در سپهر سیاست ایران، پدیده‌ای خزنده و در عین حال ریشه‌دار، چون موریانه‌ای به جان بنیان‌های عقلانیت و حاکمیت قانون افتاده است: گرایش به خرافه و پهن شدن سفره شیادانی که با اسامی مقدس، بازاری برای اباطیل خود در میان برخی مسئولان و بدنه‌ی حاکمیت یافته‌اند.

 

به گزارش جماران، این پدیده، که در دولت نهم و دهم با ماجراهایی چون خالی نگه داشتن صندلی و گذاشتن ظرف میوه برای امام زمان (عج) در جلسات هیئت دولت و یا ایده‌ی ساخت جاده‌ای برای ظهور به اوج خود رسید، امروزه نیز با زمزمه‌ها و ادعاهای عجیب و غریب دیگری به حیات خود ادامه می‌دهد و این پرسش بنیادین را به میان می‌آورد که ریشه‌های این پذیرش عمیق در کجاست و چگونه بازار چنین سوداگران ایمانی، در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری کشور، اینچنین پررونق می‌شود؟!

 

برای فهم این معضل، باید به عقب بازگشت و ردپای آن را در تاریخ جستجو کرد. پژوهش‌های جامعه‌شناختی نشان می‌دهد که پیوند دین و قدرت در دوران صفویه و رسمی شدن مذهب تشیع، ضمن ایجاد یک هویت ملی متمرکز، زمینه‌های تقدس‌گرایی افراطی و نفوذ باورهای خرافی در دربار را فراهم آورد.

 

در این ساختار، شاه چنان مقام مقدسی یافت که فرامین غیرعقلانی او نیز توجیه دینی پیدا می‌کرد و این امر، بستر مناسبی برای رشد باورهای نادرست در لفافه‌ی دین شد.

 

این میراث تاریخی، که در آن نخبگان و دربار به خرافات آلوده بودند، به تدریج به کل جامعه سرایت کرد و فرهنگی را پدید آورد که در آن، مرز میان حقیقت دینی و اوهام خرافی، باریک و لغزنده است.

 

این نزدیکی فرهنگی با دوران صفویه، موجب ماندگاری بسیاری از آن آداب و اعتقادات تا به امروز شده است.

 

 از منظر روان‌شناختی، گرایش به خرافه اغلب در شرایط عدم قطعیت، بحران و اضطراب افزایش می‌یابد.

 

زمانی که افراد، حتی در جایگاه قدرت، در مواجهه با مشکلات پیچیده‌ی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، از یافتن راه‌حل‌های عقلانی و علمی ناتوان می‌شوند، به دنبال پناهگاهی در عالم ماوراءالطبیعه می‌گردند تا حس کنترل بر امور را بازیابند و از اضطراب خود بکاهند. شیادان و مدعیان دروغین نیز با شناسایی این نیاز روانی، نسخه‌هایی ساده و فراطبیعی برای پیچیده‌ترین مشکلات ارائه می‌دهند و از این طریق، نفوذ خود را گسترش می‌دهند.

 

این پدیده تنها یک مسئله فرهنگی یا روان‌شناختی نیست، بلکه ابعاد عمیق اقتصادی و سیاسی نیز دارد. سوءاستفاده ابزاری از دین و مقدسات برای مقاصد سیاسی، آفتی است که منتقدان بسیاری نسبت به آن هشدار داده‌اند.

 

در این فرآیند، مفاهیمی چون انتظار فرج و جایگاه ائمه، از محتوای عمیق معنوی و اصلاح‌گرایانه‌ی خود تهی شده و به ابزاری برای توجیه ناکارآمدی‌ها، بسیج سیاسی هیجانی و سرکوب منتقدان تبدیل می‌شود.

 

این سوءاستفاده‌ها نه تنها به باورهای دینی مردم آسیب می‌زند، بلکه با ترویج روایتی سطحی و وهن‌آلود از دین، زمینه را برای دلسردی و رویگردانی نسل جوان فراهم می‌آورد.

 

در این میان، موضع‌گیری علمای دین و نخبگان فکری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. 

 

با این حال، به نظر می‌رسد هشدارهای علما برای مقابله با جریانی که از حمایت‌های سیاسی و اقتصادی برخوردار است، کافی نبوده است.

 

انفعال یا سکوت بخش‌هایی از نخبگان جامعه در برابر این پدیده، خود به یکی از عوامل اصلی تداوم و رسمیت یافتن آن تبدیل شده است.

 

در جامعه‌ای که عقلانیت و تفکر نقادانه در آن به حاشیه رانده شود، طبیعی است که بازار شیادانی که با وعده‌های فرازمینی، دنیای مردم را هدف گرفته‌اند، داغ و پررونق باقی بماند.

 

در نهایت، مبارزه با این پدیده‌ی ویرانگر، نیازمند یک عزم ملی و روشنگری همه‌جانبه است. از یک سو، نهادهای دینی و علمای طراز اول باید با صراحتی بیش از پیش، مرزهای میان دین راستین و خرافات دین‌نما را مشخص کرده و با هرگونه سوءاستفاده از مقدسات برای مقاصد سیاسی و اقتصادی مقابله کنند.

 

از سوی دیگر، رسانه‌ها، دانشگاهیان و نخبگان فکری وظیفه دارند تا با ترویج عقلانیت، تفکر انتقادی و تحلیل علمی، جامعه را در برابر این ویروس‌های فکری واکسینه کرده و اجازه ندهند که سرنوشت یک ملت، به جای تدبیر و خرد، در دست اوهام و اباطیل عده‌ای سوداگر ایمان قرار گیرد. 

 

زیرا همانطور که تاریخ نشان داده، مجموعه‌ای که بر پایه‌ی وهم بنا شود، سرنوشتی جز فروپاشی در برابر واقعیت‌های سخت نخواهد داشت.

 

در این شرایط سخت بعدا ز جنگ دوازده روزه و غافلگیری اطلاعاتی و نظامی باز افرادی پیدا می شوند به‌جای اینکه آدرس درست بدهند کدامین اشتباه استراتژیک و فریب اطلاعاتی موجب این خسارت بزرگ شد و بدنبال پاسخگو کردن وزرای فعلی و قبلی اطلاعات کنند، سخن از پیدا شدن «طلسم یهودیان در کف خیابان های تهران» می زنند.

 

آیا حوزه های علمیه و و دانشگاه های ایران پاسخ عقلانی به این اباطیل می دهند؟!