رفتار سهامداران خرد در هفته‌‌‌های اخیر به یکی از مبهم‌‌‌ترین نشانه‌‌‌های وضعیت بازار سرمایه تبدیل شده است. در شرایطی که نماگرهای اصلی بورس تهران دچار نوسانات محدود و بی‌‌‌رمق شده‌‌‌اند، ارزش معاملات خرد به پایین‌‌‌ترین سطوح ماه‌‌‌های اخیر رسیده و اغلب نمادها بدون صف خرید یا فروش، تنها با تغییرات اندک قیمت دست‌‌‌وپنجه نرم می‌‌‌کنند، همچنان نشانه‌‌‌هایی از باقی ماندن بخشی از سرمایه‌‌‌گذاران خرد در بازار وجود دارد. اما این ماندن، نشانه صبر استراتژیک است یا نوعی بلاتکلیفی و تردید پیش از خروج نهایی؟

در اکثر روزهای تیرماه، خروج نقدینگی حقیقی‌‌‌ها از بازار با شتابی ثابت ادامه داشته و بسیاری از فعالان قدیمی بازار، حضور در بورس را از اولویت خود خارج کرده‌‌‌اند. اما در عین حال، بررسی جریان ورود و خروج پول، رفتار تابلویی برخی نمادها و تحرک نسبی در برخی صنایع کوچک‌‌‌تر، حاکی از آن است که همه سهامداران خرد هنوز تسلیم نشده‌‌‌اند. بازار گرچه سرد است، اما هنوز کاملا خاموش نشده.

در جریان معاملات روز گذشته، بازار سرمایه وضعیتی نسبتا بهتر از روزهای گذشته را تجربه کرد. شاخص کل بورس با رشد ۲۲ هزار واحدی در عدد دو میلیون و ۸۲۴ هزار واحد ایستاد و ارزش معاملات خرد به حدود ۷۱۰۰ میلیارد تومان رسید که نسبت به هفته گذشته، نشانه‌‌‌ای از تحرک نسبی تلقی می‌شود. در برخی گروه‌‌‌ها همچون سیمانی‌‌‌ها، زراعت، غذایی‌‌‌ها و نمادهای دلاری کوچک، تحرک بیشتری از سوی خریداران حقیقی مشاهده شد. گرچه هنوز از ورود جدی پول خبری نیست و اغلب معاملات جنبه نوسانی دارند، اما همین سطح از تحرک نیز در مقایسه با رکود عمیق روزهای گذشته قابل‌‌‌توجه است.

علت ماندگاری بخشی از سرمایه‌‌‌گذاران خرد در بازار را می‌توان در چند عامل کلیدی جست‌وجو کرد. نخست آنکه بخش زیادی از این سهامداران در قیمت‌‌‌های بالا وارد بازار شده‌‌‌اند و اکنون حاضر به نقد کردن زیان‌‌‌های خود نیستند. این مساله، به‌‌‌ویژه در میان کسانی که تجربه کمتری دارند یا به امید بازگشت قیمت‌‌‌ها خرید کرده‌‌‌اند، بیشتر به چشم می‌‌‌خورد. از دید روان‌‌‌شناسی اقتصادی، این گروه درگیر نوعی «صبر انفعالی» شده‌‌‌اند؛ آنها نه می‌‌‌خرند، نه می‌‌‌فروشند، فقط منتظر هستند. دومین دسته از سهامداران، کسانی هستند که نگاه میان‌‌‌مدت یا بلندمدت دارند. آنها معتقدند بازار درحال‌‌‌حاضر به دلایلی چون تحولات ژئوپلیتیک، وضعیت مبهم سیاست خارجی و سردرگمی در سیاست‌های اقتصادی دولت در رکود فرو رفته، اما دیر یا زود شرایط تغییر خواهد کرد. برای این گروه، امید به بازگشت بازار با کاهش نرخ سود بین‌‌‌بانکی، حل بخشی از تنش‌‌‌های بین‌المللی یا شروع یک دور جدید از حمایت‌‌‌های هدفمند، محرک اصلی برای ماندن است.

دسته سوم، سهامدارانی هستند که با نگاه تاریخی به بازار، باور دارند بدترین روزهای بورس می‌تواند آغازی برای برگشت روند باشد. تجربه آنها از سال‌‌‌های گذشته نشان داده که معمولا در اوج ناامیدی، بازار به شکل غیرمنتظره‌‌‌ای باز می‌‌‌گردد. به همین دلیل ترجیح می‌دهند با وجود رکود، همچنان در بازار بمانند تا از رالی احتمالی عقب نمانند. با وجود این دلایل، پرسش اساسی همچنان باقی است: آیا این صبر، نتیجه خواهد داد یا به فرسایش اعتماد و سرمایه منجر می‌شود؟

بازار سرمایه ایران در ماه‌‌‌های اخیر از چند چالش عمده رنج برده است: سیاستگذاری‌‌‌های غیرقابل پیش‌‌‌بینی، نبود هماهنگی بین نهادهای ناظر، ضعف در نقدشوندگی و بی‌‌‌اعتمادی گسترده فعالان به وعده‌‌‌های حمایتی. در چنین شرایطی، ادامه وضعیت رکودی می‌تواند به مرور، این صبر نسبی را نیز از بین ببرد. از سوی دیگر، در نبود شوک‌‌‌های بیرونی (مثلا احیای برجام، تحولات غافلگیرکننده در بودجه، یا تغییرات نرخ ارز)، به‌‌‌سختی می‌توان انتظار داشت بازار به‌‌‌طور طبیعی از این وضعیت خارج شود. در چنین فضایی، باقی‌‌‌ماندن حقیقی‌‌‌ها بیش از آنکه نشانه امید باشد، می‌تواند نشانه‌‌‌ای از بلاتکلیفی باشد؛ حالتی که در نهایت یا با یک فرصت طلایی همراه می‌شود، یا با یک ناامیدی کامل.

در پایان، به نظر می‌‌‌رسد که سهامداران خرد در بزنگاه مهمی قرار دارند. اگر در هفته‌‌‌های آتی، اتفاق یا خبر معناداری رخ ندهد، ممکن است بخشی از این گروه نیز عطای بازار را به لقایش ببخشند. اما اگر حتی یک نشانه قوی از سوی دولت یا بازارهای جهانی به نفع بورس مخابره شود، همین صبر فرساینده می‌تواند به سرعت به خیز دوباره بازار تبدیل شود. آنچه مسلم است، بورس در نقطه‌‌‌ای ایستاده که هر دو مسیر ممکن است: سقوط کامل اعتماد، یا بازگشت غیرمنتظره. مسیر را سیاست‌ها، تحولات بیرونی و صبر سهامداران تعیین خواهد کرد.