خبرگزاری مهر – گروه استانها- کوثر یاوری: در جغرافیای پُررمز و راز ایران، جایی در قلب غرب، سرزمینی آرمیده است که گویی تمام رنگ‌های فرهنگی، آئین‌ها و زبان‌ها را در خود گرد آورده باشد؛ کرمانشاه، سرزمینی که با تنوع بی‌نظیر قومی و مذهبی‌اش، لقب «هندوستان ایران» را به‌حق از آنِ خود کرده است. این دیار کهن، با پیشینه‌ای به درازای تاریخ ایران‌زمین، از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کانون‌های فرهنگی غرب کشور به شمار می‌رود؛ استانی با اکثریتی کردنشین، اما با بافتی درهم‌تنیده از اقوام لک، جاف، ترک و اقلیت‌هایی از سایر اقوام ایرانی. مذهبی چندپاره اما همزیستی‌شان نمونه‌ای کم‌نظیر از وحدت در بستر تنوع است؛ اهل‌سنت، شیعیان و پیروان آئین اهل‌حق، همگی در کنار یکدیگر، ریشه در خاک این استان دارند.
کرمانشاه نه‌تنها به واسطه موقعیت جغرافیایی‌اش که در شاه‌راه مرزی با کشور عراق قرار گرفته، بلکه به خاطر نقش تاریخی‌اش در تحولات ایران، همواره مورد توجه حکومت‌ها و پادشاهان بوده است. پایتختی ساسانیان در دوره‌ای از تاریخ، سنگ‌نوشته‌ها و آثار شکوهمند برجای‌مانده از دوره‌های پیش و پس از اسلام، همه و همه نشانه‌هایی از عظمت تاریخی کرمانشاه هستند که همچنان در دل این خاک می‌درخشند.
استان کرمانشاه با وسعتی بالغ بر ۲۴ هزار کیلومتر مربع و جمعیتی نزدیک به دو میلیون نفر، در قالب ۱۴ شهرستان و هزاران روستا، یکی از قطب‌های اصلی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی غرب ایران محسوب می‌شود. مرزی به طول ۳۷۱ کیلومتر با عراق، آن را به نقطه‌ای راهبردی در مراودات منطقه‌ای بدل کرده است. اما آنچه کرمانشاه را از دیگر استانها متمایز می‌کند، نه صرفاً موقعیت جغرافیایی یا پیشینه تاریخی، بلکه تنوع فرهنگی عمیق و حضور خرده‌فرهنگ‌هایی است که در کنار یکدیگر زیست مسالمت‌آمیز را رقم زده‌اند؛ فرهنگی چندلایه که با همه جلوه‌هایش، از زبان و گویش گرفته تا غذا، پوشاک، آئین‌ها و باورها، شایسته بازشناسی و پاسداری است.
در این میان، صنایع‌دستی کرمانشاه با اصالت و ریشه‌ای کهن، چهره‌ای متفاوت از این دیار را به نمایش می‌گذارد؛ فرش و گلیم، گیوه و نمد، موج‌بافی، قلم‌زنی و سازهای سنتی، تنها نمونه‌هایی از هنرهای دستی مردمان این سرزمین است که هر کدام حکایتی مستقل از ذوق و سلیقه بومی دارد. با این حال، بی‌مهری زمانه و کم‌توجهی نهادهای آموزشی و فرهنگی، سبب شده است تا این میراث ماندگار یکی‌یکی به فراموشی سپرده شوند.
فرهنگ عامه نیز از این جریان بی‌تفاوتی بی‌نصیب نمانده است. بازی‌های محلی نظیر پلان، قلان، کلاه‌قاپیدن، آئین‌های عزاداری سنتی مانند چَمَری، گل‌مالی و حرکت ذوالجناح، که روزگاری با شور و حرارتی وصف‌ناپذیر در معابر و میدان‌های شهر برگزار می‌شد، اکنون جای خود را به نمادهایی بی‌روح داده‌اند. پوشاک محلی، آن جامه‌های رنگین و چشم‌نواز مردان و زنان کرمانشاهی، امروز تنها در قاب عکس‌ها و موزه‌ها قابل مشاهده‌اند و کمتر نشانی از آن‌ها در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهرهای بزرگ این استان دیده می‌شود.
حتی آشپزی کرمانشاه، که روزگاری به‌عنوان یکی از غنی‌ترین سفره‌های ایران مطرح بود، زیر فشار سبک زندگی مدرن و گرایش به فست‌فودها، آرام‌آرام رنگ می‌بازد. غذاهایی همچون بژی که در آئین‌های نوروزی جایگاهی خاص داشتند، دیگر مهمان سفره‌های جوان‌ترها نیستند.
کرمانشاه، با همه جلال و شکوه گذشته‌اش، امروز در پیچ‌وخم مدرنیته، در تلاش برای حفظ هویت و میراث فرهنگی خویش است. هرچه زمان می‌گذرد، لزوم توجه و حمایت از فرهنگ بومی این استان بیش از پیش احساس می‌شود. اگر این ریشه‌ها از خاک بیرون کشیده شوند، درخت فرهنگ دیرپای کرمانشاه نیز دیگر سایه‌ای بر سر نسل‌های آینده نخواهد افکند. این استان، سزاوار نگاهی ژرف و عزمی ملی برای حفظ هویت رنگارنگش است.
کرمانشاه؛ سرزمین طعم‌ها و فرهنگ‌ها در مسیر جهانی شدن
ایمان درخشی، رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری کرمانشاه و فوکال پوینت شهر خلاق خوراک کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: کرمانشاه به دلیل ساختار جمعیتی خاص خود با اقوامی چون لک، لر، ترک، جاف، سنجابی، کلهر و گوران، فرهنگی درهم‌تنیده و چند لایه دارد که در خوراک، پوشش، زبان و آئین‌ها منعکس شده است.
وی با اشاره به تأثیر مهاجرپذیری بر فرهنگ غذایی استان، تأکید کرد: تفاوت اقلیم‌ها و هم‌نشینی اقوام گوناگون باعث شده که در کمترین فاصله مکانی، نان‌ها، شیرینی‌ها، غذاها و آداب پذیرایی کاملاً متفاوتی در شهر و روستاهای کرمانشاه ببینیم.
درخشی با مرور اقدامات انجام‌شده در حوزه خوراک‌های بومی افزود: در طول دو سال گذشته، سعی کردیم فرهنگ خوراک کرمانشاه را به شکلی جدی مستندسازی کنیم. تاکنون حدود ۲۰۰ خوراک بومی شامل وعده‌های اصلی، پیش‌غذا، تنقلات، ترشی‌جات، نان‌ها و شیرینی‌ها شناسایی، ثبت و معرفی شده‌اند و هدف‌گذاری کرده‌ایم که این عدد به ۳۰۰ خوراک برسد.
وی ادامه داد: برگزاری جشنواره‌های تخصصی مانند جشنواره آش‌های فراموش‌شده باعث شد بیش از ۳۰ نوع آش که به مرور زمان از سفره مردم حذف شده بودند، دوباره به یادها بازگردند. استقبال مردم از این جشنواره‌ها، نشانه‌ای از اشتیاق پنهان جامعه به بازگشت به ریشه‌هاست.
درخشی در خصوص تأثیر برنامه‌های خوراک‌محور بر جامعه کودک و نوجوان هم گفت: جشنواره کودک و صبحانه سالم که سال گذشته با حضور فعال مهدکودک‌ها برگزار شد، نمونه موفقی بود که با هدف آموزش تغذیه سالم، فرهنگ خوراک و نقش خانواده در این حوزه اجرایی شد. در این جشنواره کارگاه‌های آموزشی با حضور کارشناسان تغذیه برای والدین و کودکان برگزار شد.
کرمانشاه؛ جهانشهر خلاق خوراک
وی با بیان اینکه ثبت کرمانشاه به عنوان شهر خلاق خوراک در یونسکو تأثیرات اجتماعی قابل توجهی داشته، توضیح داد: پس از این ثبت، نشاط اجتماعی قابل توجهی در سطح استان و حتی شهرستان‌ها و روستاها شکل گرفت. برگزاری رویدادهایی چون جشنواره خرما و لیمو در قصرشیرین، جشنواره انگور کندوله و انار پاوه نه تنها رقابت سالم بین مناطق ایجاد کرد، بلکه فرصت‌هایی برای معرفی محصولات بومی و ایجاد پویایی اقتصادی فراهم آورد.
درخشی از دستاوردهای دیگر ثبت جهانی خوراک کرمانشاه نیز سخن گفت و افزود: در مسیر تعاملات جهانی، کرمانشاه خواهرخواندگی با شهرهایی چون قاضی آنتپ ترکیه و پارمای ایتالیا را در دستور کار قرار داده است و گفت‌وگوهایی با شهر چونده چین نیز آغاز شده که می‌تواند گامی جدی در معرفی خوراک و فرهنگ بومی این منطقه در سطح بین‌الملل باشد.
احیای صنایع دستی با آموزش و نوآوری
امین کوگانی، معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه صنایع دستی به‌طور کلی هنوز فراموش نشده، اظهار کرد: تولید در رشته‌های مختلف ادامه دارد اما برخی هنرها به دلیل تحولات زندگی مدرن و تغییر نیازهای مردم، کم‌رنگ شده‌اند. همچنین شرایط اقتصادی موجب کاهش تقاضا برای برخی از این محصولات شده است.
وی بر نقش آموزش به‌ویژه در سطح مدارس تأکید کرد و گفت: اگر از دوران دانش‌آموزی با صنایع دستی و فرایند ساخت آثار هنری آشنا شوند، نه‌تنها فرهنگ‌سازی می‌شود، بلکه زمینه‌ای برای اشتغال آینده با حداقل سرمایه فراهم می‌گردد. آموزش و پرورش می‌تواند در این زمینه نقش بی‌بدیلی ایفا کند.
کوگانی با اشاره به ظرفیت فضای مجازی برای معرفی و ترویج صنایع دستی، تصریح کرد: فضای مجازی ابزار مؤثری است برای آشنایی عموم با پیشینه تاریخی و ویژگی‌های کاربردی هر اثر. برای مثال نمد علاوه بر جنبه تزئینی، خواص درمانی و کاربردی دارد که با معرفی درست می‌توان بازار آن را گسترش داد.
کرمانشاه بر بستر فرهنگ و هنر زنده می‌ماند
وی افزود: احیای صنایع دستی نیازمند مجموعه‌ای از عوامل است؛ از برگزاری کارگاه‌های آموزشی و شرکت در بازارهای داخلی و خارجی گرفته تا بیمه هنرمندان، ارائه تسهیلات با بهره پایین، تبلیغات هوشمندانه و در نهایت نوآوری در طراحی محصول متناسب با سلیقه بازار روز.
معاون صنایع دستی کرمانشاه در پایان تأکید کرد: بازگشت صنایع دستی به جایگاه شایسته‌اش ممکن است، به شرط آنکه باور کنیم این هنر زنده است و همچنان می‌تواند با اندکی خلاقیت و حمایت، بخشی از اقتصاد و فرهنگ امروز ما باشد.
