سال ۱۴۰۴ را می‌توان یکی از بحرانی‌ترین سال‌ها برای بازار خودرو در ایران دانست. بازاری که قبل از این به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد شناخته می‌شد، حالا با رکود بی‌سابقه مواجه شده است. رشد مداوم قیمت‌ها، کاهش شدید قدرت خرید مردم و تداوم تورم سنگین، عملاً توان خرید خودرو را از بخش بزرگی از جامعه سلب کرده است. از سوی دیگر، وضعیت مبهم مذاکرات ایران و آمریکا باعث شده سرمایه‌گذاران و خریداران وارد یک دوره طولانی بلاتکلیفی شوند. بسیاری از مردم در انتظار نتیجه این مذاکرات، تصمیم‌گیری برای خرید خودرو یا هر کالای سرمایه‌ای دیگر را به تعویق انداخته‌اند؛ چراکه در صورت موفقیت مذاکرات، احتمال کاهش نرخ ارز و در نتیجه کاهش قیمت خودرو وجود دارد. در این میان، تبعات جنگ کوتاه‌مدت ایران و اسرائیل نیز بازار را بیشتر در شوک فرو برده و تمایل مردم به نگهداری نقدینگی و دارایی‌های قابل‌حمل مانند طلا و دلار را تقویت کرده است.
در همین راستا، امیرحسن کاکایی، کارشناس خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار گسترش نیوز، از دلایل رکود بی‌سابقه در بازار خودرو صحبت کرد و وضعیت مبهم بازار خودرو را تشریح کرد.
امیرحسن کاکایی، کارشناس خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار گسترش نیوز با اشاره به اینکه رکود بازار خودرو سال گذشته آغاز شده بود، گفت: «در مقاطعی هیجان‌های کوتاه‌مدتی در بازار ایجاد می‌شد، اما در مجموع بیش از یک سال است که با رکود شدید مواجه هستیم. امسال اما رکود به مرحله‌ای رسیده که می‌توان آن را کشنده توصیف کرد. دلیل اصلی این وضعیت، تورم سنگین چند سال اخیر و کاهش شدید قدرت خرید مردم است.»
وی با اشاره به تاریخچه تورم در ایران افزود: «در ۶۰ سال گذشته همواره تورم دو رقمی و در بسیاری از مقاطع بالای ۲۰ درصد تجربه شده است. اما در هفت سال اخیر، برای نخستین‌بار در تاریخ، شاهد تورم‌های بالای ۳۰ یا حتی ۴۰ درصد به صورت پیوسته بودیم. این موضوع باعث شد هزینه‌های مردم بسیار سریع‌تر از درآمدشان افزایش یابد.»
به گفته این کارشناس، مشکل اصلی در این چند سال اخیر، نامتوازن بودن تورم است. او توضیح داد: «اگر تورم به‌صورت متوازن در تمام بخش‌ها رخ دهد، اثر آن کمتر احساس می‌شود، اما در ایران قیمت کالاها سریع‌تر از درآمد مردم رشد کرده و همین مساله منجر به فقیرتر شدن اقشار متوسط و پایین جامعه شده است.»
کاکایی تصریح کرد: «امسال این وضعیت به اوج خود رسیده است. درآمد مردم عملاً صرف مایحتاج روزمره مانند خوراک و مسکن می‌شود و دیگر پولی برای خرید کالاهای سرمایه‌ای یا بادوامی مثل خودرو باقی نمی‌ماند. بازار مسکن پیش‌تر وارد رکود شد، اما خودرو تا سال گذشته هنوز به لطف نقدشوندگی نسبی وضعیت بهتری داشت. اکنون اما حتی این بازار هم وارد فاز رکود شدید شده است.»
کاکایی با اشاره به روند افزایش قیمت خودرو در سال‌های اخیر گفت: «امروز قیمت خودروها به سطحی رسیده که مردم آن را نجومی می‌دانند. همچنین، در طول یک سال گذشته اختلاف قیمت کارخانه و بازار خودروهای مونتاژی تقریباً به صفر رسید و حتی برای تولیدات داخلی هم این اختلاف کاهش یافت.»
او ادامه داد: «از سوی دیگر، نرخ دلار امسال تقریباً ثابت مانده و حدود ۸۰ هزار تومان است. این موضوع باعث شد قیمت بازار نتواند بالا برود، اما خودروسازان به دلیل افزایش هزینه‌ها، مجبور شدند قیمت کارخانه را افزایش دهند. به همین دلیل، انگیزه سرمایه‌گذاری در خرید خودرو نیز کاهش یافت.»
کاکایی در خصوص تولید خودروهای مونتاژی در سال‌های اخیر بیان کرد: «تولید این خودروها در دو سال اخیر تا چهار برابر رشد کرده است. اگرچه این افزایش تولید به ظاهر خوب به نظر می‌رسد، اما از آنجا که تقاضا همزمان کاهش یافته، ما اکنون با مازاد عرضه و رکود شدید مواجه هستیم.»
وی افزود: «در چنین شرایطی، نه خودروساز می‌تواند قیمت‌ها را پایین بیاورد (چون هزینه‌های تولید بالاست)، نه مشتری توان خرید دارد. این ترکیب، یک رکود عمیق و بی‌سابقه ایجاد کرده است.»
کاکایی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موضوع مذاکرات سیاسی اشاره کرد و گفت: «مذاکرات با آمریکا مردم را در یک دوراهی نگه داشته است. اگر مذاکرات به نتیجه برسد، ممکن است دلار کاهش یابد و قیمت کالاها، از جمله خودرو، پایین بیاید. در این شرایط، مردم ترجیح می‌دهند صبر کنند تا خودرو ارزان‌تر شود.»
او ادامه داد: «اما اگر مذاکرات شکست بخورد، دلار مانند موشک صعود خواهد کرد و قیمت خودرو نیز دوباره افزایش می‌یابد. همین بلاتکلیفی باعث شده خریداران فعلاً از خرید خودداری کنند.»
این کارشناس اضافه کرد: «در حال حاضر، هم خریداران و هم فروشندگان در حال تعلل هستند. خریداران می‌ترسند بعداً خودرو ارزان شود و فروشندگان هم نگرانند در صورت شکست مذاکرات، مجبور شوند با دلار گران‌تر جایگزین کنند. این وضعیت، بازار را به طور کامل قفل کرده است.»
وی تأکید کرد: «این شرایط تا زمانی که وضعیت مذاکرات مشخص نشود یا دلار دچار یک جهش جدی نشود، ادامه خواهد داشت. حتی افزایش موقت دلار، مثل زمانی که قیمت به ۱۰۵ هزار تومان رسید، نتوانست بازار را از رکود خارج کند، چون مردم به پایدار بودن این افزایش اطمینان ندارند.»
کاکایی هشدار داد: «وقتی بازاری مثل خودرو به رکود کشیده می‌شود، زنجیره‌ای از مشکلات به وجود می‌آید. کاهش خرید و فروش به معنی کاهش ارزش‌آفرینی در اقتصاد است. وقتی مردم خودرو یا مسکن می‌خرند، پول در گردش می‌افتد، مشاغل زیادی فعال می‌شوند و درآمدها افزایش پیدا می‌کند.»
وی افزود: «اکنون، مردم سرمایه‌های خود را به سمت دارایی‌های نقد شونده مثل طلا و دلار برده‌اند و همین موضوع باعث خروج سرمایه از چرخه تولید و کاهش سرعت گردش پول شده است. این مساله می‌تواند به یک بحران اقتصادی جدی‌تر تبدیل شود.»
کاکایی با یادآوری تجربه سال ۱۳۹۴ گفت: «در آن زمان با حدود ۵ هزار میلیارد تومان تزریق نقدینگی توانستند بازار خودرو را تحریک کنند. اما امروز، برای چنین تحریکی به حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان نیاز است که در شرایط فعلی تأمین آن تقریباً غیرممکن است.»
او افزود: «نه پولی در دسترس است و نه اعتبار کافی وجود دارد. خودروسازان هم پول ندارند و در حال حاضر صرفاً روی فروش اقساطی به سازمان‌ها و نهادها تمرکز کرده‌اند. مثلاً فروش به معلمان یا اعضای هیات علمی به‌صورت اقساطی، نمونه‌ای از این تلاش‌ها است.»
این کارشناس تصریح کرد: «تورم بالای ۴۰ درصد طی هفت سال گذشته، باعث شده تحریک بازار خودرو با روش‌های قدیمی جواب ندهد. مهم‌تر از هر چیز، مردم به آینده امیدوار نیستند و اطمینانی به بهبود درآمد خود ندارند.»
او ادامه داد: «برای آنکه مردم زیر بار خرید خودرو یا مسکن بروند، باید چشم‌انداز روشنی از آینده درآمدشان داشته باشند. در حال حاضر، چنین چشم‌اندازی وجود ندارد و سیاست‌های دولت و مجلس هم عمدتاً بر پایه واردات و فروش مواد خام طراحی شده، نه تولید داخلی و افزایش اشتغال.»
کاکایی اظهار داشت: «تاکید حاکمیت و مجلس بر واردات خودرو، به جای حمایت از تولید داخلی، معضلات صنعت خودرو را دوچندان کرده است. این سیاست‌ها می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث کاهش قیمت‌ها شود، اما در میان‌مدت و بلندمدت موجب بیکاری، تعطیلی خطوط تولید و کند شدن رشد اقتصادی خواهد شد.»
وی افزود: «صنعت خودرو تنها زمانی می‌تواند مجدد جان بگیرد که مردم درآمد کافی برای خرید داشته باشند. واردات بدون توجه به توسعه تولید، تنها یک مُسکن موقت است و مشکلات را به شکل ریشه‌ای حل نمی‌کند.»
کاکایی تأکید کرد: «بازار خودرو نیازمند آن است که درآمد اقشار مختلف جامعه افزایش یابد. وقتی مردم به سختی می‌توانند هزینه‌های روزمره خود را تأمین کنند، طبیعتاً از خرید خودرو یا مسکن صرف‌نظر می‌کنند.»
او افزود: «اگر برنامه‌ای برای رشد اشتغال و افزایش دستمزدها وجود نداشته باشد، هیچ‌یک از روش‌های تحریک تقاضا کارساز نخواهد بود. مردم در ایران برخلاف سایر کشورها، هنگام پیش‌بینی تورم منفی خرید نمی‌کنند، بلکه منتظر می‌مانند تا قیمت‌ها بیشتر کاهش یابد.»
کاکایی در ادامه گفتگو هشدار داد: «رکود فعلی بازار خودرو، یک رکود معمولی نیست. این رکود بسیار خطرناک است و می‌تواند کل اقتصاد را به سمت بحران عمیق‌تر سوق دهد. با کند شدن گردش پول و سرمایه، نه تنها بخش خودرو، بلکه بسیاری از صنایع وابسته نیز دچار مشکلات جدی خواهند شد.»
وی خاطرنشان کرد: «در صورت ادامه وضعیت کنونی، بسیاری از شرکت‌ها مجبور به تعدیل نیرو یا حتی تعطیلی خواهند شد. هم‌اکنون نیز تعدیل نیرو در بسیاری از شرکت‌ها آغاز شده است و اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، این روند شدت بیشتری خواهد گرفت.»
کاکایی در پایان به مخاطبان گسترش نیوز تاکید کرد: «بازار خودرو به‌نوعی نماینده کلی وضعیت اقتصادی کشور است. تا زمانی که مردم امیدی به افزایش درآمد و بهبود شرایط اقتصادی نداشته باشند، انتظار رونق گرفتن بازار خودرو بی‌معناست. برای برون‌رفت از این وضعیت، لازم است علاوه بر حل مسائل سیاسی و خارجی، سیاست‌های حمایتی داخلی نیز به‌طور جدی بازنگری شوند. در غیر این صورت، بازار خودرو همچنان در باتلاق رکود باقی خواهد ماند.»
