با ورود سیل‌آسای فایل‌های اجاره به کانال‌های تلگرامی، صفحات اینستاگرامی و سایت‌های ناشناس، شفافیت از بازار فاصله گرفته و میدان برای سودجویی گسترده‌تر شده است. حالا بسیاری از فایل‌هایی که در این فضاها منتشر می‌شود نه فقط فاقد اعتبار حقوقی هستند، بلکه اغلب دست‌کاری‌شده‌اند تا تقاضای بازار را تحریک کنند یا با هدف قیمت‌سازی، جو روانی ایجاد کنند.
کارشناسان هشدار می‌دهند که بخش زیادی از این آگهی‌ها نه از سوی مالک، بلکه توسط واسطه‌های غیررسمی، دلال‌های آزاد یا حتی کاربران عادی منتشر می‌شود. برخی حتی ادعا می‌کنند این فایل‌ها صرفاً برای سنجش واکنش بازار ساخته شده‌اند؛ یعنی اصلاً ملکی برای اجاره وجود ندارد، اما قیمت‌سازی با ظرافت روانی در حال وقوع است.
از سوی دیگر، مستأجران مستأصل که در بازار سنتی با بن‌بست قیمت روبه‌رو هستند، حالا به این کانال‌ها روی آورده‌اند تا شاید واحدی با شرایط بهتر پیدا کنند؛ غافل از آن‌که اغلبِ این مسیرها به بن‌بست ناامنی حقوقی و بی‌اعتمادی ختم می‌شود.
در بسیاری از کانال‌های فعال اجاره در تلگرام، فایل‌هایی با اجاره‌بهای غیرواقعی به شکل مداوم منتشر می‌شود. مثلاً یک واحد ۷۰ متری در منطقه‌ای متوسط با ودیعه ۵۰ میلیون و اجاره ماهانه ۵ میلیون تومان آگهی می‌شود، در حالی‌که قیمت واقعی آن در بنگاه‌های رسمی تا دو برابر این رقم است. این تکنیک به‌نوعی تنظیم‌گری کاذب و دستکاری روانی در بازار محسوب می‌شود.
این قبیل فایل‌ها عمدتاً بدون درج مشخصات کامل، بدون تصویر معتبر و بدون نام بنگاه منتشر می‌شوند. مستأجر پس از تماس، یا با شماره‌ای مواجه می‌شود که پاسخگو نیست یا با واسطه‌ای طرف می‌شود که پیشنهاد می‌دهد «بیاید حضوری صحبت کنیم»؛ نقطه شروع یک مسیر پرهزینه، پرابهام و البته بدون ضمانت.
در نبود نظارت نهادهای مرتبط، انتشار این فایل‌ها می‌تواند نرخ عرف اجاره در منطقه را به مرور دستخوش تغییر کند. کافی‌ست یک واحد با قیمت پایین در کانال‌ها دست‌به‌دست شود تا سایر مالکان یا مشاوران به‌دلیل فشار روانی، اجاره‌بهای واقعی خود را دستکاری کنند.
از سوی دیگر، برخی افراد سودجو حتی با سوءاستفاده از تصاویر واقعی املاک، فایل جعلی درست می‌کنند و با دریافت ودیعه پیش‌پرداختی، متقاضیان ساده‌دل را قربانی می‌کنند. این‌گونه است که «بازار اجاره غیررسمی» عملاً تبدیل به میدان مین شده است.
| ویژگی/بازار | بازار رسمی (بنگاه‌ها) | بازار غیررسمی (تلگرام، اینستاگرام، سایتها) |
| اعتبار حقوقی قرارداد | بالا؛ قرارداد رسمی قابل پیگیری | بسیار پایین؛ اغلب بدون قرارداد معتبر |
| نظارت قانونی | تحت نظارت اتحادیه املاک | بدون نظارت؛ فاقد مرجع پاسخگو |
| میزان امنیت مالی | بالا؛ معاملات با ثبت رسمی | پایین؛ امکان کلاهبرداری زیاد |
| میزان شفافیت قیمت‌ها | نسبتاً شفاف | بسیار پایین؛ دستکاری قیمت رایج |
| امکان پیگیری تخلف‌ها | دارد؛ از طریق اتحادیه و مراجع قضایی | تقریباً ندارد؛ کاربران معمولاً متضرر می‌شوند |
برخی فعالان بازار معتقدند این وضعیت در بلندمدت می‌تواند تبعات خطرناک‌تری برای نظم بازار اجاره به‌دنبال داشته باشد. هرچه حضور فایل‌های جعلی و قیمت‌سازی در فضاهای غیررسمی بیشتر شود، میزان بی‌اعتمادی در کل بازار افزایش خواهد یافت.
در غیاب سیاست‌گذاری مشخص، نهادهای مرتبط با حوزه مسکن و ارتباطات دیجیتال باید به این فضاها ورود کنند. تدوین آیین‌نامه‌ای برای فعالیت پلتفرم‌های آنلاین اجاره‌مسکن، و الزام به ثبت کد رهگیری برای هر فایل، می‌تواند اولین قدم برای کنترل این بازار باشد.
از سوی دیگر، ارتقای زیرساخت‌های هوشمند سامانه‌های رسمی ثبت معاملات، و جذاب‌سازی فضای تعاملی برای کاربران، راهی برای رقابت با بازار غیررسمی است. چراکه تا زمانی که سایت‌های رسمی خشک، کند و کاربرگریز باقی بمانند، کانال‌های تلگرامی میدان را در دست خواهند داشت.
در نهایت باید گفت که بازار اجاره این روزها به میدان تازه‌ای از جدال میان نظم و بی‌نظمی تبدیل شده است. مستأجران بیش از هر زمان دیگر، قربانی این آشوب بی‌صدا شده‌اند؛ و اگر اقدامی فوری صورت نگیرد، این هرج‌ومرج دیجیتالی می‌تواند به بحران ساختاری در بازار مسکن بدل شود.
در صورت تمایل به پیگیری اخبار روز حوزه مسکن و آخرین تحولات در بازار اجاره، سرویس راه و مسکن پایگاه خبری گسترش نیوز را دنبال کنید.
