به گزارش بهداشت نیوز، برخلاف تصور عموم، راه‌های پیشگیری، تشخیص و کنترل مؤثر این بیماری در دسترس است و آشنایی با این بیماری می‌تواند نقش بزرگی در کاهش شیوع و پیشگیری از عوارض آن ایفا کند.
هپاتیت B چیست؟
هپاتیت B یک عفونت ویروسی است که سلول‌های کبد را هدف قرار می‌دهد. این ویروس باعث التهاب کبد می‌شود. شدت بیماری از یک عفونت خفیف چند هفته‌ای تا یک بیماری مزمن برای تمام طول عمر، متغیر است.
در برخی از افراد، سیستم ایمنی بدن ویروس را طی چند ماه از بین می‌برد (عفونت حاد)، اما در برخی دیگر، ویروس برای سال‌ها یا حتی تا پایان عمر در بدن باقی می‌ماند (عفونت مزمن). افراد مبتلا به نوع مزمن، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های شدید کبدی قرار دارند.
راه‌های انتقال ویروس هپاتیت B
ویروس هپاتیت B بسیار مقاوم است و می‌تواند در خارج از بدن تا هفت روز زنده بماند. انتقال این ویروس از راه خون و مایعات بدن انجام می‌شود. راه‌های اصلی انتقال شامل موارد زیر است:
انتقال از مادر به نوزاد
این شایع‌ترین راه انتقال در کشورهای در حال توسعه است. نوزادی که از مادر آلوده متولد می‌شود، در صورت عدم دریافت درمان پیشگیرانه، به احتمال زیاد دچار هپاتیت مزمن می شود.
تماس جنسی محافظت‌نشده
ویروس از راه ترشحات جنسی نیز منتقل می‌شود، بنابراین استفاده از وسایل محافظتی مانند کاندوم توصیه می‌شود.
استفاده مشترک از وسایل برنده یا تزریقی
استفاده از سوزن یا سرنگ مشترک (به‌ویژه در مصرف‌کنندگان مواد مخدر)، تیغ، وسایل تاتو یا سوراخ کردن بدن در مراکز غیربهداشتی می‌تواند منجر به انتقال بیماری شود.
انتقال از طریق فرآورده‌های خونی
اگرچه در اغلب کشورها خون‌های اهدایی غربالگری می‌شود، اما در برخی مناطق هنوز خطر انتقال از راه خون آلوده وجود دارد.
نشانه های هپاتیت B
یکی از چالش‌های اصلی در کنترل هپاتیت B این است که بسیاری از مبتلایان در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارند. این افراد بدون آگاهی، ممکن است ناقل بیماری به دیگران باشند.
در مواردی که علائم ظاهر می‌شود، اغلب شامل موارد زیر است:
تب خفیف
خستگی و بی‌حالی مداوم
درد شکم به‌ویژه در ناحیه راست بالای شکم (محل کبد)
تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی
تیره شدن رنگ ادرار
زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
درد مفاصل یا عضلات
این نشانه ها ممکن است ۶ هفته تا ۶ ماه پس از ورود ویروس به بدن ظاهر شود.
تشخیص هپاتیت B
هپاتیت B از راه آزمایش خون قابل شناسایی است. آزمایش‌های خاصی برای بررسی وجود آنتی‌ژن ویروس، آنتی‌بادی‌ها و وضعیت عملکرد کبد انجام می‌شود. برخی از آزمایش‌های رایج عبارتند از:
آنتی‌ژن سطحی ویروس (HBsAg) :اگر مثبت باشد، فرد به ویروس آلوده است.
Anti-HBs: نشان‌دهنده‌ی ایمنی بدن در برابر ویروس است (مثلاً پس از واکسیناسیون).
Anti-HBc: نشان‌دهنده‌ی تماس قبلی با ویروس است.
HBV DNA: میزان ویروس فعال در خون را نشان می‌دهد.
تشخیص به‌موقع می‌تواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد و از انتقال آن به دیگران جلوگیری کند.
واکسیناسیون؛ خط مقدم پیشگیری
واکسیناسیون مؤثرترین راه پیشگیری از هپاتیت B است. واکسن این بیماری در سه نوبت طی شش ماه تزریق می‌شود. در اغلب کشورها واکسیناسیون هپاتیت B از نوزادی آغاز می‌شود.
چه کسانی باید واکسینه شوند؟
همه نوزادان (به‌ویژه در ۲۴ ساعت اول پس از تولد)
افرادی که با فرد مبتلا در یک خانه زندگی می‌کنند.
کارکنان حوزه سلامت و پزشکی
مصرف‌کنندگان مواد تزریقی
افرادی که روابط جنسی پرخطر دارند
بیماران دیالیزی، تالاسمی، هموفیلی یا مبتلا به نقص سیستم ایمنی
آیا درمانی وجود دارد؟
درمان هپاتیت B بسته به نوع عفونت (حاد یا مزمن) متفاوت است:
عفونت حاد:
در اکثر موارد، نیازی به درمان دارویی نیست و بدن به‌تنهایی ویروس را دفع می‌کند. اما باید بیمار تحت نظر باشد و عملکرد کبد مرتب بررسی شود.
عفونت مزمن:
برای بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن، داروهایی تجویز می‌شود که ویروس را کنترل کرده و از آسیب بیشتر به کبد جلوگیری می‌کند. درمان ممکن است طولانی‌مدت و نیازمند پیگیری منظم باشد.
زندگی با هپاتیت B
فرد مبتلا به هپاتیت B مزمن می‌تواند زندگی طبیعی و سالمی داشته باشد، به شرط آن‌که:
تحت نظر پزشک باشد.
داروهای خود را منظم مصرف کند.
از مصرف الکل پرهیز کند.
تغذیه سالم و ورزش منظم داشته باشد.
از انتقال بیماری به دیگران پیشگیری کند (به عنوان مثال با رعایت نکات بهداشتی، پرهیز از اهدای خون و محافظت در روابط جنسی)
سخن پایانی
هپاتیت B یک بیماری مهم، ولی قابل کنترل است. با واکسیناسیون، آموزش، رعایت نکات بهداشتی و تشخیص زودهنگام می‌توان از ابتلا و گسترش آن جلوگیری کرد. بیایید با افزایش آگاهی، از سلامت خود و عزیزان‌مان محافظت کنیم.
«ابوذر کشاورزی»، کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز
