عصر ایران؛ فرانه احمدی- باز هم تخریب دیگری در یکی از محوطه‌های تاریخی اصفهان اتفاق افتاد و اداره میراث فرهنگی اصفهان دیر رسید. گذر کمرزرین در بافت تاریخی اصفهان که پیش از این هم بخشی از آن توسط ماشین‌آلات سنگین تخریب شده بود، یک بار دیگر خبرساز شد.
حالا بار دیگر ادامه همان گذر در روبه‌روی مسجد کمرزرین شبانه با لودر تخریب شد، آن هم در شرایطی که بر اساس توافق شهرداری منطقه ۳ و اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان، قرار بوده خاک‌برداری تا عمق سه متر برای تسهیل دسترسی به مجتمع تجاری طلا انجام شود و در صورتی که به آثار تاریخی برخورد شد، بلافاصله کاوش متوقف و مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی دریافت شود.
با این حال نیمه شب لودرها به جان محوطه افتاده‌اند و به گفته باستان‌شناس مسوول پروژه کمرزرین، بخشی از لایه‌های ارزشمند دوره سلجوقی از بین رفته است. کارشناسان اداره میراث فرهنگی اصفهان هم گویا بعد از تخریب سر رسیده‌اند.
این اولین بار نیست که چنین اتفاقی رخ می‌دهد. همین چندی پیش بخشی از گورستان آبخشان در خیابان چهارباغ پایین دچار معضل مشابهی شد که البته در آنجا جلوی ادامه کار زودتر گرفته شد. همچنین بیش از یک سال پیش بود که یک سقاخانه تاریخی در محله قبله دعا تخریب شد.
یک پرونده مهم دیگر هم این روزها جاری است و بسیار سر و صدا کرده، آن هم موضوع خانه‌های تاریخی محله ابواسحاقیه است که مدت‌‌ها است پرونده ثبت آن در اداره میراث فرهنگی اصفهان بلاتکلیف مانده است و در این مدت بعضی از خانه‌های تاریخی این محله آسیب دیده‌اند.
در بسیاری از این موارد اداره میراث فرهنگی اصفهان مانند نوشدارو بعد از مرگ سهراب رسیده و آیا تخریب‌هایی که در بخش‌های مختلف اصفهان صورت می‌گیرد، نشانه این نیست که دیگر حالا اداره میراث فرهنگی اصفهان باید فکری اساسی کند؟
دادستان اصفهاندر جریان بازدید از تخریب جدید در گذر کمرزرین گفته است که شهرداری و اداره میراث فرهنگی اصفهان هر دو در جریان تخریب مقصرند.
تا پیش از این همواره اداره میراث فرهنگی سعی می‌کرد نشان بدهد که در تخریب‌ها بی‌تقصیر است و آثار تاریخی مورد بی‌مهری دیگران قرار گرفته‌اند. در مواردی هم سعی کرده با شکایت کردن از فرد متهم، نشان بدهد که منفعل نیست. با این حال به نظر می‌رسد این اقدامات تا به حال کاملا موثر نبوده‌اند، که اگر بودند، شاهد تخریب مداوم در مناطق تاریخی اصفهان نبودیم. گاهی حتی نتایج این شکایت‌ها هم اطلاع‌رسانی نمی‌شود. برای نمونه هنوز نمی‌دانیم سرنوشت فردی که بر دیوار سی و سه پل یادگاری می‌نوشت چه شد؟
با این حال حالا که پای دادستان به ماجرا باز شده و اداره میراث فرهنگی اصفهان هم از سوی ایشان مقصر قلمداد شده است، بهتر نیست که یک بار به طور اساسی به این سوال جواب داده شود که چرا همیشه مدیران میراث فرهنگی اصفهان دیر سر می‌رسند؟
آیا وقت آن نیست که یک راهکار مناسب برای جلوگیری از تخریب‌ها تدارک دیده شود و اداره میراث فرهنگی اصفهان در این زمینه پاسخ بدهد که چرا تا به حال و با وجود تکرار چندین باره تخریب‌ها، باز هم هیچ ساز و کاری برای جلوگیری از این آسیب‌ها تدارک ندیده است؟
آیا غیر از این است که تخریب این آثار، گاه نتایج غیرقابل جبرانی دارد و به معنای از دست رفتن فرصت مطالعات بخشی از تاریخ اصفهان است؟
این روند قرار است تا کی ادامه داشته باشد؟ آیا بهتر نیست این بار مشخص شود که تخریب‌ها در نتیجه قصور اداره میراث فرهنگی است، یا ناتوانی‌اش در انجام وظایف یا نداشتن اقتدار قانونی؟ یا ترکیبی از اینها؟ چراکه هر کدام از اینها که باشد، نتیجه همانی‌ست که بارها دیده‌ایم: بخشی از آثار تخریب می‌شوند، خاک‌برداری‌ها بدون نظارت انجام می‌شود و مسئولانِ میراث بعد از تخریب در بیانیه‌ها و مصاحبه‌ها وااسفا سر می‌دهند.
تخریب شبانه کمرزرین تازه‌ترین پرده از این اتفاقات تلخ است. نه اولین بار است، نه با روند فعلی احتمالا آخرین بار خواهد بود. بارها ماشین‌آلات قبل از کارشناسان وارد محوطه‌های تاریخی می‌شوند و آگاهی میراث از اخبار تخریب، معمولاً دیرتر یا با تماس‌های مردمی اتفاق می‌افتد. وقتی مدیریت یک نهاد تخصصی، از مردم عادی عقب‌تر است، دیگر چه انتظاری برای حفاظت می‌توان داشت؟ مسئله این است که گویا میراث فرهنگی ضمانت اجرایی برای حرف‌هایش ندارد و این همان نقطه‌ضعف اصلی است.
موضوع مهم دیگر این است که چرا توافق رسمی میان شهرداری منطقه و اداره میراث فرهنگی فقط روی کاغذ معنا دارد و شبانه زیر پا گذاشته می‌شود؟ چرا نهادهای مختلف گاها وقعی به تاریخ اصفهان نمی‌نهند؟
اصفهان شهری است که هنوز روی شانه‌های تاریخش ایستاده، اما این شانه‌ها در حال خم شدنند. تا وقتی لودر زودتر از کارشناس وارد میدان شود و تا زمانی که امضای میراث فرهنگی ضمانت عملی نداشته باشد، تخریب نه فقط بر سنگ و خاک، که بر اعتماد عمومی ادامه خواهد داشت و هر بار این سوال، بی‌پاسخ‌تر از قبل باقی خواهد ماند: چرا اداره میراث فرهنگی دیر سر می‌رسد؟!
