درحالی‌که رئیس‌جمهور آمریکا مدعی است، تأسیسات هسته‌ای ایران را به طور کامل نابود کرده، اروپایی‌ها در حال روی میز گذاشتن تهدید مکانیسم ماشه علیه ایران هستند. وزیر خارجه البته در واکنش به این تهدیدها صراحتاً اشاره کرده انجام این اقدام، معادل حمله نظامی است و اسنپ‌بک به معنای پایان نقش اروپا در موضوع هسته‌ای ایران است. اما سؤالی که در این میان وجود دارد این است که اگر به ادعای آمریکا، برنامه هسته‌ای ایران به‌طور کامل نابود شده، روی میز گذاشتن تهدید مکانیسم ماشه، معنایی هم دارد؟ در گفت‌وگوی فرهیختگان با دکتر فواد ایزدی، کارشناس ارشد مسائل آمریکا به بررسی گزینه‌ها و اقدامات پیش روی ایران در مواجهه با اسنپ‌بک پرداخته شده است.
روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه به چه شکل خواهد بود و چه نقد‌هایی به آن وارد است؟
ابتدا باید به این موضوع اشاره کنیم که این خلاف عدالت فاحش است که یک توافقی دوطرف داشته باشد، یک طرف اجرا کند، طرف دیگر اجرا نکند، بعد آن طرفی که اجرا نکرده است، دست برتر را داشته باشد و مدعی طرفی باشد که توافق را اجرا کرده است.
اینکه متوجه شدیم برجام چیز دندان‌گیری نیست، نباید این توافق را می‌پذیرفتیم، زمانی که طرف مقابل اصرار کرد که مکانیسم ماشه باشد، اصلاً نباید می‌پذیرفتیم چنین چیزی باشد، این مشکلی است که آقای روحانی برای کشور ایجاد کرد. چون ایشان مدعی هستند، قاعدتاً الان باید برای عملکرد ضعیف خود، پاسخگو باشند. نکته دوم این است که وزیر خارجه و مقامات کشور به‌گونه‌ای صحبت می‌کنند که انگار، برجامی هست و ازاین‌جهت به‌نوعی می‌خواهند به‌طرف مقابل اجازه دهند که از یک ماده برجام، استفاده کند، برجام 1+5 بود و یک اصلی بر آن حاکم بود و آن هم این بود که ایران، محدودیت‌هایی را در حوزه هسته‌ای بپذیرد و طرف مقابل، تحریم‌ها را تعلیق کند.
تحریم‌های اصلی برای آمریکا بود و زمانی که آمریکا به‌عنوان اصلی‌ترین کشور 1+5 از برجام خارج شد و شروع به حمله نظامی به ایران کرد و دست به ترور سردار و مقام رسمی کشور حاج قاسم سلیمانی زد درحالی‌که در کشور دیگر در حال انجام ماموریت رسمی بود، به معنی حمله به ایران بود و در مورد آخر، حمله 23 خرداد که مورد تأیید اروپایی‌ها نیز است تا آنجا که آلمان که یکی از کشور‌های 1+5 است نه‌تنها تأیید می‌کند، بلکه تشکر هم می‌کند که یکی از کار‌های کثیفی را که آن‌ها باید انجام دهند رژیم صهیونیستی انجام می‌دهد.
اصولاً برجامی نیست که بخواهد مکانیسم ماشه‌اش فعال شود، این حرفی است که ما- که استاد دانشگاه هستیم- نباید بگوییم، این را باید وزیر خارجه و رئیس‌جمهور بگویند. دوستان به‌گونه‌ای صحبت می‌کنند که انگار برجام وجود دارد و طرف مقابل هم حق دارد از مکانیسم ماشه استفاده کند. این هم در لیست خطا‌های دولت در حوزه سیاست خارجی وجود دارد.
برای جلوگیری از فعال‌سازی مکانیسم ماشه یا خنثی‌کردن آن، چه گزینه‌هایی پیش روی ما قرار دارد؟
در حال حاضر که مکانیسم ماشه فعال نشده، کشور‌هایی وجود دارند که با ما کار نمی‌کنند، علتش فعال‌شدن مکانیسم ماشه نیست. اصولاً برخی کشور‌های غربی با ایران کار نمی‌کنند، کشور‌هایی هم وجود دارند که کار می‌کنند با اینکه تحت‌فشار و تهدید آمریکا هستند.
در اکتبر باید چه رخ دهد؟ در شورای امنیت سازمان ملل، دو گروه کشور بشوند، یکی کشور‌های همسایه با غرب که خواهند گفت که مکانیسم ماشه فعال بشود، این‌ها یک مجموعه‌اند، یک سری کشور‌های غیرغربی که این‌ها هم بیانیه خواهند داد که مکانیسم ماشه به دلایل متعدد، فعال نشود، یعنی به سمتی برود که در شورای امنیت، محل اختلاف شود. دوستان ما در وزارت خارجه به‌جای آنکه پیگیر مذاکره با آمریکا باشند، باید بروند با کشور‌های عضو شورای امنیت مذاکره کنند و کار‌های دیپلماتیکی انجام دهند که بیانیه قوی، توسط این کشور‌ها صادر شود که مکانیسم ماشه فعال نشود. نتیجه نیز همان چیزی خواهد شد که الان می‌بینید، برخی کشور‌ها با ما کار خواهند کرد، برخی نیز کار نخواهند کرد.
این روش صحیح است. روش غلط این است که فلان کشور بدنام غربی که از حمله آمریکا به ایران، حمایت کرده شروع به تهدید ایران کند که ما چه می‌کنیم و بخواهند از مکانیسم ماشه چماقی برای گرفتن امتیاز بیشتر از ایران، بسازند و در داخل کشور افرادی باشند که بخواهند به آن‌ها امتیاز دهند، یعنی قطعاً موضوع مکانیسم ماشه نباید ابزاری برای گرفتن امتیاز از ایران باشد.
این‌ها به تأسیسات هسته‌ای ما حمله کردند، زمانی که سایت‌های هسته‌ای تحت بازرسی آژانس بوده است، خود گروسی که دبیرکل آژانس است، می‌گوید این همه سال که ما بازرسی کردیم، هیچ سلاح هسته‌ای پیدا نکردیم. این را گروسی می‌گوید که به کارکردن با موساد متهم است، یعنی آن‌قدر موضوع واضح است که او هم نمی‌تواند کتمان کند. حالا نباید اجازه داده شود داستان برجام که چیز به‌دردبخوری هم برای کشور نبود به اهرم فشاری تبدیل شود که با آن از ایران امتیاز بگیرند.
آقای عراقچی در گفت‌وگو با یک رسانه فرانسوی، اسنپ‌بک را معادل حمله نظامی دانستند. به نظر شما معنای این تهدید چیست؟
قاعدتاً اگر اروپایی‌ها، مکانیسم ماشه را فعال کنند، ایران باید از ان‌پی‌تی خارج شود. اینکه گفته شود ما بازرسی‌ها را تعلیق می‌کنیم، دیگر فایده ندارد. با توجه به وضعیتی که داریم باید در رابطه‌با دکترین کشور بازبینی اتفاق بیفتد، چون کشور در حال جنگ بوده است؛ زیرساخت‌هایی آسیب دیدند، سردارانی شهید شدند. نکته این است که ما در حوزه سلاح‌های متعارف نمی‌توانیم با آمریکا و اسرائیل رقابت کنیم. این‌ها کشور‌های قوی هستند.
تنها راهی که ایران می‌تواند برای خود بازدارندگی ایجاد کند، کشور را حفظ کند، امنیت را به کشور برگرداند، این است که در دکترین هسته‌ای بازبینی ایجاد کنیم، این حرفی است که الان می‌زنیم، قبل از 23 خرداد نمی‌گفتیم، چون الان متوجه شدیم با دو کشور هسته‌ای مواجه شدیم که نسل‌کش هستند، اینجا هم جمعیت نگاهش به دولت برای حفظ امنیت است و هیچ راهی برای تأمین امنیت ایران وجود ندارد، غیر از آنکه در حوزه دکترین هسته‌ای کشور بازبینی ایجاد شود، چون با سلاح‌های متعارف نمی‌توانیم، بازدارندگی ایجاد کنیم.
بعد از حملات 12 روزه مواجهه مؤثر با تهدید فعال‌سازی مکانیسم ماشه چیست؟
این نکته را باید توجه کنیم، طرف مقابل می‌گوید کل برنامه هسته‌ای ایران را نابود کرده است، الان باید بگوییم برنامه هسته‌ای ایران نابود شد و اصلاً فعال‌شدن مکانیسم ماشه، دیگر معنایی ندارد، چون مکانیسم ماشه ذیل توافق هسته‌ای طراحی شده بود، حالا اصلاً کل پرونده بسته شده است و برنامه هسته‌ای چه صلح‌آمیز چه غیرصلح‌آمیز دیگر وجود ندارد، خود ترامپ هم می‌گوید.
به همین خاطر صحبت از مذاکره چیز عجیبی است، طرف مقابل می‌گوید کل برنامه هسته‌ای ایران را نابود کرده اما طرف ایرانی می‌گوید در مورد آن گفت‌وگو کنیم. اصلاً قرار است در چه مورد مذاکره کنیم؟ هسته‌ای که به طور کامل نابود شده است.
این چیزی است که آن‌ها می‌گویند تنها چیزی که مانده این است که در مورد موشکی مذاکره کنند به همین خاطر است که حرف‌زدن از مذاکره، رفتار عجیبی است که باید گفته شود. زمان برجام چیزی بود به نام ابعاد احتمالی نظامی (پی‌ام‌دی) یکی از دوستان می‌خواستند برای برجام دستاوردسازی کنند، گفتند ما پرونده‌اش را بستیم، اما بسته نشده، چون قطعنامه آخر نیز مربوط به همان بحث‌ها بود، صحبت در مورد پی‌ام‌دی که حالا باید به این‌گونه باشد و بگوییم الان کل این پرونده بسته شده است، جمهوری اسلامی باید بگوید که اصلاً دیگر برنامه هسته‌ای نداریم که قرار باشد، بر سر آن پرونده‌ای جدید باز کنید.
