یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی عملکرد اقتصادی دولت‌ها، میزان استقراض آنها از بانک مرکزی و شبکه بانکی کشور است؛ مسئله‌ای که همواره در ابتدای شروع به کار هر دولتی، مقامات اقتصادی آن با صراحت اعلام می‌کنند که قصدی برای استقراض از بانک مرکزی ندارند تا از آثار مخرب آن بر رشد پایه پولی و تورم جلوگیری کنند. با این حال، تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد این وعده، چندان در عمل پایدار نبوده است.

به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، برای بررسی دقیق‌تر وضعیت استقراض دولت از بانک مرکزی و شبکه بانکی، باید به سراغ جدیدترین گزارش بانک مرکزی از تغییرات نقدینگی و بدهی‌های بانکی در پایان سال گذشته برویم؛ گزارشی که تصویر روشنی از روند بدهی دولت در سال ۱۴۰۳ ارائه می‌دهد.

بر اساس گزیده آمار‌های اقتصادی بانک مرکزی در بخش پولی و بانکی، رقم بدهی دولت به بانک مرکزی تا پایان سال گذشته به ۴۸۲ هزار و ۴۲۰ میلیارد تومان رسیده است؛ رقمی چشمگیر که نسبت به پایان سال ۱۴۰۲، رشد ۵۱.۱ درصدی را نشان می‌دهد. به بیان دیگر، دولت در طول دوازده ماه سال گذشته، بیش از ۱۶۳ هزار میلیارد تومان بیشتر نسبت به سال ۱۴۰۲ از بانک مرکزی استقراض کرده است.

با این حال، باید توجه داشت که عملکرد سال گذشته به طور کامل به دولت چهاردهم مربوط نمی‌شود و لازم است آن را به دو بخش تقسیم کنیم تا مشخص شود دولت مسعود پزشکیان که از ابتدای شهریورماه سال گذشته با رأی اعتماد مجلس آغاز به کار کرد، چه میزان از بانک مرکزی استقراض داشته است. برای این منظور، مقایسه آمار‌های مرداد و اسفندماه ۱۴۰۳ اهمیت دارد.

بر اساس این آمارها، دولت چهاردهم در فاصله ابتدای شهریور تا پایان اسفندماه سال گذشته، معادل ۱۴۹ هزار و ۶۷۰ میلیارد تومان از بانک مرکزی استقراض کرده است. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که نرخ رشد بدهی دولت به بانک مرکزی در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۲، کاهش یافته است. چرا که دولت در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن رشد ۷۳.۶ درصدی بدهی را ثبت کرده بود، اما در سال ۱۴۰۳ این میزان رشد به ۵۱.۱ درصد کاهش یافته است.

بدهی دولت به بانک ها چقدر است؟

در مقابل، روند استقراض دولت از سایر بانک‌ها همچنان صعودی بوده است. به طوری که بدهی دولت به بانک‌ها در پایان سال گذشته به یک هزار و ۷۴۹ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال قبل از آن، رشد ۴۶.۲ درصدی داشته است.

این در حالی است که نرخ رشد این بدهی در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۸.۱ درصد بود. این ارقام نشان می‌دهد که دولت در سال گذشته، به‌جای اتکا به بانک مرکزی، استقراض خود را بیشتر از بانک‌ها افزایش داده است و سهم بانک‌ها در تأمین مالی دولت، نسبت به سال‌های قبل، رشد بیشتری پیدا کرده است.

در مجموع، انباشت بدهی دولت به بانک مرکزی و سایر بانک‌ها در پایان سال گذشته به بیش از ۲ هزار و ۲۳۱ هزار میلیارد تومان رسیده است؛ رقمی که در نوع خود یک رکورد جدید در نظام مالی کشور به شمار می‌رود و نشان می‌دهد بار بدهی دولت به نظام بانکی کشور همچنان در حال افزایش است.