خبرگزاری مهر، گروه استانها- حامد عرب‌زاده: با آغاز مردادماه، برداشت لیموترش از سطح چهار هزار و ۲۰۰ هکتار باغ در استان بوشهر وارد مرحله اجرایی شده است؛ محصولی اقتصادی که با وجود کیفیت بالا، هنوز از نبود زنجیره ارزش کارآمد، کمبود زیرساخت‌های صادراتی و ضعف حمایت‌های مؤثر رنج می‌برد.
استان بوشهر به دلیل اقلیم نیمه‌گرمسیری، زمستان‌های معتدل و منابع آبی پراکنده، یکی از مناطق مستعد تولید مرکبات به ویژه لیموترش در کشور به شمار می‌رود. آمارهای سازمان جهاد کشاورزی استان نشان می‌دهد پیش‌بینی می‌شود امسال بیش از ۸۰ هزار تن لیموترش از باغ‌های این استان برداشت شود؛ رقمی که بوشهر را در میان استان‌های برتر تولیدکننده قرار می‌دهد.
توسعه باغ‌ها بدون تکمیل زنجیره فرآوری
طی سال‌های اخیر، به دنبال افزایش تقاضای داخلی، توسعه باغات لیموترش در استان شتاب گرفته است، اما رشد سطح زیرکشت بدون تکمیل زنجیره فرآوری و عرضه، فشار بر بازار و کاهش سود باغداران را به دنبال داشته است.
اکثر باغ‌های لیموترش در شهرستان‌های دشتستان، تنگستان، دشتی و جم متمرکز شده‌اند. پراکندگی جغرافیایی و محدودیت‌های حمل‌ونقل باعث شده بسیاری از باغداران نتوانند از خدماتی همچون بسته‌بندی استاندارد، سردخانه و بازاریابی بهره‌مند شوند.
نبود واحدهای فرآوری در نزدیکی مراکز تولید، باعث شده بخش قابل توجهی از محصول به صورت خام و فله‌ای به استان‌های دیگر ارسال شود؛ جایی که ارزش افزوده اصلی ایجاد می‌شود.
هزینه‌های تولید و نبود زیرساخت دغدغه اصلی
باغدار با تجربه در بخش بوشکان شهرستان دشتستان، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: برداشت لیموترش امسال با کیفیت مطلوب آغاز شده و محصول از نظر اندازه و طعم شرایط مناسبی دارد، اما افزایش هزینه‌های کود، سم و تأمین منابع آبی فشار زیادی بر تولیدکنندگان وارد کرده است.
موسوی افزود: نبود زیرساخت‌های مناسب نگهداری و فرآوری، موجب شده بخش زیادی از محصول به صورت خام عرضه شود و فرصت ایجاد ارزش افزوده کاهش یابد.
وی همچنین بر اهمیت حمایت‌های بیمه‌ای و تسهیلات مالی تاکید کرد و گفت: حمایت‌های هدفمند دولت در تأمین نهاده‌های کشاورزی و توسعه زیرساخت‌های سردخانه‌ای می‌تواند به پایداری تولید کمک کند.
اما صادرات محدود
کارشناسان بخش باغبانی معتقدند لیموترش بوشهر به دلیل ویژگی‌هایی همچون اسیدیته مناسب، عطر بالا و ماندگاری مطلوب، قابلیت صادرات دارد، اما نبود شرکت‌های تخصصی صادرات، هزینه بالای بسته‌بندی استاندارد و عدم حمایت‌های تشویقی، صادرات را محدود به موارد پراکنده کرده است.
بازارهای بالقوه‌ای مانند کشورهای خلیج فارس، آسیای میانه و روسیه وجود دارد، اما فقدان برند قوی و یکپارچگی در زنجیره تأمین، صادرات لیموترش را پراکنده و غیرمنسجم کرده است.
محمد کریمی صادرکننده مرکبات بوشهر، در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی ظرفیت خوبی برای لیموترش بوشهر دارند، اما نبود شرکت‌های تخصصی صادرات و هزینه‌های بالای بسته‌بندی استاندارد، محدودیت ایجاد کرده است.
وی افزود: حمایت‌های دولتی و توسعه زیرساخت‌های صادراتی می‌تواند به رشد و پایداری این بخش کمک کند.
باغداران در فشار هزینه و بازار بی‌ثبات
در گفت‌وگوهای میدانی، باغداران استان مشکلات اصلی خود را شامل افزایش هزینه‌های نهاده‌ها، کمبود بیمه کارآمد، کم‌آبی و نوسان قیمت بازار عنوان کردند. نبود شبکه منسجم بازاریابی و خرید تضمینی، آنها را مجبور به فروش محصول با قیمت پایین به واسطه‌ها می‌کند.
همچنین، میانگین برداشت در هکتار در برخی مناطق پایین‌تر از حد مطلوب است که بخشی از آن به تغذیه نامناسب، آبیاری غیر اصولی و فرسودگی ارقام بازمی‌گردد.
اکبر رادبویه، کارشناس ارشد توسعه کسب‌وکار، به خبرنگار مهر گفت: استان بوشهر با شرایط اقلیمی خاص، زمستان‌های معتدل و بهار مناسب، یکی از مناطق مهم تولید لیموترش در کشور است. سطح زیرکشت امسال بیش از چهار هزار و ۲۰۰ هکتار است که حدود سه هزار و ۷۰۰ هکتار آن بارور است.
وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود حدود ۸۰ هزار تن لیموترش برداشت شود که نسبت به سال‌های گذشته رشد داشته است.
رادبویه درباره چالش‌ها گفت: عدم توسعه صنایع فرآوری و بسته‌بندی، محدودیت در بازارهای صادراتی و نوسانات قیمت، از مشکلات اصلی باغداران است. همچنین کمبود منابع آبی و نیاز به اصلاح روش‌های آبیاری، دغدغه دیگر تولیدکنندگان است.
وی افزود: برای بهره‌برداری بهینه، توسعه زیرساخت‌های سردخانه‌ای، حمایت مالی و فنی از کشاورزان و توسعه بازارهای هدف ضروری است.
ظرفیت‌های صادراتی و تولیدی بوشهر
کبری توکلی، معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان بوشهر، در گفتگو با مهر گفت: سطح زیرکشت لیموترش استان حدود چهار هزار و ۲۰۰ هکتار است که تاکنون نزدیک به ۱۰ هزار تن محصول به بازار عرضه شده است.
وی افزود: انتظار می‌رود برداشت امسال به ۸۰ هزار تن برسد و این روند تا پایان شهریور ادامه داشته باشد.
توکلی تصریح کرد: بیشترین سطح زیرکشت در شهرستان‌های جم، دشتستان و دشتی است و ارقام غالب شامل فارس و پرشین است که علاوه بر تأمین نیاز داخلی، به استان‌های همجوار نیز صادر می‌شود.
معاون جهاد کشاورزی گفت: بیشتر محصول به صورت تازه‌خوری مصرف می‌شود و بخشی نیز به میادین میوه و تره‌بار تهران ارسال می‌شود.
وی درباره اثرات تغییرات اقلیمی افزود: با توجه به گرمایش جهانی، کاهش بارش و کمبود آب، به باغداران توصیه می‌کنیم باغ‌ها را متراکم و زیر سایبان احداث کنند تا محصول در برابر آسیب‌های محیطی محافظت شود و بهره‌وری افزایش یابد.
توکلی در پایان تاکید کرد: استان بوشهر با شرایط اقلیمی مناسب، یکی از قطب‌های مهم تولید لیموترش است و استفاده از روش‌های نوین آبیاری و مدیریت باغات، در افزایش کیفیت و کمیت محصول نقش مهمی دارد.
با این حال، تمرکز مسئولان عمدتاً بر تولید است و سایر حلقه‌های زنجیره مانند فرآوری، بسته‌بندی و بازاریابی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. نبود صنایع تبدیلی، تشکل‌های تخصصی و آموزش‌های به‌روز، نقاط ضعف ساختاری بزرگی هستند که در صورت اصلاح، می‌توانند ارزش افزوده این محصول را افزایش دهند.
برداشت لیموترش در مردادماه نمادی از تلاش کشاورزان در گرمای جنوب است، اما تا زمانی که زنجیره ارزش کامل نشود، ظرفیت‌های واقعی این محصول به ثمر نخواهد نشست.
