت می‌شود مذاکره کرد. ایران در آن زمان ــ هم در سطح داخلی و هم در سطح بین‌المللی ــ در وضعیت مطلوبی قرار داشت. از طرف دیگر، آمریکا هم آمادگی مذاکره را داشت و اگر ایران اراده می‌کرد، می‌توانست مذاکره جامعی را پیش ببرد.
وی با بیان اینکه این موقعیت مربوط به دولت آقای رئیسی بود، گفت: سال ۱۴۰۲ در داخل خوبی انسجام وجود داشت. هنوز آن قضیه حماس رخ نداده بود و اتفاقات لبنان، حزب‌الله، یمن و مسائل دیگر پیش نیامده بود. همه‌چیز سر جای خودش بود و ایران در آن مقطع، مانند امروز، به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای، جایگاه قابل توجهی داشت.
صالحی در ادامه با اشاره به مصاحبه‌ای دیگر که حدود یک سال پیش انجام داده بود، گفت: این خیلی عجیب بود. البته این‌ها را که می‌گویم، نه اینکه خدایی نکرده ما پیش‌گویی یا پیش‌بینی می‌کنیم، نه. بلکه اطلاعاتی که به انسان می‌رسد، این حس را ایجاد می‌کند. وقتی مجموعه‌ای از اطلاعات داخلی و خارجی را رصد می‌کنید، صاحب یک نظریه یا فرضیه می‌شوید.
وی درباره محور مصاحبه دوم توضیح داد: موضوع آن مصاحبه این بود که نگذارید اسرائیل زمین بازی را تعیین کند. در آنجا گفتم که فکر می‌کنم درگیری ما با اسرائیل دارد اجتناب‌ناپذیر می‌شود. اسرائیل بعد از درگیر شدن با ما، غرب را هم به دنبال خود خواهد آورد و از این طریق حس می‌کند که یک نوع مصونیت چند دهه‌ای برای خودش ایجاد می‌کند؛ چون غرب را با ما درگیر می‌کند و برای چند دهه خود را در حاشیه امنیت قرار می‌دهد.
رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی تأکید کرد: در آن مصاحبه گفتم که نگذارید اسرائیل ما را از حیث زمان و مکان در امر درگیری غافلگیر کند. متأسفانه ما غافلگیر شدیم و او هم ناجوانمردانه عمل کرد. به‌هرحال، درگیری و جنگ هم، اصول و قواعد بین‌المللی خاص خودش را دارد. هیچ‌کس نمی‌گوید که اصلاً جنگی در کار نیست.
وی در پاسخ با اشاره به این دیدگاه که برخی بعد از وقوع جنگ، مذاکرات را «عملیات فریب» آمریکا خواندند، گفت: وقتی که به امیر نیروی دریایی گفتم درگیری کوتاه‌مدتی پیش خواهد آمد و تأکید کردم که ما باید در این ماجرا مظلوم باشیم، معنایش این بود که روایت ما باید روایت مظلومیت ما باشد. مظلوم نه به معنای کسی که چاره‌ای ندارد بلکه یعنی این ما نیستیم که تعدی کرده‌ایم.
صالحی با یادآوری دوران مسئولیتش در وزارت امور خارجه گفت: زمانی که برای مذاکرات عمان خدمت حضرت آقا رسیدم، ایشان فرمودند مذاکره مستقیم با آمریکا مطلوب ما نیست، چون آن‌ها قابل اعتماد نیستند. زمان نشان داد که تحلیل ایشان کاملاً درست بود. برجام انجام شد، اما آن‌ها از آن خارج شدند.
رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی با اشاره به دغدغه‌اش درباره فضای بین‌المللی توضیح داد: در آن دیدار به حضرت آقا عرض کردم که آمریکایی‌ها دارند با ابزارهای گسترده رسانه‌ای، تصویرسازی می‌کنند. ما هر چقدر هم تلاش کنیم، نمی‌توانیم بر آن‌ها غلبه کنیم، چون آن‌ها صاحب فناوری‌اند. آن‌ها القا می‌کنند که اهل گفت‌وگو و مدارا هستند، ولی ما را لجوج و دور از مذاکره نشان می‌دهند. اگر این تصویر در افکار عمومی جهان تثبیت شود، برای ما مطلوب نخواهد بود. در حالی که حقیقت آن است که ما مظلوم واقع شده‌ایم و آن‌ها در حال ساختن چهره‌ای جعلی از خودشان هستند.
صالحی در ادامه گفت: به حضرت آقا عرض کردم، اجازه بدهید ما اتمام حجت کنیم تا اگر خدایی نکرده درگیری‌ای رخ دهد، برای ملت روشن باشد که نظام و دولت تمام تلاش خود را برای حل مسالمت‌آمیز ماجرا انجام دادند، اما دشمن آن را تحمیل کرد. در این صورت، مردم همراه نظام خواهند بود. حضرت آقا هم پس از شنیدن این استدلال، مکثی کردند و فرمودند: اتمام حجت، استدلال درستی است. بروید این کار را بکنید، اما با ملاحظات و شرایط خودش.
صالحی تصریح کرد: مردم متوجه شدند که ما برای مذاکره دور ششم آماده بودیم. حالا فرض کنید می‌گفتیم نمی‌آییم مذاکره کنیم و بعد این اتفاق می‌افتاد؛ خب، آن‌وقت دیگر خیلی سخت بود به مردم پاسخ داد. در حالی که حالا مظلوم واقع شده‌ایم و این برای اقناع داخلی و خارجی مهم است.
مسئول پیشین سازمان انرژی اتمی به نقش ترامپ در فضای بین‌المللی اشاره کرد و گفت: الان تمام دنیا، حتی اگر به خاطر منطق قدرت، به نفع ما عمل نکند، می‌داند که ما مظلوم واقع شدیم. چون آقای ترامپ اکنون دقیقاً از منطق قدرت استفاده می‌کند. شنیده‌ام که در تاریخ ایالات متحده، تنها دو رئیس‌جمهور بوده‌اند که به‌طور کامل از ظرفیت‌ها و اختیارات ریاست‌جمهوری استفاده کرده‌اند؛ یکی فرانکلین روزولت و دیگری دونالد ترامپ. ترامپ به‌گونه‌ای عمل می‌کند که گویی تمام قدرت‌های نظام ریاستی آمریکا را به‌کار گرفته است. او امروز چیزی می‌گوید و فردا آن را تغییر می‌دهد و برایش مهم نیست که دیگران چه برداشتی می‌کنند.
صالحی، در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر هوشمندانه بودن مسیر مذاکرات جمهوری اسلامی، اظهار داشت: صددرصد حرکت جمهوری اسلامی به سمت مذاکرات، اقدامی هوشمندانه و به‌نفع کشور است.
او در پاسخ به برخی نگرانی‌ها مبنی بر اینکه روند مذاکرات ممکن است باعث کاهش سطح آمادگی در حوزه‌های نظامی و اقتصادی شود، تصریح کرد: باید میان تبلیغ و تحلیل تمایز قائل شد. ما در تبلیغات از توانمندی‌ها و پیشرفت‌ها سخن می‌گوییم، که در تقویت روحیه عمومی اثرگذار است. اما تحلیل واقعیت‌ها، چیزی دیگر است و نباید تبلیغ را جای تحلیل گذاشت. اگر تصمیم‌گیران کشور مرز این دو را گم کنند، به اشتباه خواهند افتاد.
صالحی با اشاره به اظهارات تحلیلی سردار شهید محمد باقری، فرمانده فقید نیروهای مسلح کشور گفت: سردار باقری گاهی تحلیل‌هایی ارائه می‌داد که اگر مردم آن‌ها را می‌شنیدند، درک عمیق‌تری نسبت به شرایط پیدا می‌کردند.
رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه اسلام دین واقع‌گرایی است، نه معجزات دائمی، تأکید کرد: پیامبر اسلام با همه عظمت نزد خداوند، در زندگی با مشکلاتی چون دیگر انسان‌ها روبه‌رو بود. در قرآن نیز به این موضوع اشاره شده است که پیامبر بیمار می‌شد، به بازار می‌رفت و زندگی عادی داشت.
او در ادامه گفت: در دوران جنگ تحمیلی، وقتی مدرسه‌ای در لرستان بمباران شد و کودکان زیادی به شهادت رسیدند، بسیاری می‌پرسیدند پس خدا کجاست؟ اما باید درک کرد که صبر الهی با صبر انسانی متفاوت است. بعدها دیدیم که صدام به چه سرنوشتی دچار شد، انقلاب اسلامی باقی ماند و امام با شکوهی تاریخی تشییع شد.
صالحی تأکید کرد: تصمیمات در نظام حکمرانی باید بر پایه سه اصل عزت، مصلحت و حکمت اتخاذ شود. نباید نظام حکمرانی را رها کرده و به تقدیرگرایی بسنده کنیم.
