نشست تخصصی بررسی سکوهای اینترنتی توزیع دارو که در حاشیه نمایشگاه ایران ساپلکس برگزار شد، بار دیگر اختلافات عمیق پلتفرم‌های توزیع دارو و نهادهای ناظر همچون سازمان غذا و دارو را نمایان کرد. در این نشست، نمایندگان بخش خصوصی اعلام کردند که سازمان غذا و دارو از قوانین مصوب استنکاف می‌کند. نماینده سازمان غذا و دارو پلتفرم‌ها را به سوءاستفاده از نفوذ و لابی‌گری متهم کرد.
این جلسه نشان داد که اختلاف نظر گروه‌های درگیر بیش از آن چیزی است که حل سریع مشکل را ممکن کند.
به گزارش دیجیاتو، «عباس کبریایی‌زاده»، رئیس فدراسیون اقتصاد سلامت ایران، در نشست نشست نقد و بررسی تخصصی با عنوان «سکوهای اینترنتی توزیع دارو زیر ذره‌بین» که امروز، چهارشنبه اول مرداد ۱۴۰۴ در جریان نمایشگاه ایران‌ساپلکس برگزار شد، به مرور قوانین حاکم بر دارو در نظام سلامت پرداخت.
او پس از بیان تعریف سازمان بهداشت جهانی از سیستم‌های بهداشتی، اهداف نظام سلامت را شامل توسعه سلامت برای افراد و گروه‌ها در جامعه، جلوگیری از خطرات برای سلامت، محافظت از افراد در برابر فاجعه‌های مالی ناشی از مشکلات سلامتی، توانمندسازی افراد برای مشارکت در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سلامت و همچنین فراهم‌کردن دسترسی برابر به خدمات سلامت عنوان کرد و افزود: «سکوهای دیجیتال در دنیا امکان دسترسی برابر به خدمات سلامت را تسهیل می‌کنند و نظام سلامت نیز به‌شدت از زیرساخت‌های دیجیتال بهره می‌برد. به‌طوری که بالاترین نرخ نوآوری در حوزه سلامت دیجیتال اتفاق می‌افتد.»
کبریایی زاده با بیان اینکه سازمان غذا و دارو ایران یکی از اولین نهادهای مقررات‌گذار اختصاصی حوزه دارو در جهان است، به وظایف این نهادها شامل شناسایی شرکت‌ها و اعطای مجوز و نظارت بر آنها عنوان کرد.
رئیس فدراسیون سلامت با تاکید بر اینکه همه روی این بند ۱۷ سیاست‌های کلی نظام سلامت مصوب سال ۱۳۹۳ اجماع دارند که تولیت نظام سلامت با وزارت بهداشت است، گفت: «بر اساس قانون، ایجاد هر نوع موسسه پزشکی به هر نام و هر عنوان فقط با اجازه وزارت بهداشت و اخذ پروانه ممکن است. حال چه این موسسه داروخانه باشد یا یک ارائه‌دهنده سرویس دیجیتال.»
به گفته او، قانون حتی فراورده‌های تقویتی، تحریک‌کننده‌ها، ویتامین‌ها و سایر مواد مشابه را جزو اقلام دارویی دسته‌بندی کرده است. کبریایی‌زاده ادامه داد: «اکثر پلتفرم‌های سلامت، به راحتی این مکمل‌ها را می‌فروشند. به نظر من وزارت بهداشت می‌تواند در مورد اقلامی مثل مکمل‌ها ساده‌گیرتر باشد اما به هر حال این پلتفرم‌ها باید تحت مجوز و نظارت وزارت بهداشت فعالیت کنند.»
او همچنین به نمایش اقلام دارویی مختلفی پرداخت که در پلتفرم‌ها عرضه می‌شود و سپس با تشریح تجربه شخصی‌اش گفت: «من حتی درخواست داروهای تزریقی و داروهای قلب و عروق کردم که به راحتی در اختیار قرار داشت. حتی اگر ترامادول هم می‌خواستم هم می‌فروختند. یکی از پلتفرم‌ها در کنار ژلوفن، زغال هم می‌فروخت.»
«رسول دیناروند»، رئیس سابق سازمان غذا و دارو، با اشاره به اینکه اختلافات بر سر نسخه‌پیچی و توزیع داروی الکترونیکی نزدیک به یک دهه سابقه دارد، گفت: «به‌نظر من، تحویل دارو توسط پیک طبق قوانین موجود امکان‌پذیر است. یعنی کسی به داروخانه می‌رود، قانوناً لازم نیست صاحب نسخه باشد و می‌تواند پیک باشد. بنابراین در مورد تحویل الکترونیکی از طریق پلتفرم‌ها نیز منع قانونی نداریم.»
او ادامه داد: «از دید من، شرکتی که تحویل دارو را انجام می‌دهد، موسسه پزشکی محسوب نمی‌شود. اما به‌‌هرحال تنظیم‌گری لازم دارد و قواعدی باید حاکم باشد که امکان سوءاستفاده و بهره‌برداری‌های غیرقانونی را به حداقل برساند.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نسخه‌پیچی فقط باید در داروخانه انجام شود، گفت: «اما مگر الان ناصرخسرو فعال نیست؟ بسیاری ازداروها از طرق غیررسمی تهیه می‌شود. مقررات‌گذاری و نظارت برای به‌حداقل رساندن این مسائل است. اما به این معنی نیست چون چنین مشکلاتی وجود دارد، باید فرایندها را به کل تعطیل کنیم.»
دیناروند با تاکید بر اینکه نمی‌توان در مقابل روندهای جهانی ایستاد، گفت: «اگر مقابله کنیم، شکست می‌خوریم. سازمان غذا و دارو باید سریعاً مقررات را تهیه کند و موضوعاتی مثل بیگ‌دیتا و داده‌کاوی در پلتفرم‌ها را نیز تنظیم‌گری کند.
کبریایی در مخالفت با دیناروند گفت: «تحویل دارو جزئی از زنجیره تامین دارو محسوب می‌شود. در مورد دارو باید مقررات مربوط به حفظ و نگهداری رعایت شود. البته من هم معتقدم دنیای دیجیتال همه را با خود می‌برد و نمی‌شود جلویش ایستاد.»
ژوبین علاقبند، عضو هیأت مدیره انجمن تجارت الکترونیک، در ادامه این نشست به سه فرض نادرست درمورد فعالیت پلتفرم‌های دارورسان پرداخت.
او گفت: «یکی از این فرضیات غلط این است که پلتفرم‌ها، دارو را از انبارهای خودشان تحویل می‌دهند. در حالی که این پلتفرم‌ها دارو را صرفاً از داروخانه‌های دارای مجوز تحویل می‌گیرند. پلتفرم‌های دارورسان دارک‌استور ندارند؛ همان‌طور که تاکسی‌های اینترنتی نیز ناوگان خود را ندارند.»
علاقه‌بند فرضیه نادرست دوم را دسترسی پلتفرم‌ها به اطلاعات بیماران دانست و توضیح داد: «این فرضیه نادرست را عده‌ای ناآگاهانه و برخی افراد آگاهانه و با سوءنیت مطرح می‌کنند. واقعیت این است که پلتفرم‌ها به محتویات نسخه‌ها دسترسی ندارند. نسخه توسط پزشک تجویز می‌شود و داروخانه نیز براساس کد دسترسی دارو را در بسته‌بندی تحویل پیک می‌دهد.»
این فعال تجارت الکترونیکی در ادامه گفت: «برای اطمینان از نحوه عملکرد درست این پلتفرم‌ها در تحویل دارو، کافی است سازمان غذا و دارو مطابق وظیفه قانونی‌اش، ضوابط دارورسانی را تدوین کند که دو سال است این کار را انجام نداده است. ما معتقدیم که دارورسانی قطعاً باید بر اساس ضوابط مشخص انجام شود و از این ضوابط تبعیت می‌کنیم.»
او گفت: «اما سازمان غذا و دارو به جای تعامل و تعیین ضوابط،اقدام به راه‌اندازی سامانه جامع کرده و وارد چرخه توزیع دارو شده است. این کار خلاف قانون است. سازمان غذا و دارو نباید با پلتفرم‌ها رقابت کند.»
«محمود فاضل»، رییس شورای عالی نظام پزشکی، نیز با تاکید بر اینکه وزارت بهداشت متولی نظام سلامت است، مشکل پدید آمده را نتیجه این مسئله دانست که نهادهای دیگر می‌خواهند در این حوزه دخالت کنند.
او با اشاره به نامه‌ای که در زمینه توزیع آنلاین دارو برای رئیس جمهوری ارسال کرده و پاسخ رئیس جمهور به آن نامه گفت: «چیزی که برای ما قابل اجراست، دستور رئیس جمهور است و ایشان هم دستور داده که بدون نظر وزارت بهداشت کاری انجام نشود.»
فاضل افزود: «ما ضمن اعتقاد به لزوم پیروی از پیشرفت‌های جهانی، معتقدیم که این فعالیت‌ها باید در چارچوب قانون باشد و مرجع قانون‌گذاری و نظارت نیز در حوزه دارو، وزارت بهداشت است.»
رئیس شورای عالی نظام پزشکی با اشاره به تهدیدات سایبری اخیر هشدار داد: «در شرایطی که کشور با تهدیدات امنیتی مختلفی روبه‌روست، حاکمیت باید درمورد داده‌های حساس مردم محکم بایستد تا در اختیار پلتفرم‌های خصوصی قرار نگیرند.»
«مهدی خدادادی»، رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، نیز در این نشست با بیان اینکه فضا عمداً غبارآلود شده و برخی واقعیت‌ها شنیده نمی‌شود، گفت: «کدام‌یک از پلتفرم‌ها گفته که مخالف سیاست‌گذاری وزارت بهداشت است؟ چرا حرف ما را مستقیماً از خود ما نمی‌شنوید؟ تمام حرف ما این است که باید به قوانین عمل شود و اگر قانونی مشکل دارد، اصلاحش کنیم، نه اینکه اجرایش نکنیم.»
این فعال صنفی افزود: «مصوبه ۵ تیر ۱۴۰۱ هیات وزیران تکلیف کرده که وزارت بهداشت و وزارت ارتباطات با همکاری یکدیگر ظرف ۳ ماه دستورالعمل دارورسانی را تدوین کنند. اما این تکلیف تا ۸ ازدیبهشت ۱۴۰۳ بر زمین مانده است. همچنین سازمان غذا و دارو مکلف شده ضوابط فنی حمل و توزیع دارو را اعلام بکند. قانون تسهیل فضای کسب و کار نیز صراحتاً استنکاف از مصوباتش را جرم‌انگاری کرده است. هیئت تسهیل در شهریورماه ۱۴۰۲ اعلام کرد که پلتفرم‌های دارورسان به‌جز مجوز اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی به مجوز دیگری نیاز ندارند.»
او تاکید کرد: «مسئله ما عدم تمکین به قانون است. چرا سازمان غذا و دارو به جای عمل به قانون و ابلاغ ضوابط، سامانه مرجع راه‌اندازی کرده است در حالی که بر اساس برنامه هفتم پیشرفت، راه‌اندازی هر سامانه دولتی نیازمند مجوز از وزارت ارتباطات است؟» گفتنی است پیش از این وزارت ارتباطات نیز به راه‌اندازی این سامانه اعتراض کرده بود.
او با بیان اینکه اقتصاد دیجیتال یک پدیده دو وجهی است، ادامه داد: «برای دارورسانی آنلاین، ضوابط تخصصی سلامت و حوزه دارو باید در وزارت بهداشت تهیه شود و ضوابط تخصصی مرتبط با اقتصاد دیجیتال نیز برعهده وزارت ارتباطات است. الان تنظیم‌گر بخشی سلامت به‌جای اعلام ضوابط تخصصی، وارد فضای اقتصاد دیجیتال شده و می‌خواهد با کسب‌وکارها رقابت کند.»
«محمد رضا طاهری»، مدیر بیزینس‌لاین داروخانه آنلاین دیجی‌کالا، در سخنانی به اهمیت پلتفرم‌های دارورسان در ایجاد ارزش برای بیماران، داروخانه‌ها و حاکمیت پرداخت و گفت: «پلتفرم‌ها فرصت برخورداری از عدالت اجتماعی و دسترس‌پذیری را برای مردم فراهم می‌کنند.»
او با بیان اینکه اقتصاد داروخانه‌ها به نقطه بحران نزدیک شده است، ادامه داد: «داروخانه‌ها ۴ همت چک برگشتی دارند. ما مقابل اقتصاد داروخانه‌ها نیستیم و می‌توانیم به آنها کمک کنیم. مدل کار ما تعامل با داروخانه‌هاست و نه علاقه داریم نه می‌خواهیم که انبارش دارو داشته باشیم.»
طاهری گفت: «مزیت ما برای حاکمیت هم این است که به اشتغالزایی و ایجاد ثروت در جامعه کمک می‌کنیم و شفافیت را در بازار ایجاد می‌کنیم.»
او افزود: «تجربه حمل کالا در پلتفرم‌ها بالغ است و حتماً می‌توانند در حوزه دارو نیز با رعایت ضوابط کمک‌کننده باشند. ما منتظر اعلام دستورالعمل در رابطه با ضوابط نگهداری اطلاعات و حمل دارو هستیم.»
اما «رامین مقدم»، مدیر پروژه دارورسانی اینترنتی سازمان غذا و دارو، در ادامه این نشست به انتقاد از عملکرد پلتفرم‌ها پرداخت و گفت که آنها روش تجاوز به حکمرانی را در پیش گرفته‌اند.
مقدم با بیان اینکه سلامت، کالایی استراتژیک و حساس است، گفت: «ما با ارسال دارو مخالفتی نداریم، اما انبار کردن یا فروش دارو توسط پلتفرم‌ها خلاف قانون است.»
او گفت: «سلامت در همه دنیا سوسیالیستی اداره می‌شود. روش‌های کاپیتالیستی خود را وارد این حوزه حساس نکنید.»
مقدم تصریح کرد: «ضابطه‌ها را ماه‌ها پیش اعلام کرده‌ایم. از ۱۱ اسفند ضوابط رسمی سازمان برای فعالیت در حوزه دارورسانی ابلاغ شده اما بسیاری از سکوها حاضر به تمکین نیستند.»
او با اشاره به خطرات امنیتی و استراتژیک حوزه دارو گفت: «در جهان مسائلی مانند تروریسم زیستی وجود دارد. دارو مستقیماً با جان انسان‌ها سر و کار دارد.»
مقدم همچنین پلتفرم‌های دارورسان را متهم کرد که همه جا از نفوذ خود استفاده می‌کنند: «شما مجلس را علیه دولت تحریک کرده‌اید. در کارگروه اقتصاد دیجیتال نفوذ دارید. حتی با گرفتن وکیل در زمان شکایات ما، جای شاکی و متشاکی را عوض کرده‌اید.»
مقدم در پایان بر اصل نظارت پیشینی در نظام سلامت تأکید کرد و گفت: «در حوزه ما نمی‌توان اجازه داد ابتدا تخلف رخ دهد و بعد رسیدگی شود. سلامت مردم موضوعی نیست که با نظارت پسینی اداره شود.»
