به گزارش اقتصادنیوز، احمد آل عمران و کلوئه کورنیش در مقاله‌ای در فایننشال تایمز به بررسی مناسبات ایران و عربستان در روزهای بالا گرفتن تنش در خاورمیانه پرداخته اند. از نگاه نویسندگان این مقاله علی رغم روابط خصمانه بین ایران و عربستان در گذشته اما محاسبات سعودی ها از 7 اکتبر تغییر کرده و ولیعهد عربستان روند آشتی با ایران رقیب تاریخی خود، را سرعت بخشید.
نتانیاهو عادی‌سازی روابط با ریاض را مطرح می‌کند، اما سعودی‌ها اسرائیل را نیرویی می‌دانند که مانع از ایجاد ثبات در منطقه شده است.
از زمان آغاز جنگ علیه ایران، بنیامین نتانیاهو و دونالد ترامپ بارها به دستورکار بعدی خود برای شکل‌دادن به خاورمیانه اشاره کرده‌اند که شامل آشتی میان اسرائیل و کشورهای عربی می‌شود.
نخست‌وزیر اسرائیل که پیش از حمله هفت اکتبر ۲۰۲۳ توسط حماس و جنگ در غزه، به نظر می‌رسید در آستانه دستیابی به توافق تاریخی عادی‌سازی روابط با ریاض قرار دارد، هفته گذشته به رسانه‌های محلی گفت مساله عربستان سعودی و صلح با دیگران را به من بسپارید. باور کنید نه تنها به آن فکر کرده‌ام، بلکه همین حالا هم در حال فکر کردن به آن هستم.
با این حال، دست‌کم در مورد عربستان سعودی، دیگر مشخص نیست که نتانیاهو شریکی داشته باشد که تمایلی به عادی‌سازی روابط از خود نشان دهد.
محاسبات عربستان از هفت اکتبر به‌طرز چشمگیری تغییر کرده است، چرا که ولیعهد این کشور یعنی محمد بن سلمان نه تنها با خشم به جنگ اسرائیل در غزه واکنش نشان داد؛ بلکه روند آشتی با ایران رقیب تاریخی عربستان، را سرعت بخشید.
ناظران می‌گویند حمله اسرائیل به جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی را نسبت به اسرائیل، که آن را متکی بر نیروی نظامی و بی‌ثبات‌کننده می‌داند، محتاط تر از قبل کرده است. از زمان آغاز جنگ، این پادشاهی گام‌هایی علنی برای تقویت روابط با تهران برداشته است.
یک منبع آگاه از دیدگاه‌های عربستان سعودی می‌گوید: کشورهای خلیج فارس روند آشتی با ایران را حفظ خواهند کرد. این سیاست عاقلانه‌ای است در قبال بزرگ‌ترین همسایه‌تان که در آن سوی خلیج فارس قرار دارد.
او افزود: اما این موضوع احتمال عادی‌سازی روابط با اسرائیل را کمتر می‌کند و باعث می‌شود عربستان سعودی مصمم‌تر شود که خواسته‌هایش درباره پرونده فلسطین را به دست آورد.
حسن الحسن، پژوهشگر ارشد سیاست خاورمیانه در مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک مستقر در بحرین، گفت: هزینه حیثیتی عادی‌سازی روابط با اسرائیل برای عربستان اکنون بسیار بالاتر خواهد بود؛ هم در داخل کشور و هم از نظر اعتبارش به‌عنوان یک رهبر منطقه‌ای و اسلامی.
برنامه‌های ولیعهد محمد بن سلمان پیش از ۷ اکتبر برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل، در ازای یک پیمان دفاعی با آمریکا، می‌توانست یک بازآرایی تاریخی در خاورمیانه رقم بزند.
در نخستین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، امارات متحده عربی و بحرین در سال ۲۰۲۰ در چارچوب آنچه توافق‌نامه‌های ابراهیم خوانده می‌شد، روابط خود را با اسرائیل عادی کردند. اما توافق با عربستان سعودی که رهبری جهان اسلام را بر عهده دارد و مدت‌ها مدافع آرمان فلسطین بوده، یک پیروزی بزرگ برای اسرائیل به شمار می‌رفت.
اما همه‌چیز پس از هفت اکتبر تغییر کرد. محمد بن سلمان بارها حمله خشمگینانه اسرائیل به غزه را نسل‌کشی خوانده و مقامات دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس نگران آن بوده‌اند که تصاویر ویرانی‌ها در غزه، نسل جدید را رادیکال کند.
این جنگ باعث می‌شود که عادی‌سازی روابط در میان جوانان سعودی که محور اصلی برنامه‌های تحول اقتصادی ولیعهد هستند، بسیار نامحبوب شود.
محمد بن سلمان هم خواستار آن شده که هرگونه اقدامی در این زمینه، در وهله اول مشروط به آتش‌بس و گام‌های ملموس برای تشکیل کشور مستقل فلسطینی باشد.
در حالی که جنگ در سراسر منطقه گسترش یافته، عربستان سعودی همچنین روابط خود با ایران را تقویت کرده است. این پادشاهی سنی و جمهوری اسلامی ایران سال‌ها روابطی خصمانه داشته‌اند؛ اما عربستان تصمیم گرفت استراتژی خود را تغییر دهد. این امر تا حدی در پی آنچه واکنش سرد آمریکا به حملات سال ۲۰۱۹ علیه زیرساخت‌های انرژی خلیج فارس (که ریاض مسئولیت آن را متوجه تهران می‌دانست) رخ داد. بنابراین ریاض در مارس ۲۰۲۳ روابط خود را با ایران ازسر گرفت.
از آن زمان، ولیعهد محمد بن سلمان و رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، به‌طور مرتب تلفنی گفت‌وگو کرده‌اند و دیگر مقامات بلندپایه نیز به‌طور مستمر با یکدیگر در ارتباط بوده‌اند، چرا که عربستان نگران گرفتار شدن در یک آتش‌افروزی گسترده‌تر منطقه‌ای است.
پس از حمله اسرائیل به ایران، عربستان سعودی حملات اسرائیل را محکوم کرد و وزیر دفاع این کشور، شاهزاده خالد بن سلمان، روز یک‌شنبه با رئیس ستاد کل جدید نیروهای مسلح ایران، سرلشکر عبدالرحیم موسوی، گفت‌وگو کرد تا درباره تلاش‌ها برای حفظ امنیت و ثبات رایزنی کنند.
گرگوری گاس، پژوهشگر مهمان در مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، گفت: ایرانِ سال ۲۰۲۲، ایرانِ سال ۲۰۲۵ نیست. در مقابل، اسرائیل سال ۲۰۲۵ به نظر می‌رسد که به عنصری بی‌ثبات‌کننده در سیاست منطقه‌ای تبدیل شده باشد.
گام‌هایی در جهت عادی‌سازی روابط با اسرائیل می‌تواند برای عربستان سعودی نزد واشنگتن امتیاز سیاسی به همراه داشته باشد و ترامپ هم هرگز پنهان نکرده که رویای او پیوستن این کشور به توافق‌نامه‌های ابراهیم است. او در جریان سفری به ریاض در ماه می گفت: این توافق قرار است چیز ویژه‌ای باشد.
رئیس‌جمهور آمریکا اخیراً در گفت‌وگو با فاکس نیوز تاکید کرد که باور دارد کشورهای بیشتری می‌توانند پس از جنگ به توافق‌نامه‌های ابراهیم بپیوندند. او گفت: فکر می‌کنم داریم وارد مرحله جذب آن‌ها می‌شویم، چون مشکل اصلی ایران بود.
اما مقامات اسرائیلی بر این باورند که توافقی آسان‌تر و سریع‌تر از عادی‌سازی کامل روابط با کشورهایی مانند عربستان سعودی می‌تواند یک توافق امنیتی محدودتر با سوریه همسایه باشد. آنچه مدنظر است توافقی تحت عنوان عدم تخاصم با دولت جدید این کشور به رهبری احمد الشرع است.
در واقع، برخی تحلیلگران معتقدند عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس روی گزینه‌ای دیگر برای جلب رضایت ترامپ شرط بسته‌اند و آن پول است. در جریان سفر رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه در ماه می، کشورهای حاشیه خلیج فارس وعده سرمایه‌گذاری تریلیون دلاری به ایالات متحده دادند؛ اقدامی که آن‌ها امیدوارند روابط را تقویت کرده و دسترسی‌شان به فناوری هوش مصنوعی و سلاح‌های پیشرفته آمریکایی را فراهم کند.
الحسن گفت: برخلاف ترامپ، سعودی‌ها تحت فشار زمانی مشابه برای دستیابی به توافق نیستند. او افزود: با وجود نگرانی‌های این کشور؛ فکر می‌کنم آن‌ها در موقعیت ژئوپلیتیکی فعلی به‌قدر کافی راحت هستند که مجبور به انجام کاری که نمی‌خواهند انجام دهند، نباشند.
ترجمه از: مهسا مژدهی
