به گزارش سرویس فرهنگی تابناک، در جهان پرآشوب معاصر، کودکان همواره نخستین و بی‌دفاع‌ترین قربانیان مخاصمات مسلحانه بوده‌اند. باوجود پیشرفت‌های چشمگیر در عرصه تدوین اسناد بین‌المللی حقوق بشری و بشردوستانه، از جمله کنوانسیون حقوق کودک و کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹، همچنان شاهد نقض گسترده، سیستماتیک و خشونت‌بار حقوق کودکان در مناطق بحرانی هستیم. یکی از مصادیق برجسته این بحران، اقدامات رژیم صهیونیستی در غزه و اخیراً در کشور عزیزمان ایران است؛ جایی که کودکان نه‌تنها به‌عنوان قربانیان مستقیم خشونت و بمباران‌ها، بلکه به‌عنوان گروگان سیاست‌های نظامی و فشارهای روانی گسترده، آسیب‌های غیرقابل جبرانی متحمل می‌شوند.
در غزه، بمباران‌های مکرر، محاصره اقتصادی و تخریب زیرساخت‌های حیاتی، حقوق اساسی کودکان از جمله حق بر حیات، آموزش، بهداشت و رفاه را نابود کرده است. در ایران نیز، حملات موشکی و پهپادی اسرائیل به مناطق غیرنظامی، جان کودکان ایران زمین را به خطر انداخته و زیرساخت‌های آموزشی و بهداشتی را در معرض نابودی قرار داده است. این اقدامات، نه‌تنها نقض آشکار اصول بنیادین حقوق بین‌الملل بشردوستانه، از جمله اصل تفکیک و تناسب، بلکه نقض صریح مواد متعدد کنوانسیون حقوق کودک محسوب می‌شوند.
این میان، مفهوم «نقض مضاعف» برجسته می‌شود: رژیم صهیونیستی هم‌زمان در دو جغرافیا، کودکان را به‌عنوان قربانیان اصلی مخاصمه و فشار سیاسی، هدف قرار داده است.
در غزه، کودکان فلسطینی در خط مقدم نقض حقوق بین‌الملل قرار دارند. سیاست‌های محاصره، حملات هوایی مکرر، تخریب زیرساخت‌های آموزشی و بهداشتی، و هدف قرار دادن مناطق مسکونی، مصادیق بارز نقض اصول بنیادین حقوق بشردوستانه بین‌المللی هستند. اصل تفکیک و تناسب، به‌عنوان دو رکن اساسی حقوق مخاصمات مسلحانه، بارها و به‌طور سیستماتیک نقض شده‌اند. گزارش‌های دیده‌بان حقوق بشر و عفو بین‌الملل به‌طور مستند نشان می‌دهند که بخش قابل توجهی از قربانیان حملات اسرائیل در غزه، کودکان بوده‌اند. علاوه بر خسارات جانی، محرومیت از آموزش، آوارگی، سوءتغذیه، و اختلالات روانی عمیق، کودکان غزه را با چالشی چندلایه و بلندمدت مواجه ساخته است. این اقدامات، به روشنی مصداق مجازات جمعی بوده و بر اساس ماده ۳ مشترک کنوانسیون‌های ژنو، جنایت جنگی تلقی می‌شود.
با حملات پهپادی و موشکی رژیم صهیونیستی به زیرساخت‌های غیرنظامی ایران، موج جدیدی از نقض حقوق بشر و حقوق کودکان آغاز شد. بر اساس حقوق بین‌الملل عرفی و اسناد الزام‌آور مانند کنوانسیون حقوق کودک، هرگونه حمله به مناطق غیرنظامی که به مرگ یا آسیب جسمی و روانی کودکان منجر شود، اکیداً ممنوع است. حملات اسرائیل به شهرهای پرجمعیت ایران، از جمله تهران، اصفهان و شیراز، باعث کشته و مجروح شدن کودکان، تخریب مدارس، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شد و به‌طور مستقیم حق بر حیات (ماده ۶ کنوانسیون حقوق کودک)، حق بر آموزش (ماده ۲۸ کنوانسیون حقوق کودک) و حق بر سلامت (ماده ۲۴ کنوانسیون حقوق کودک) را نقض کرد. این نقض‌ها پیامدهای روانی عمیق و بلندمدتی بر کودکان ایرانی دارد. کودکان در چنین شرایطی دچار اضطراب، اختلالات خواب، مشکلات تمرکز و احساس بی‌پناهی می‌شوند.
این‌آسیب‌های روانی، به‌عنوان “خشونت نامرئی”، اغلب نادیده گرفته می‌شوند اما اثرات مخرب و دیرپای آن‌ها بر شکل‌گیری شخصیت، روابط اجتماعی و مشارکت آینده این کودکان، غیرقابل انکار است. نقض حقوق کودکان توسط رژیم صهیونیستی، از غزه تا ایران، نشان‌دهنده یک روند ساختاری و پیوسته است. اسرائیل، با بی‌توجهی مطلق به اصول بنیادین حقوق بین‌الملل، هم‌زمان دو جغرافیای انسانی را به ورطه نابودی کشانده است. در غزه، محاصره و بمباران، زندگی کودکان را به جهنمی دائمی بدل ساخته و در ایران، حملات مستقیم به زیرساخت‌های شهری، سلامت جسمی و روانی نسل آینده را تهدید می‌کند.
این‌نقض مضاعف، وجوه مشترک مهمی دارد:
۱. اهداف غیرنظامی به‌عنوان قربانی اصلی: در هر دو زمینه، کودکان به‌عنوان قشر آسیب‌پذیر، بیشترین تلفات و پیامدها را متحمل می‌شوند
۲. تخریب حق بر آموزش و سلامت: ویرانی مدارس و مراکز درمانی، حق بنیادی آموزش و سلامت را در هر دو سرزمین نقض می‌کند
۳. تحمیل اضطراب و رنج‌های روانی: تداوم وضعیت جنگی، اضطراب مزمن و ترومای جمعی را به‌ویژه در کودکان تثبیت می‌کند.
مسئولیت حقوقی و ضرورت پاسخ‌گویی بین‌المللی
حقوق بین‌الملل، از جمله اساسنامه رم دیوان کیفری بین‌المللی، کشورها را مکلف می‌کند تا عاملان نقض‌های فاحش حقوق بشری و حقوق بشردوستانه را پاسخ‌گو کنند. حملات رژیم صهیونیستی به ایران، نه تنها تهدیدی علیه امنیت ملی ایران، بلکه تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی است. جامعه جهانی، به‌ویژه شورای امنیت سازمان ملل، موظف است بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد، اقدامات بازدارنده فوری اتخاذ کند. در کنار آن، لزوم ارسال گزارش‌های مستند به کمیته حقوق کودک، شورای حقوق بشر، و دادستان دیوان کیفری بین‌المللی، به‌منظور آغاز روندهای تحقیق و پیگرد قضایی، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. تجزیه و تحلیل ابعاد حقوقی، انسانی و اجتماعی اقدامات اسرائیل در غزه و ایران نشان می‌دهد که کودکان، علی‌رغم تمامی حفاظت‌های مقرر در اسناد بین‌المللی، همچنان در حاشیه توجهات جهانی قرار دارند. در هر دو سرزمین، اسرائیل با اتخاذ سیاست‌های خشونت‌آمیز و تخریب‌گر، اصول بنیادین حقوق بشردوستانه بین‌المللی، به‌ویژه اصل تفکیک میان اهداف نظامی و غیرنظامی، و حق کودکان بر حیات، سلامت، آموزش و امنیت روانی را به‌طور سیستماتیک نقض کرده است.
مفهوم «نقض مضاعف» در این‌زمینه، بر شدت بحران می‌افزاید؛ چرا که هم‌زمان با غزه، تجاوز نظامی اسرائیل به ایران نیز کودکان ایرانی را با ترومای جمعی، مرگ، آوارگی و آسیب‌های روانی و جسمی مواجه ساخته است. آثار این نقض‌ها، محدود به مرزهای جغرافیایی نیست و پیامدهای آن، به‌صورت درازمدت، بر نسل‌های آینده و سلامت جمعی جوامع تأثیر خواهد گذاشت. حقوق بین‌الملل، به‌ویژه اساسنامه رم دیوان کیفری بین‌المللی، مکانیزم‌هایی برای پاسخ‌گویی و مجازات عاملان جنایات جنگی پیش‌بینی کرده است. استفاده فعال و مؤثر از این سازوکارها، به‌همراه مستندسازی دقیق نقض‌ها و گزارش‌دهی به نهادهای حقوق بشری بین‌المللی، می‌تواند گام اولیه در مسیر تحقق عدالت باشد.
در نهایت، اگر جامعه جهانی به‌واقع متعهد به حفظ کرامت انسانی و حقوق کودک است، سکوت و بی‌تفاوتی در برابر این نقض‌های مضاعف، به‌معنای همدستی غیرمستقیم در تداوم خشونت خواهد بود. توقف فوری مخاصمه، تضمین حمایت همه‌جانبه از کودکان و اجرای کامل الزامات حقوقی بین‌المللی، ضرورتی غیرقابل تعویق برای حفظ نسل‌های امروز و فردا است.
