فایننشال تایمز طی پادکستی با عنوان «چگونه معامله‌گران نفت جنگ خاورمیانه را پیش‌بینی کردند»، به بررسی بازار نفت در حین جنگ تحمیلی اسرائیل علیه ایران پرداخت.
به گزارش انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است:
سفیا احمد:
سردبیر انرژی فایننشال تایمز، مالکوم مور، به من می‌گوید که یک قاعده قدیمی در بازار جهانی نفت وجود دارد:
مالکوم مور:
وقتی در خاورمیانه جنگی آغاز می‌شود، قیمت نفت جهش می‌کند.
سفیا احمد:
ایده این است که اگر در منطقه‌ای سرشار از نفت درگیری رخ دهد، احتمال کمبود عرضه به وجود می‌آید. بنابراین معمولاً معامله‌گران سعی می‌کنند تا جایی که می‌توانند نفت بخرند. اما وقتی ایران هفته گذشته به یک پایگاه هوایی آمریکا در قطر حمله کرد — که گامی بزرگ در تشدید درگیری اخیر بین ایران، آمریکا و اسرائیل بود — بازار نفت واکنشی نشان نداد.
مالکوم مور:
برعکس اتفاق افتاد. هیچ افزایشی در قیمت رخ نداد، بلکه معامله‌گران نفت شروع به فروش کردند.
سفیا احمد:
معامله‌گران نفت روی این شرط بستند که این جنگ کوتاه‌مدت خواهد بود. اما دقیقاً چطور چنین حدسی زدند که درست از آب درآمد؟ آیا این خوش‌شانسی بود یا روش پیش‌بینی این بازار توسط معامله‌گران در حال تغییر است؟
من سفیا احمد از فایننشال تایمز هستم، به‌جای میکلا تیندرا، و این برنامه «پشت‌پرده پول» است.
در اواسط ژوئن، خصومت‌ها بین ایران و اسرائیل آغاز می‌شود.
سفیا احمد:
در تبادل آتش در چند روز بعد، بیش از ۶۰۰ ایرانی کشته می‌شوند و نزدیک به ۵۰۰۰ نفر در حملات هوایی اسرائیل مجروح می‌شوند. همچنین ۲۸ اسرائیلی کشته و حدود ۱۴۰۰ نفر زخمی می‌شوند. خود من دوستان خوبی دارم که خانواده‌شان در تهران هستند.
حال با تشدید تنش‌ها، یک بخش از اقتصاد جهانی است که این درگیری را به‌شدت زیر نظر دارد.
مالکوم مور:
معامله‌گران نفت؛ این کار آن‌هاست. به‌ویژه وقتی در خاورمیانه — که حدود یک‌چهارم نفت جهان را تأمین می‌کند — اوضاع بحرانی می‌شود، باید تصمیم بگیرند که نفت بخرند یا بفروشند.
سفیا احمد:
برای من این معامله‌گران نفت، شخصیت‌هایی رازآلودند که زیاد از آن‌ها می‌شنوم، اما چیز زیادی نمی‌دانم. می‌توانی تصویری از یک معامله‌گر نفتی معمولی و نحوه کارش به من بدهی؟
مالکوم مور:
انواع مختلفی از معامله‌گران نفت وجود دارند، اما ساده‌اش اینکه یک گروه هستند که سعی می‌کنند نفت را از نقطه‌ای به نقطه دیگر جهان منتقل کنند تا به مشتریانشان برسانند. و یک گروه دیگر، معامله‌گران مالی هستند — درست مانند خرید و فروش سهام یا اوراق یا دیگر کالاها — و هدفشان کسب سود از نوسانات قیمت نفت است. اما چیزی که هر دو گروه را به هم وصل می‌کند این است که هر دو اساساً هر روز در حال ارزیابی این ریسک هستند که آیا نفت زیادی در بازار وجود دارد یا کمبود نفت پیش خواهد آمد.
سفیا احمد:
و برای ارزیابی این ریسک، از چه ابزارهایی استفاده می‌کنند؟
مالکوم مور:
آن‌ها از تمام منابع اطلاعاتی ممکن استفاده می‌کنند؛ از اطلاعات متن‌باز و شبکه‌های اجتماعی گرفته تا الگوریتم‌هایی که کامپیوترهایشان برای پیش‌بینی حرکت قیمت‌ها استفاده می‌کنند، و اطلاعات مالی درباره نحوه حرکت بازارها.
سفیا احمد:
پس این درگیری اخیر با حمله اسرائیل به ایران در ۱۳ ژوئن آغاز شد. تو در آن زمان با چندین معامله‌گر نفتی صحبت می‌کردی. آن‌ها در آستانه این درگیری به چه چیزهایی نگاه می‌کردند یا چه می‌کردند؟
مالکوم مور:
در آستانه درگیری، آن‌ها در حال بررسی همه اطلاعات موجود بودند. تلاش می‌کردند ارزیابی کنند که آیا واقعاً درگیری خواهد شد و اگر آری، چطور پیش خواهد رفت. آیا مثل اکتبر گذشته خواهد بود که دو طرف فقط چند موشک رد و بدل کردند اما در نهایت اتفاق خاصی نیفتاد؟ یا اینکه جدی‌تر خواهد شد؟ و چیزی که برای آن‌ها از همه مهم‌تر است، تنگه هرمز است.
سفیا احمد:
این اسم را به‌خاطر بسپارید: تنگه هرمز. این نقطه کلیدی در ذهن معامله‌گران نفت در تمام ۱۲ روز جنگ است.
مالکوم مور:
این تنگه در انتهای خلیج فارس قرار دارد، و بسیار باریک است — فقط ۳۳ کیلومتر عرض دارد. یک‌چهارم نفت جهان از این تنگه با نفتکش عبور می‌کند. همیشه این نگرانی وجود داشته که ایران — که به‌طور مکرر تهدید کرده — تنگه را ببندد و حرکت نفتکش‌ها را مختل کند. اگر این اتفاق بیفتد، ناگهان جهان با یک بحران واقعی در تأمین نفت مواجه خواهد شد.
سفیا احمد:
با ریسک از دست رفتن یک‌چهارم عرضه نفت جهان، قیمت جهانی نفت تغییر می‌کند. پیش از شلیک اولین موشک‌ها، قیمت در حدود بشکه‌ای ۶۰ دلار بود.
مالکوم مور:
وقتی جنگ آغاز شد، قیمت نفت از حدود ۶۵ دلار به حدود ۷۵ دلار رسید.
سفیا احمد:
گرچه کمی جهش داشت، مالکوم به من می‌گوید که این واکنشی بسیار آرام‌تر از معمول بازار نفت است.
مالکوم مور:
در گذشته، وقتی در خاورمیانه تنش وجود داشت، شاهد افزایش‌های بسیار شدیدتری در قیمت نفت بودیم — مثلاً بالای ۱۰۰ دلار برای هر بشکه.
سفیا احمد:
مالکوم، چرا قیمت نفت این‌طور افزایش پیدا نکرد؟ همان‌طور که گفتی قبلاً بالای ۱۰۰ دلار هم رفته بود. چه چیزی در ذهن معامله‌گران این‌بار فرق داشت؟
مالکوم مور:
معامله‌گران حالا درباره عرضه نفت آسوده‌خاطرتر هستند، چون مقدار زیادی نفت از خاورمیانه، کشورهای اوپک، و همچنین آمریکا وارد بازار می‌شود. پس خیالشان راحت‌تر است.
سفیا احمد:
آنچه مالکوم از آن صحبت می‌کند، مازاد عرضه جهانی نفت است که از ماه مارس — ماه‌ها پیش از آغاز این درگیری — وجود داشته است.
مالکوم مور:
در آن زمان اوپک — گروهی از کشورهای تولیدکننده نفت که درباره میزان تولید تصمیم می‌گیرند — ناگهان اعلام کرد که ما شروع می‌کنیم به تولید نفت بیشتر.
سفیا احمد:
این تصمیم غافلگیرکننده بود، اما بخشی از دلیلش این بود که اوپک پیش‌بینی می‌کرد امسال تقاضای نفت افزایش یابد. و علاوه بر آن، آمریکا هم بیش از هر زمان دیگری نفت تولید می‌کند. بنابراین جهان با یک ذخیره‌سازی بسیار مطلوب روبه‌روست. این یعنی وقتی ایران و اسرائیل با هم درگیر می‌شوند، تنها نگرانی معامله‌گران یک چیز است:
مالکوم مور:
معامله‌گران نفتی فقط به یک سؤال نگاه می‌کردند: آیا تنگه هرمز دچار اختلال خواهد شد یا نه؟ و اگر بشود، این چه تأثیری بر توازن عرضه و تقاضا دارد؟
سفیا احمد:
تا روز یکشنبه، ۲۲ ژوئن، این درگیری فقط بین ایران و اسرائیل جریان داشت. اما بعد...
سفیا احمد:
نمی‌دانم شما چه چیزی شنیدید، اما اطراف من و در شبکه‌های اجتماعی همه نگران بودند که این یک تشدید بزرگ است، صحبت از جنگ جهانی سوم بود، فضا بسیار تاریک و ترسناک شده بود. اما معامله‌گران نفتی در این لحظه چه فکری می‌کردند؟ آیا آن‌ها نگران‌تر شده بودند؟
مالکوم مور:
سؤال خیلی جالبی است. چون در همان روزی که آمریکا وارد شد، وقتی دیدیم که به سایت‌های هسته‌ای حمله کرده، و همان‌طور که گفتی، همه ما فکر می‌کردیم "وای خدای من، این تشدید بزرگی است، ایران چطور پاسخ خواهد داد؟"، من با یکی از افراد بازار نفت پیام رد و بدل کردم. او گفت: نه، من فکر می‌کنم این قضیه باعث کاهش تنش خواهد شد. و من گفتم: جدی؟
سفیا احمد:
آره، چون به نظر می‌رسید وقتی آمریکا وارد شود، جنگ بزرگ‌تر خواهد شد نه کوچک‌تر.
مالکوم مور:
دقیقاً، دقیقاً. و او گفت: بله، من فکر می‌کنم این باعث کاهش تنش می‌شود، چون حالا که آمریکا وارد شده، اوضاع خیلی سریع تمام خواهد شد. ما نمی‌خواهیم درگیر یک جنگ طولانی و فرسایشی شویم که ممکن است ایران در هر لحظه تنگه را ببندد. و حالا که آمریکا دخالت کرده، اوضاع سریع پایان می‌یابد. این زاویه نگاه کاملاً متفاوتی با هر چیزی بود که در جای دیگر می‌دیدم.
سفیا احمد:
پس در تضاد با نگاه اکثر افراد که این جنگ را در حال گسترش می‌دیدند، معامله‌گران نفتی شرط بستند که ورود آمریکا نشانه پایان جنگ است، نه آغاز آن. تنها عامل ناشناخته در ذهن آن‌ها، واکنش ایران به حمله آمریکا بود.
مالکوم مور:
پس در آن دوشنبه، همه منتظر واکنش ایران بودند. و کسی نمی‌دانست که ایران قرار است چه واکنشی نشان دهد. در پس‌زمینه، ایران مدام تهدید می‌کرد که تنگه هرمز را می‌بندد، یا کشتی‌ها را هدف قرار می‌دهد، اما هیچ‌کس واقعاً نمی‌دانست که قرار است چه کند.
سفیا احمد:
معامله‌گران به شبکه‌های اجتماعی، اطلاعات متن‌باز، تصاویر ماهواره‌ای و همه آن منابعی که مالکوم قبلاً ذکر کرده بود، رجوع می‌کردند. آن‌ها به دنبال نشانه‌ای بودند از اینکه چه چیزهایی ممکن است در تیررس قرار بگیرد. آن‌ها مطمئناً روی تنگه تمرکز کرده بودند، اما همچنین به روش‌های دیگر واکنش ایران هم فکر می‌کردند.
مالکوم مور:
ایران گزینه‌هایی برای حمله به آمریکا خارج از خاک آمریکا دارد، که واضح‌ترین آن‌ها پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه است.
سفیا احمد:
معامله‌گران تمرکز خود را بر بزرگ‌ترین پایگاه آمریکا در منطقه گذاشتند؛ پایگاه العدید در قطر، که میزبان ۱۰ هزار نیروی آمریکایی است.
مالکوم مور:
اطلاعات متن‌باز زیادی در این زمینه وجود داشت. معامله‌گران نفت در همان زمان واقعی آن را بررسی می‌کردند. پنج روز پیش از شلیک موشک‌ها توسط ایران، آن‌ها می‌توانستند تصاویر ماهواره‌ای از پایگاه‌های نظامی آمریکا در قطر را ببینند — و شما هم می‌توانستید، چون در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود.
سفیا احمد:
مالکوم، چرا آن‌ها فرض می‌کنند که اگر یک پایگاه هوایی هدف قرار بگیرد، یعنی تنگه هرمز در امان است؟
مالکوم مور:
فکر می‌کنم از همان ابتدا حدس زده می شد که موشک‌ها به کجا پرتاب می‌شوند و به کجا نه. بنابراین اگر فرض کنیم که ایران باید به نحوی واکنش نشان دهد، و اگر موشک‌ها به سمت تنگه هرمز پرتاب نمی‌شوند، خب، این یعنی که تصمیمی برای بستن آن نداشته‌اند. اگر ایران می‌خواست به تنگه حمله کند، آن لحظه، زمان مناسبش بود.
سفیا احمد:
از دید یک معامله‌گر نفتی، ایران یک پایگاه را هدف قرار می‌دهد، نه کشتی‌های حامل نفت را. تنگه هرمز و تمام بشکه‌های نفتی که از آن عبور می‌کنند، در امان‌اند. و بنابراین، فروش گسترده نفت آغاز می‌شود — چیزی که بسیاری را شوکه می‌کند.
مالکوم مور:
زمان رسمی شلیک موشک‌ها ساعت ۷:۳۰ عصر به وقت دوحه بود. فقط هفت دقیقه بعد از آن، قیمت نفت شروع به سقوط کرد. طی ۲۰ دقیقه، قیمت ۳ درصد کاهش یافت. و تا پایان معاملات همان شب — فقط چند ساعت بعد — بیش از ۷ درصد سقوط کرده بود. قیمت به ۷۱ دلار رسید. این تندترین فروش در سه سال گذشته بود. سرعت و قطعیت تصمیم‌گیری معامله‌گران برای فروش نفت، واقعاً بازار را شگفت‌زده کرد.
سفیا احمد:
آره، و چرا اینقدر سریع اتفاق افتاد؟
مالکوم مور:
سؤال خوبی است. نمی‌دانم دقیقاً چرا، اما به نظرم معامله‌گران روی همان سؤال محدود تمرکز داشتند: موشک‌ها به نفتکش‌ها می‌خورند یا جای دیگر؟ اگر جواب "نه" بود، یعنی همه‌چیز خوب است. پس فقط مقدار محدودی اطلاعات برای تحلیل نیاز دارند. و البته تصمیم‌گیری با تکنولوژی هم سرعت گرفته؛ کامپیوترها همه نشانه‌ها را تحلیل می‌کنند و فوراً تصمیم می‌گیرند که "بفروش". و همین شد که این حرکت بزرگ در مدت زمان بسیار کوتاهی رخ داد.
سفیا احمد:
در همان روز — دوشنبه — آمریکا یک آتش‌بس بین ایران و اسرائیل ترتیب داد.
مالکوم مور:
به‌محض اینکه مشخص شد احتمال آتش‌بس وجود دارد، قیمت نفت حتی پایین‌تر از سطحی رفت که قبل از درگیری بود — که واقعاً اگر به آن فکر کنیم، قابل توجه است. چون در همان زمان، همه رسانه‌های جهان در حال بحث درباره این بودند که آیا این آتش‌بس دوام خواهد آورد؟ آیا هنوز هم خطر ادامه تنش وجود دارد؟ واقعاً هم وجود داشت. چون حتی پس از اعلام آتش‌بس از سوی رئیس‌جمهور آمریکا، ایران هنوز چند موشک به اسرائیل شلیک کرد و اسرائیل هم گفت که این یعنی آتش‌بس نقض شده. بنابراین هنوز خطر وجود داشت، اما بازار همچنان در حال فروش بود.
سفیا احمد:
خب، حالا می‌خواهم کمی درباره این صحبت کنم که شنوندگان ما چه چیزی می‌توانند از این رویداد یاد بگیرند، از اینکه معامله‌گران نفت چگونه حرکت کردند و چگونه قیمت در طول این ۱۲ روز جنگ نوسان داشت. به نظر تو، این ماجرا چه چیزی درباره روان‌شناسی جدید معامله‌گران نفت نشان می‌دهد؟
مالکوم مور:
باید کمی به عقب برگردیم. اگر این اتفاق را با زمانی که روسیه حمله گسترده‌ای به اوکراین کرد مقایسه کنیم، با یک سناریوی کاملاً متفاوت روبه‌رو هستیم. حمله روسیه به اوکراین، کل جریان عرضه و تقاضای نفت و گاز در جهان را به هم ریخت. در آن زمان، قیمت‌ها به‌شدت بالا رفتند و برای مدت طولانی در سطح بالا باقی ماندند، تا زمانی که جهان فهمید از کجا می‌تواند نفت و گاز جایگزین تهیه کند.
از آن زمان تا حالا، در هر حادثه ژئوپلیتیکی که رخ داده، شاهد یک جهش کوچک و سپس فروش زیاد بوده‌ایم. چون روان‌شناسی بازار تغییر کرده است. همه فکر می‌کنند این رویدادها کوتاه‌مدت هستند — نکته اول همین است. کسی باور ندارد که این رویدادها به یک درگیری بزرگ‌تر منجر شود. هرچند واقعاً اگر به وضعیت خاورمیانه نگاه کنیم، می‌بینیم که تنش‌های جدی برای مدت طولانی در جریان بوده، اما بازار نفت به طرز شگفت‌آوری آن را نادیده گرفته است. و دلیل اصلی آن این است که نفت به‌اندازه کافی در جهان وجود دارد. تقاضای جهانی هم به‌اندازه گذشته رشد نمی‌کند. مردم دارند خیلی سریع به خودروهای برقی روی می‌آورند، به‌ویژه در چین. در چین حتی صحبت از «اوج مصرف نفت» مطرح است. و در همین حال، آمریکا و خاورمیانه واقعاً در حال پمپاژ حجم بالایی از نفت هستند. پس بازار پر از عرضه است. و در چنین بازاری، روان‌شناسی حاکم، نگرانی کمتری از رخدادهای ژئوپلیتیکی دارد.
سفیا احمد:
آیا این وضعیت — عرضه بالا، خودروهای برقی و چیزهایی که گفتی — مثلاً یک سال پیش هم وجود داشت؟ یا اینکه بازار تازه دارد تغییر می‌کند؟
مالکوم مور:
چیزی که در ۱۲ ماه گذشته تغییر کرده، این است که ما از بازاری که قبلاً همه فکر می‌کردند متوازن است، عبور کرده‌ایم. قبلاً آمریکا داشت نفت بیشتری پمپاژ می‌کرد ولی کشورهای اوپک مثل عربستان تولید خود را کاهش داده بودند تا تعادل میان عرضه و تقاضا حفظ شود. اما ناگهان معادله تغییر کرد. حالا هم اوپک دارد بیشتر پمپاژ می‌کند، هم آمریکا. و حالا مردم می‌گویند: "خب، شاید دیگر توازن وجود نداشته باشد." البته در این باره بحث هست، اما خیلی‌ها می‌گویند که تا پایان سال، وقتی فصل اوج رانندگی تابستانی بگذرد، مقدار زیادی نفت اضافی در بازار خواهیم داشت و قیمت‌ها سقوط خواهند کرد.
سفیا احمد:
چیزی که در این ماجرا برای من جالب بود این است که معامله‌گران نفت چطور به این نتیجه رسیدند که آیا جنگ تشدید خواهد شد یا نه. گفتی به شبکه‌های اجتماعی، تصاویر ماهواره‌ای و چیزهای دیگر نگاه می‌کنند. حالا که تکنولوژی‌های بیشتری در حال توسعه هستند — مثلاً هوش مصنوعی — آیا فکر می‌کنی معامله‌گران از آن‌ها هم استفاده خواهند کرد؟ آیا تحلیل آن‌ها از روند جنگ‌ها دقیق‌تر خواهد شد؟
مالکوم مور:
قطعاً همین‌طور است. آن‌ها حالا به اطلاعات خیلی بیشتری نسبت به گذشته دسترسی دارند. حجم سیگنال‌هایی که به بازار وارد می‌شود خیلی بیشتر شده و توانایی تحلیل آن‌ها هم به‌مراتب بالاتر است. و فقط به شبکه‌های اجتماعی یا تصاویر ماهواره‌ای محدود نمی‌شود. مثلاً برخی شرکت‌های بازرگانی بزرگ سرمایه‌گذاری زیادی در پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوا کرده‌اند — چون اگر بدانند کی دنیا به گرمایش یا سرمایش بیشتری نیاز دارد، می‌توانند پیش‌بینی کنند که مصرف انرژی چطور تغییر می‌کند. آن‌ها مدل‌های پیش‌بینی آب‌وهوایی قدرتمند مبتنی بر هوش مصنوعی ساخته‌اند و از آن استفاده می‌کنند. بنابراین در حال حاضر تکنولوژی‌های زیادی وارد بازار شده‌اند که ابزارهای بسیار پیشرفته‌ای برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر به معامله‌گران ارائه می‌دهند.
