ترکیه، ایران و اسرائیل سه قدرت غیرعرب خاورمیانه هستند که روابط میان آنها همواره بر توازن قدرت در منطقه تأثیرگذار بوده است. ترکیه معمولاً از تضعیف نفوذ ایران در منطقه استقبال می‌کند. با این حال، تشدید بی‌سابقه تنش‌ها میان ایران و اسرائیل و پیامد‌های گسترده‌تر این جنگ، برای آنکارا بسیار نگران‌کننده‌تر از تضعیف ایران است.
«عرب نیوز» در مقاله‌ای به بررسی رویکرد ترکیه به جنگ اسرائیل و ایران پرداخته که در ادامه آمده است.
ترکیه در شرایطی که جنگ ایران و اسرائیل شدت گرفته بود، در حال حرکت بر لبه تیغ بود. با توجه به مرز طولانی‌اش با ایران و روابط پیچیده و گاه تنش‌آمیز با اسرائیل — در حالی که یکی از معدود بازیگران منطقه‌ای است که همچنان کانال‌های ارتباطی پشت‌پرده با اسرائیل، ایران و ایالات متحده را حفظ کرده — موقعیت آنکارا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بلافاصله پس از آغاز حملات اسرائیل به ایران، آنکارا واکنش سریعی نشان داد: وزارت خارجه ترکیه حملات اسرائیل را محکوم کرد و رئیس‌جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان نیز بیانیه‌ای صادر کرد. رویکرد فعلی ترکیه ترکیبی است از نگرانی‌های امنیتی، جایگاه آن در اتحاد غرب و روابطش با ایران و اسرائیل.
ترکیه، ایران و اسرائیل سه قدرت غیرعرب خاورمیانه هستند که روابط میان آنها همواره بر توازن قدرت در منطقه تأثیرگذار بوده است. در این چارچوب، ترکیه معمولاً از تضعیف نفوذ ایران در منطقه استقبال می‌کند
ترکیه، ایران و اسرائیل سه قدرت غیرعرب خاورمیانه هستند که روابط میان آنها همواره بر توازن قدرت در منطقه تأثیرگذار بوده است. در این چارچوب، ترکیه معمولاً از تضعیف نفوذ ایران در منطقه استقبال می‌کند.
با این حال، تشدید بی‌سابقه تنش‌ها میان ایران و اسرائیل و پیامد‌های گسترده‌تر این جنگ، برای آنکارا بسیار نگران‌کننده‌تر از تضعیف ایران است.
به‌وضوح باید گفت که اگرچه نخبگان حاکم و افکار عمومی در ترکیه از سیاست‌های داخلی و منطقه‌ای تهران رضایت ندارند، اما از تغییر نظام در ایران — به‌ویژه اگر به‌دست اسرائیل یا آمریکا باشد — حمایت نمی‌کنند. خاطره اتفاقاتی که در عراق و سایر کشور‌ها افتاده، هنوز در ذهن مردم ترکیه زنده است.
روابط بین ترکیه و ایران در طول تاریخ چندان هماهنگ نبوده و در سال‌های اخیر نیز به‌دلیل اختلاف‌نظر‌های شدید درباره عراق، سوریه، لبنان و حتی قفقاز جنوبی، تنش‌ها افزایش یافته است.
با این حال، آنکارا توانسته روابطش با ایران را به‌صورت موردی مدیریت کند و رویکردی عمل‌گرایانه و کمتر تقابلی در پیش بگیرد. این رویکرد حتی در روابط پیچیده‌اش با اسرائیل نیز به ترکیه کمک کرده تا از درگیری مستقیم پرهیز کند.
برای آنکارا، سیاست‌های فعلی اسرائیل خطرات بیشتری نسبت به ایران به همراه دارد؛ به‌ویژه از آن‌جا که تهران پس از سقوط نظام اسد، بخش قابل‌توجهی از نفوذ خود را در سوریه از دست داده است.
در حالی که اسرائیل موضعی تقابلی در برابر ایران دارد، ترکیه ترجیح می‌دهد با احتیاط و تعامل وارد عمل شود. ترکیه به‌دنبال ثبات در سوریه پس از دهه‌ها بحران است، در حالی که اسرائیل — با حملات هوایی و عملیات‌های زمینی خود — ظاهراً سوریه‌ای ضعیف‌تر را ترجیح می‌دهد. همچنین ترکیه حامی تشکیل کشور فلسطین و پایان جنگ در غزه است، در حالی که اسرائیل با هر دو موضوع مخالفت می‌کند.
در چنین فضای پرتنش میان ترکیه و اسرائیل و در منطقه‌ای که روزبه‌روز بی‌نظم‌تر می‌شود، عامل ایالات متحده اهمیت دوچندانی می‌یابد. به‌عنوان عضو ناتو و بخشی از ساختار امنیتی غرب، ترکیه روابط راهبردی خود با واشنگتن را حفظ کرده، در حالی که اسرائیل همچنان یکی از متحدان کلیدی آمریکا محسوب می‌شود.
آنکارا در این مقطع تمایل دارد از بروز تنش با دولت آمریکا جلوگیری کند — موضعی که در اظهارات اخیر مقامات ترکیه نیز بازتاب یافته است.
در خلال جنگ ایران و اسرائیل و با نزدیک‌شدن به نشست ناتو در هلند، اردوغان در تلاش بود با رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، دیدار کند و آنکارا می‌کوشید تا پیش از این رویداد، مانع از وخامت روابط ترکیه و آمریکا شود. با این حال، تداوم اقدامات تهاجمی اسرائیل ممکن است موجب بروز شکاف‌های جدید در روابط ترکیه با ناتو و کشور‌های غربی شود.
با این حال، تحولات امنیتی در حال فشار شدید بر حاشیه مانور ترکیه هستند. مرز طولانی با ایران، این کشور را به‌طور ویژه‌ای در برابر تبعات این درگیری آسیب‌پذیر کرده است. ترکیه نه‌تنها از نظر جغرافیایی در نزدیکی میدان تنش قرار دارد، بلکه از نظر انرژی، امنیت و دیپلماسی نیز در قلب این بحران جای گرفته است. از این رو، جنگ میان اسرائیل و ایران مسئولیت‌های جدی نظامی و راهبردی برای ترکیه به همراه دارد.
وزیر دفاع ترکیه، یاشار گولر، اعلام کرد که ترکیه تدابیر امنیتی خود را در امتداد مرز با ایران افزایش داده است. اگرچه آمار رسمی در این‌باره منتشر نشده، اما گزارش‌ها حاکی از افزایش ورود افراد از ایران به خاک ترکیه هستند.
اردوغان اعلام کرد که ترکیه به‌زودی سامانه‌های دفاع هوایی جدیدی را مستقر خواهد کرد و ذخایر موشک‌های میان‌برد و دوربرد خود را تا سطح بازدارندگی افزایش خواهد داد، آن‌هم در پی حملات اسرائیل به ایران.
او گفت: «ما برای هر تحول و سناریوی منفی احتمالی، آماده بوده‌ایم و همچنان در حال آماده‌سازی هستیم.» از جمله خطراتی که ترکیه با آن مواجه است، می‌توان به بی‌ثباتی منطقه‌ای، تهدیدات امنیتی رو به افزایش، افزایش قیمت انرژی، خطر خرابکاری در زیرساخت‌های خطوط انتقال گاز طبیعی و افزایش آسیب‌پذیری مسیر‌های تجارت خارجی اشاره کرد.
در عرصه داخلی نیز، به نظر می‌رسد احزاب مخالف با موضع رسمی ترکیه هم‌سو هستند. رهبر حزب اصلی مخالف، اوزگور اوزل، اعلام کرده است که در تجمع «همبستگی با فلسطین» که قرار است در استانبول برگزار شود، برای محکوم‌کردن اسرائیل شرکت خواهد کرد. او همچنین ابراز امیدواری کرده که «قوی‌ترین واکنش» از سوی دولت ترکیه در این خصوص نشان داده شود.
در این برهه حساس، تنها گزینه واقع‌بینانه برای ترکیه، فشار برای آغاز دیپلماسی منطقه‌ای است. اردوغان اعلام کرده که ترکیه آماده است تا برای پایان‌دادن به درگیری ایران و اسرائیل نقش میانجیگری ایفا کند.
با این حال، به‌دلیل نزدیکی جغرافیایی و پیچیدگی روابط با اسرائیل، اجرای سیاست سنتی میانجیگری ترکیه در این بحران، مانند آنچه در جنگ روسیه و اوکراین دیده شد، به‌راحتی قابل پیاده‌سازی نیست.
نبود روابط دیپلماتیک در سطح سفیر با اسرائیل، روند ارتباطات را دشوار کرده و نقش بالقوه ترکیه در میانجیگری را تضعیف می‌کند. در این شرایط، ممکن است ترکیه تلاش کند از روابط خود با کشور‌هایی که ارتباط بهتری با اسرائیل دارند — مانند جمهوری آذربایجان و امارات متحده عربی — استفاده کند تا از این طریق فشار دیپلماتیک برای پایان‌دادن به این جنگ به‌ظاهر بی‌پایان اعمال کند.
جغرافیا تغییرپذیر نیست و ترکیه در طول تاریخ، هزینه‌های زیادی برای هم‌جواری با کشور‌های بی‌ثبات پرداخته است.
اگرچه اوضاع در عراق و سوریه پس از دهه‌ها بی‌ثباتی اندکی رو به بهبود گذاشته، اکنون از نظر آنکارا این ایران است که در آستانه در‌های ترکیه چالش‌آفرین شده و اسرائیل در سطح منطقه‌ای تهدیدزا ظاهر شده است.
جنگ ایران و اسرائیل، آزمونی چندبُعدی برای ترکیه محسوب می‌شود — آزمونی که مستلزم بازنگری دقیق در تمام ارکان سیاست این کشور است: از امنیت انرژی گرفته تا کنترل مرزها، دیپلماسی و نقش‌آفرینی منطقه‌ای.
منبع: تابناک
