یکی از اصلی‌ترین مشکلات مرتبط با خروج اتباع غیرمجاز از ایران، نبود سازوکارهای منسجم و هماهنگ برای شناسایی، ثبت و بازگرداندن آنان به کشور مبدأ است. این خلأها گاهی باعث بروز تنش‌های حقوقی و اخلاقی می‌شود و بار اضافی بر دوش نهادهای مسئول می‌گذارد. در بسیاری از موارد، افراد گرفتار در این وضعیت از دسترسی به خدمات پایه‌ای محروم می‌مانند و وضعیت آنان در برخی مناطق غیرقابل پیش‌بینی و شکننده است.
از سوی دیگر، مسأله امنیت ملی نیز یکی از محورهای پررنگ در این بحث است؛ زیرا برخی معتقدند حضور اتباع غیرمجاز می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات امنیتی و اجتماعی شود. این نگرانی‌ها موجب شده تا سیاست‌گذاران با نگاه سخت‌گیرانه‌تری نسبت به کنترل و خروج این افراد عمل کنند، اما در عین حال باید تعادلی دقیق میان حفظ امنیت و رعایت حقوق انسانی برقرار شود.
حواشی رسانه‌ای و افکار عمومی پیرامون این موضوع نیز به شدت داغ است و هر خبر یا گزارشی می‌تواند بر دیدگاه مردم و سیاست‌های اجرایی تأثیرگذار باشد. در این فضای حساس، اطلاع‌رسانی دقیق، شفاف و مبتنی بر واقعیت‌ها اهمیت فراوان دارد تا از سوءتفاهم‌ها و اقدامات شتاب‌زده جلوگیری شود و فرآیند مدیریت خروج اتباع غیرمجاز به شیوه‌ای منصفانه و قانونی انجام شود.
در نهایت، حل ریشه‌ای این چالش نیازمند همکاری گسترده میان دولت، سازمان‌های بین‌المللی، نهادهای مدنی و کشورهای مبدا است. تنها با یک رویکرد چندجانبه و انسانی می‌توان شرایطی فراهم آورد که هم امنیت ملی تأمین شود و هم حقوق انسانی اتباع غیرمجاز حفظ گردد، به گونه‌ای که عدالت و کرامت انسانی همزمان رعایت شود.
دبیر ستاد مرکزی اربعین وزارت راه با اعلام اینکه مرزهای شرقی برای ورود اتباع جهت اربعین ۱۴۰۴ فعال است، گفت:معطلی زائران در مرز اربعین ۵ تا ۱۰ دقیقه خواهد بود.
ناصر رضایی دبیر اجرایی ستاد اربعین وزارت راه و شهرسازی با اشاره به آماده‌سازی زیرساخت‌های حمل‌ونقلی برای پشتیبانی از موج سفرهای زائران اربعین ۱۴۰۴ ، اظهار کرد: اربعین ۱۴۰۴ مصادف با ۲۳ مرداد است و طبق روالی که در سال‌های گذشته داشتیم، معمولاً یک بازه ۲۰ روزه برای عملیات اربعین تعریف می‌شد. امسال نیز بازه زمانی عملیات را از ۳ مرداد تا ۲۶ مرداد در نظر گرفتیم، یعنی ۲۳ روز کاری. البته هر یک از بخش‌های تخصصی با توجه به حجم مأموریت خود بازه عملیاتی متفاوتی را در نظر می‌گیرند.
وی افزود: سال گذشته بیش از ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از مرزهای کشور برای سفر اربعین عبور کردند. این موج جمعیتی که از حدود دو هفته یا حتی ۲۰ روز قبل از اربعین آغاز می‌شد و بازگشت‌ها نیز از سه چهار روز قبل تا دو سه روز بعد از اربعین ادامه داشت، نیازمند تحلیل دقیق برای برنامه‌ریزی مؤثر بود.
وی توضیح داد: با توجه به روند سال‌های گذشته که معمولاً ۱۵ تا ۲۰ درصد رشد سالانه زائر داشتیم، امسال هم همین میزان افزایش را مد نظر قرار داده‌ایم. با این حال، آنچه در تاسوعا و عاشورای امسال دیدیم ما را شوکه کرد؛ افزایش ۸۰ درصدی ترددها. شاید نگاه برخی این باشد که مردم ترجیح دادند زودتر به زیارت بروند، یا شاید نگرانی‌هایی از سمت مبدا یا مقصد داشتند، اما به باور ما، مردم ایران ملت امام حسین(ع) هستند و شور حسینی، حضور را پررنگ‌تر کرده است. بنابراین پیش‌بینی می‌کنیم امسال در اربعین نیز افزایش قابل توجهی در تعداد زائران داشته باشیم.
دبیر ستاد مرکزی اربعین وزارت راه و شهرسازی همچنین با اشاره به سهم بخش‌های مختلف حمل‌ونقل در سفرهای اربعین گفت: طی سال‌های گذشته حدود ۷ درصد سفرها از طریق هواپیما انجام شد و ۲۴ تا ۲۶ درصد با اتوبوس. سهم راه‌آهن اندک بود و از طریق دریا نیز حدود ۱۵۰۰ نفر از مرز شلمچه عبور کردند. بقیه سفرها عمدتاً با خودروهای شخصی صورت گرفت.
رضایی یادآور شد: بیش از ۵۶ تا ۵۸ درصد سفرهای اربعین از مرز مهران انجام می‌شود. سال ۱۴۰۳ بیش از سه و نیم میلیون رفت‌وبرگشت فقط از این مرز ثبت شد. پس از مهران، مرزهای شلمچه و خسروی در اولویت قرار دارند. مرزهای شرقی نیز برای ورود اتباع خارجی فعال هستند.
وی در رابطه با اقدامات اجرایی برای آماده‌سازی مرزها در اربعین ۱۴۰۴ اظهار کرد: برای بررسی وضعیت بازدیدهای میدانی متعددی از مرزها به‌ویژه مهران داشته‌ایم، از جمله در معیت وزیر محترم راه و شهرسازی. ستاد اربعین نیز در وزارتخانه ما عملکرد دستگاه‌های مختلف را رصد و ارزیابی می‌کند. حتی حوزه‌هایی که به‌صورت مستقیم به ما مرتبط نیستند ولی بر عملکرد حمل‌ونقلی اثر دارند نیز پایش شده‌اند و مشکلات به دستگاه‌های مربوطه ارجاع شده است.
وی ادامه داد: مرز مهران به‌عنوان نقطه حیاتی در سفرهای اربعین در کانون توجه قرار گرفته است. تاکنون بیش از ۹۵ گیت ورود و خروج برای این مرز پیش‌بینی شده تا بیشترین توان عبور و مرور ایجاد شود و زمان معطلی زائران به حداقل برسد. هدف این است که توقف در گیت‌ها بیشتر از ۵ تا ۱۰ دقیقه نشود.
