رودی هندری بیش از ده سال در بازار پرپیچ‌‌‌وخم «تانا آبانگ» جاکارتا، لباس‌‌‌های تولید داخل را در یک غرفه کوچک می‌‌‌فروخت. اما درست سه سال پیش، ورود یک تاجر چینی به همراه مترجمش همه چیز را تغییر داد. آنها نمونه‌‌‌هایی از لباس‌‌‌های ورزشی تولید کارخانه‌‌‌های چینی را آوردند؛ لباس‌‌‌هایی با کیفیت بالا و قیمتی پایین‌‌‌تر از محصولات اندونزیایی که رودی همیشه عرضه می‌‌‌کرد. در آن زمان رودی ۵۵ساله که تحت‌تاثیر کیفیت و قیمت این محصولات قرار گرفته بود، نتوانست پیشنهاد آنها را رد کند. حالا رودی به جای یک غرفه، سه غرفه در بازار دارد و با چند کارخانه چینی همکاری می‌کند. او هفته گذشته در بازار تانا آبانگ گفت: «اگر جنس خوب باشد و قیمتش برایم صرفه داشته باشد، حتما قبول می‌‌‌کنم.» همان‌طور که صحبت می‌‌‌کرد، کارگرانش در نزدیکی او مشغول بررسی و مرتب‌‌‌کردن تعداد زیادی لباس چینی بودند.

بر اساس گزارشی از نیویورک‌‌‌تایمز، وقتی ترامپ از آسیب‌‌‌های تجاری با چین و از بین رفتن مشاغل در آمریکا شکایت می‌کند، این نگرانی‌ها در اندونزی هم شنیده و احساس می‌شود. اما تفاوت در اینجاست که در اندونزی، این مشاغل داخلی هستند که توان رقابت با محصولات ارزان و فراوان چینی را ندارند. این کشور سال‌هاست با نفوذ گسترده چین در بخش‌‌‌های مختلف اقتصادش دست‌‌‌وپنجه نرم می‌کند.

ردما گیتا ویراواستا، رئیس انجمن تولیدکنندگان الیاف و نخ رشته‌‌‌ای اندونزی، در واکنش به تعرفه‌‌‌هایی که ترامپ بر کالاهای اندونزیایی وضع کرده، گفت: «بدترین حالت این نیست که نتوانیم دیگر صادرات کنیم، بلکه بدترین سناریو این است که واردات کالاهای چینی به اندونزی بیشتر و بیشتر شود.»

طی دو سال گذشته، صنعت پوشاک اندونزی به‌‌‌شدت تحت‌تاثیر هجوم کالاهای چینی قرار گرفته است. چین بازار مصرف اندونزی را با لباس‌‌‌های ارزان‌قیمت خود اشباع کرده است و باعث تعطیلی بسیاری از کارخانه‌‌‌ها و کارگاه‌‌‌های محلی شده است. رقابت نابرابر با این محصولات ارزان، زنجیره تامین داخلی را تا مرز فروپاشی پیش برده است. به گفته ردما، از سال ۲۰۲۳ تاکنون حدود ۳۰۰‌هزار نفر در این صنعت شغل خود را از دست داده‌‌‌اند. در نزدیکی غرفه رودی در بازار تانا آبانگ، ساموئل لی ۴۸ ساله هم غرفه لباس دیگری دارد. او می‌‌‌گوید اگر این روزها ماهانه ۴‌هزار دلار درآمد داشته باشد، خودش را خوش‌‌‌شانس می‌‌‌داند، در حالی که این رقم کمتر از نصف درآمد گذشته‌‌‌اش است. بیشتر مشتریان قدیمی‌‌‌اش دیگر از او خرید نمی‌‌‌کنند و به‌‌‌راحتی می‌‌‌گویند خرید از چین برایشان بسیار مقرون‌‌‌به‌‌‌صرفه‌‌‌تر است. ساموئل با افسوس در این باره گفت: «حتی از نظر کیفیت هم توان رقابت با آنها را نداریم.» فشار واردات کالاهای چینی آن‌‌‌قدر شدید شده است که رئیس‌‌‌جمهور پیشین اندونزی تهدید کرد برای مقابله با آن، تعرفه‌‌‌هایی تا ۲۰۰‌درصد بر این کالاها اعمال خواهد کرد. رئیس‌‌‌جمهور فعلی، پرابوو سوبیانتو، هم پا را فراتر گذاشته است و خواستار غرق‌‌‌کردن کشتی‌‌‌های حامل منسوجات قاچاق شده است؛ کشتی‌‌‌هایی که بیشترشان از چین می‌‌‌آیند.

بر اساس این گزارش، همزمان با افزایش صادرات چین، یک وضعیت اضطراری جدید در حال شکل‌‌‌گیری است؛ چرا که رشد اقتصادی این کشور کاهش یافته است. با افت تقاضای داخلی در چین، بسیاری از کارخانه‌‌‌هایی که تاکنون با کمک وام‌‌‌ها و حمایت‌‌‌های دولتی دوام آورده‌‌‌اند، تمرکز خود را به بازارهای پرجمعیت و نزدیک، مثل جنوب‌‌‌شرق آسیا معطوف کرده‌‌‌اند. برای مثال، اندونزی به‌‌‌تنهایی حدود ۲۸۴میلیون نفر جمعیت دارد.

خشم ترامپ 

از زمانی که دولت ترامپ تعرفه‌‌‌های جدیدی بر کالاهای چینی وضع کرد و عملا بازار بزرگ آمریکا را به روی صادرات چین بست، صادرات چین به کشورهای جنوب‌‌‌شرق آسیا سرعت بیشتری گرفته است. فقط در ماه گذشته، صادرات چین به این منطقه نسبت به سال قبل ۱۷.۵درصد افزایش یافته است و واردات اندونزی از چین هم در ماه آوریل ۵۱‌درصد رشد داشته است.

این روند باعث خشم ترامپ شده است. در واقع او معتقد است چین کالاهایش را از طریق کشورهای دیگر، مثل اندونزی، به آمریکا می‌‌‌فرستد تا از پرداخت تعرفه‌‌‌های جدید فرار کند. به همین دلیل، اندونزی و آمریکا توافقی تجاری امضا کرده‌‌‌اند که بر اساس آن، کالاهای اندونزیایی با تعرفه ۱۹‌درصد وارد آمریکا می‌‌‌شوند.

 اگر مشخص شود این کالاها در اصل ساخت کشورهایی با تعرفه‌‌‌های بالاتر، مانند چین، هستند، این تعرفه‌‌‌ها حتی می‌تواند بیشتر هم بشود. با این حال، اقتصاددانان می‌‌‌گویند آنچه ترامپ به آن اعتراض دارد یعنی «ارسال غیرمستقیم کالا از چین به آمریکا» در اندونزی به اندازه کشورهایی مثل ویتنام رایج نیست. یوبن پاراکوئلس، اقتصاددان ارشد بانک نومورا در ژاپن، می‌‌‌گوید: «بیشتر کالاهای چینی واردشده به اندونزی واقعا در بازار داخلی این کشور مصرف می‌‌‌شوند، نه اینکه مجدد به آمریکا صادر شوند.» او تاکید می‌کند که موضوع، کالاهایی نیست که از چین آمده‌اند و بعد دوباره به آمریکا فرستاده شده‌‌‌اند. کارشناسان بر این باورند که راه‌‌‌حل کشورهایی مثل اندونزی لزوما مقابله با چین از طریق محدودیت‌های تجاری سخت نیست. اندونزی برای توسعه زیرساخت‌‌‌های خود به سرمایه‌گذاری‌‌‌های چین وابسته است. علاوه بر این، چین بزرگ‌ترین خریدار منابع مهمی مثل روغن پالم و زغال‌‌‌سنگ است که نقش مهمی در اقتصاد اندونزی دارند.

توانایی چین در تولید انبوه کالاهای ارزان‌قیمت، که با یارانه‌‌‌های دولتی سخاوتمندانه به صادرکنندگان حمایت می‌شود، باعث شده است که اندونزی اغلب در تجارت با چین ضرر کند. اقتصاد اندونزی چنان به اقتصاد چین گره خورده است که بر اساس یک برآورد، هر یک‌درصد کاهش رشد اقتصادی چین، ۰.۳‌درصد از رشد اقتصادی اندونزی را هم کم می‌کند.

در اوایل دهه ۲۰۰۰، اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌‌‌آن) یک پیمان تجاری با چین امضا کرد که کشورها را ملزم به کاهش تعرفه‌‌‌هایشان می‌‌‌کرد. اندونزی که یکی از اعضای این اتحادیه است، تقریبا تمام موانع تجاری خود را برای کالاهای چینی برداشته است. پاراکوئلس در این زمینه می‌‌‌گوید: «این دلیل اصلی بوده که چین، آسه‌‌‌آن را به عنوان بازاری برای تنوع بخشیدن به صادرات خود می‌‌‌بیند..»

چین حتی به ساخت قطار پرسرعت در اندونزی کمک کرده است. این قطار از قلب جاکارتا شروع می‌شود و با سرعت حدود ۳۲۲ کیلومتر در ساعت از میان حومه سرسبز به سمت شهر باندونگ حرکت می‌کند؛ شهری که دهه‌‌‌هاست انبارهایش پارچه‌‌‌های تولیدی کارخانه‌‌‌های اطراف را می‌‌‌فروشند. این قطار که به «ووش» معروف است، روکش صندلی و تابلوهای راهنمایش دقیقا شبیه قطارهای پرسرعتی است که مناطق وسیعی از چین را به هم وصل می‌کنند. اریک کورنیاوان ۲۵ ساله، که مشغول پخش زنده تیک‌‌‌تاک برای فروش پارچه‌‌‌ در غرفه‌‌‌اش بود، می‌‌‌گوید: «ما هم اینجا این موضوع را حس می‌‌‌کنیم.» او همچنین توضیح داد که قبل از سال ۲۰۲۱، بازار آنها بیشتر روی فروش پارچه‌‌‌های باقیمانده از کارخانه‌‌‌های نساجی محلی تمرکز داشت. اما حالا، بیشتر پارچه‌‌‌هایی که می‌‌‌فروشند، وارداتی از چین هستند.

شوک به اقتصاد محلی 

لی جیالون ۷۳ساله، به اواخر دهه ۱۹۷۰ اشاره کرد، زمانی که در باندونگ کارخانه‌‌‌های تولید جین برای صادرات به آمریکا داشت. او حالا بازنشسته شده و صاحب یک رستوران محلی چینی به نام «یا شیو» است، اما می‌‌‌گوید که دوستانش مجبور شده‌‌‌اند کارخانه‌‌‌های خود را تعطیل کنند، چون نمی‌توانستند با چین رقابت کنند. لی، که در جاکارتا به دنیا آمده، گفت: «تاثیر این تعطیلی‌‌‌ها در اقتصاد محلی موج می‌‌‌زند و باعث از دست رفتن شغل و آسیب به کسب و کارهایی می‌شود که برای آنها کار می‌‌‌کردند.»

او ادامه داد: «فقط کارخانه‌‌‌ها نیستند؛ تامین‌‌‌کننده‌‌‌ها هم هستند. تعداد این تامین‌‌‌کننده‌‌‌ها خیلی بیشتر است. بنابراین، افراد زیادی تحت‌تاثیر قرار گرفتند. ما دیگر نمی‌توانیم با چین رقابت کنیم.»

لی همچنین گفت که سه چهارم مشتریان رستوران «یا شیو» چینی هستند. در دوران همه‌گیری کووید-۱۹، وقتی چین مرزهایش را بست، رستوران او محلی شد برای دور هم جمع شدن حدود ۳۰۰۰ کارگر چینی دلتنگ که در اندونزی گیر افتاده بودند و مشغول ساخت قطار «ووش» بودند. 

بر اساس گزارش نیویورک‌‌‌تایمز، بیش از ۳۰۰ کیلومتر شرق باندونگ، در شهر سولو، یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌‌‌های نساجی کشور در ماه مارس تعطیل شد و شوک بزرگی به اقتصاد وارد کرد. این تاثیر هنوز در سراسر جاوه، پرجمعیت‌‌‌ترین و فعال‌‌‌ترین جزیره تجاری اندونزی، حس می‌شود. این کارخانه که متعلق به شرکت «سری‌‌‌تکس» بود، کارگران محلی زیادی را جذب کرده بود و به خانواده‌‌‌های زیادی کمک می‌‌‌کرد تا فرزندانشان را به مدرسه بفرستند. اما در نهایت، زیر بار بدهی‌‌‌هایش فرو پاشید و ۱۰هزار نفر را بیکار کرد. تومی ۵۳ ساله، کارش را ۳۰ سال پیش در بخش نخ‌‌‌ریسی این کارخانه شروع کرد و همسرش را هم همانجا ملاقات کرد.

تومی، همچون بسیاری از مردم اندونزی، تنها با یک نام شناخته می‌شود. او و دوست دیرینش، سری لاستاری که بیست و چهار سال از عمر خود را در کارخانه سری‌‌‌تکس گذرانده بود، هر دو اشک در چشمانشان حلقه زد؛ اشک‌‌‌هایی که یادآور روزی تلخ در ماه فوریه بودند، روزی که مدیران کارخانه به کارگران گفتند برای آخرین بار به خانه‌‌‌هایشان بازگردند. 

اکنون، این دو زن در چنبره تردید و نگرانی اسیرند؛ چگونه از پس هزینه‌‌‌های تحصیل فرزندانشان برایند؟ فرزندانی که هنوز طعم شیرین مدرسه را می‌‌‌چشند. آنها برای گذران زندگی، دکه‌‌‌ای کوچک در بیرون از خانه تومی دایر کرده‌‌‌اند و به فروش مرغ تند و نارگیل مشغولند، اما درآمد ناچیزشان، هرگز گره‌‌‌ای از مشکلاتشان نمی‌‌‌گشاید.