احمد جلالیان افزود: مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند غلظت فلزات سنگینی مانند کادمیوم در گرد و غبار تالاب گاوخونی سه برابر شده و غلظت فلزات روی و سرب افزایش قابل توجهی داشته است.
وی افزود: شاخص بار آلودگی (PLI) که معیاری برای سنجش درجه سمیت گرد و غبار محسوب می‌شود، نسبت به پایش‌های پیشین حدود ۶۰ درصد افزایش یافته و از عدد ۲.۵ در دومین مرحله پایش‌ها به عدد ۴ در مرحله سوم و آخرین پایش‌ها در سال ۱۴۰۰ رسیده است.
رییس مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مبارزه با گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه تالاب بین‌المللی گاوخونی در سه مرحله توسط محققان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان مورد پایش قرار گرفته است، گفت: مرحله نخست از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ در قالب یک پروژه دکتری، مرحله دوم از ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ در قالب قرارداد با اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان و مرحله سوم از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ بر اساس قرارداد جدید با همین اداره کل اجرا شده است.
به گفته جلالیان، نتایج پایش سوم نسبت به پایش دوم حاکی از پنج برابر شدن نرخ فرونشست گرد و غبار است.
وی تصریح کرد: در پایش دوم، نرخ فرونشست، ۴۶ تن در کیلومترمربع در سال بوده اما این عدد در پایش سوم به ۲۲۴ تن در کیلومترمربع در سال افزایش یافته است.
رییس مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مبارزه با گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی افزود: ذرات گرد و غبار ریزتر و درصد رُس آن‌ها افزایش یافته است که این تغییرات تهدیدی جدی برای سلامت زیست‌محیطی و عمومی مردم منطقه به شمار می‌رود.
جلالیان با اشاره به اینکه تالاب گاوخونی در حال حاضر تقریباً به‌طور کامل خشک شده است، هشدار داد: اگر حق آبه زیست محیطی تالاب تامین نشود، در آینده‌ای نزدیک، چشمه‌های تولید ریزگردهای سمی در شرق و مَصَب تالاب فعال خواهند شد و نه تنها استان اصفهان، بلکه استان‌های مجاور و حتی تهران نیز تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
وی با بیان اینکه تالاب گاوخونی با وسعتی بالغ بر ۴۷ هزار هکتار، اکنون خود به یکی از منابع اصلی تولید گرد و غبار در منطقه تبدیل شده است، اظهار داشت: بخش‌های غربی تالاب با تپه‌های شنی و بافت سبک، بخش‌های میانی با سِله‌های نمکی چندوجهی که در مقابل عوامل فرسایش بادی مقاومت می‌کنند و بخش‌های شرقی و مصب تالاب با بافت ریزدانه و رس فراوان تشکیل شده‌اند که این شرایط تنوعی از منابع بالقوه گرد و غبار آلوده را در منطقه ایجاد کرده‌اند.
وی با اشاره به روند افزایش گرد و غبار در کلان‌شهر اصفهان گفت: از سال ۱۳۸۷ هم‌زمان با آغاز دوره‌های خشکسالی پی‌درپی، فراوانی وقوع پدیده گرد و غبار افزایش یافته است.
به گفته جلالیان پیش‌تر اصفهان هر ۱۰ روز یک بار شاهد پدیده گرد و غبار بود ولی اکنون هر هفته شاهد چند پدیده گرد و غبار است.
وی تصریح کرد: در شش ماه نخست سال گذشته، تقریباً به طور هفتگی چندین پدیده گرد و غبار ثبت شده و شاخص کیفیت هوا در برخی روزها به عدد ۵۰۰ و خطرناک رسیده است.
رییس مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مبارزه با گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد منشأ اصلی گرد و غبار در کلان‌شهر اصفهان، منطقه شرق، شمال شرق اصفهان، تالاب بین‌المللی گاوخونی و بستر خشک شده رودخانه زاینده رود است.
جلالیان تاکید کرد: برای کنترل و کاهش گرد و غبار، سریع‌ترین و مهمترین اقدام، تامین جریان دائمی و پایدار آب با دبی حداقل ۱۰ تا ۱۵ مترمکعب در ثانیه به سمت تالاب گاوخونی است.
آخرین بار آذر سال ۱۴۰۲ بود که آب از سد «رودَشتِین» به سمت تالاب بین‌المللی گاوخونی به منظور تامین حقابه زیست محیطی آن جاری شد و با پیگیری اداره کل حفاظت محیط زیست و مجموعه مدیریت استان اصفهان برای رسیدن آب به تالاب، سد زاینده‌رود به مدت چند روز باز شد.
استمرار جریان رودخانه به‌منظور تامین بخشی از حقابه زیست محیطی تالاب گاوخونی به مدت ۱۷ روز در آذر پارسال موجب شد تا حدود ۱۰ میلیون مترمکعب آب به این تالاب برسد.
تالاب بین‌المللی گاوخونی در شرق اصفهان یکی از بزرگترین و مهمترین تالاب‌های ایران محسوب می‌شود و حقابه آن در سال و در شرایط معمول بارش‌ها، ۱۷۶ میلیون متر مکعب است.
این تالاب پیش از آغاز خشکسالی‌های اخیر، علاوه بر ایجاد فضای فرحبخش در شرق اصفهان، مأمن پرندگان مهاجر و جانوران آبی و منبع درآمد و آسایش ساکنان این منطقه بود اما بدلیل کمبود منابع آبی و نرسیدن آب زاینده‌رود به آن در معرض خشکی قرار گرفت.
به گفته کارشناسان، ادامه این روند می‌تواند تالاب بین‌المللی گاوخونی را به کانون تولید گرد و غبار تبدیل کند و تا شعاع ۵۰۰ کیلومتری خود را تحت تاثیر قرار دهد بنابراین تامین حقابه آن ضروریست.
