عصر ایران؛ سمیرا فرخ‌منش- در باور برخی که هنوز در دوران "پیشا‌دیتا" به سر می‌برند، جنگ یعنی نبرد تانک‌ها و موشک‌ها. اما امید که جنگ 12 روزه اخیر به این دسته از افراد آموخته باشد نبرد واقعی در اتاق‌های فرماندهی، شبکه های سایبری و مدارهای اطلاعاتی در جریان است.
زمانی که مهاجمی که از سال‌ها قبل در نقش دشمن توست، محل دقیق اصابت‌ها، مسیر دست‌یابی به آنها و موانع موجود را می‌شناسد و تو هنوز حدس نمی‌زنی که حتی این تهاجم از کدام مسیر محتمل‌تر است، حتی اگر دست برتر را در تعداد تسلیحات نظامی داشته باشی، اما ضعف فناورانه و اطلاعاتی می‌تواند به زیان تو تمام شود. آنچه در این جنگ و همۀ جنگ‌های اخیر از اهمیت اصلی برخوردار است اهدافی است که محقق نشد، نقاطی که دیده نشدند و اطلاعاتی که شناخته نشدند.
نواقص اطلاعاتی، کمبودهای فناورانه و ایرادات سایبری ایران در بحران نظامی اخیر را می‌توان در حوزه های تکنولوژیک، شنودها و عقب ماندگی اطلاعاتی تقسیم کرد:
از میدان تا ماهواره
گزارش ها نشان‌دهنده کیفیت پایین توان‌مندی های سایبری ایران در مواجهه با حملات اسراییل [در روزهای نخست] بود. تا جایی که در نخستین روزهای آغاز جنگ، ایران ناچار از بستن اینترنت شدند تا جلوی حملات سایبری اسراییل را بگیرند. چون راهکار موثرتری برای جلوگیری از نشت اطلاعاتی وجود نداشت.
همچنین اسراییل توانسته بود پیش از آغاز حملات، سامانه های اصلی پدافندی ایران را هک کرده و از این طریق موجب تاخیر و عمل نکردن در زمان مناسب این سامانه ها گردد. این حجم از هک سایبری در مهم ترین سامانه های دفاعی کشور در منطقه خاورمیانه، از بزرگترین ضعف های سایبری به شمار می رود.
این در حالی است که در ایران در کنار سازمان پدافند غیر عامل، فرماندهی پدافند سایبری سپاه پاسداران ( IRGC Cyber Command) و پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات(FATA) نیز مشغول فعالیت اند و وظیفه تمامی اینها، مقابله با تهدیدات سایبری از نوع داخلی و خارجی تعریف شده است. همچنین ایران نیز از گروه های هکری طی جنگ بهره برد که یکی از آنان با نام Handala Hack از آسیب به زیرساخت های سایبری اسراییل خبر داد.
حملات سایبری اسراییل به سامانه‌های پدافندی، بانک‌ها، صرافی‌ها و ردیابی بعضی از مسوولین رده بالا از طریق GPS هم گزارش شد که البته بخشی از ادعاها می تولند تبلیغاتی باشد.
گروه Predatory Sparrow که ظاهرا وابسته به سرویس های امنیتی اسراییل است حملات جدی بهبانک سپه و صرافی رمزارزی نوبیتکس انجام داد و در پی آن وال استریت ژورنال حدود 90 میلیون دلار رمزارز طی این حمله مسدود شد. همچنین در سرویس دهی ATM های بانکی در روزهای نخست اختلالاتی پیش آمد که خوش بختانه بیش از دو سه روز دوام نداشت.
در این میان ایران هم برابر اسراییل دست به اقدامات سایبری زد منتها حملات سایبری ایران پرحجم بود اما پراکنده. اقداماتی که بیشتر جنبه واکنشی داشت نه پیشگیرانه.
در واقع نشان داده شد به جد نیازمند ایجاد یک ساختار دفاعی سایبری-اطلاعاتی هستیم که قابلیت تهاجمی را نیز همزمان دارا باشد. همچنین ایران باید از این پس به مدیریت اطلاعات لحظه ای (C4ISR) بیشتر توجه کند.
C4ISR در فارسی به فرماندهی، کنترل، ارتباطات، رایانه، اطلاعات، شناسایی و پایش ترجمه می شود و هر کدام از اینها را فناوری های پیشرفته اجرا می کنند.
بر این اساس فرماندهان باید بتوانند در "لحظه" و با "دقت بالا" از وضعیت موجود مطلع باشند، تصمیمات هماهنگ بگیرند و نیروها و تسلیحات را هدف‌مند هدایت و از همه مهم‌تر با ابزار موجود اطلاعات و رفتارهای طرف مقابل را رصد و پی گیری کنند.
در بعضی کشورها مانند آمریکا اساس جنگ بر پایه جنگ های شبکه محور استوار است و به همین دلیل C4ISR در سطح پیشرفته ای قرار دارد. برای مثال در حیطه ادغام داده‌ها (Data Fusion) که به معنی ترکیب و مرتبط سازی چندین منبع اطلاعاتی ( مانند رادارها و ماهواره ها و پهپاد ها وشنودهاست) این ادغام باید نتایج دقیق تر و کاربردی تری به ما بدهد که این فرآیند از طریف فناوری های جدید صورت می‌گیرد.
اسراییل تمرکز ویژه ای بر روی هوش مصنوعی داشته و دارای سامانه هایی مانند ELS‑8994 Starlight است که اطلاعات ناهمگون غیرمرتبط را در یک پلتفرم مشخص ادغام کرده و آن را در کمترین زمان ممکن برای فرماندهان مشخص ارسال می کند. همچنین دارای یگان هایی مانند بريگاد Oz و Ghost است که می توانند داده‌های زمینی و هوایی و ماهواره ای و پهپادی را همزمان ترکیب کرده و امکان تصمیم گیری های سریع و لحظه ای را به فرماندهان می دهد.
اطلاعات یعنی قدرت
در ایران گرچه مدتی است کار روی جنگ الکترونیک آغاز کرده و بهره گیری از هوش مصنوعی در دستور کار قرار دارد اما هنوز به مرحله توان‌مندی کامل نرسیده‌ایم و از نتایج جنگ 12 روزه می تواند توجه و سرعت بیشتر در این حوزه باشد.
ایران البته از رادارهای خوبی مانند "قمر" برخوردار است که می‌تواند اطلاعات تصویری تهیه کنند امااولا به پلتفرم ادغام سازی واضح نیاز است و ثانیا چون داده‌های پهپادی و راداری معمولا در ساختارهای جداگانه ارتش و سپاه و وزارت دفاع پردازش می‌شوند همین امر می‌تواند به کاهش سرعت تصمیم گیری بینجامد.
مثال دیگر تکنولوژی های SIGINT یا شنودهای اطلاعاتی است که اسراییل سال‌هاست روی این مراکز سرمایه گذاری اقتصادی و نظامی کرده واز مهم‌ترین آنها یگان 8200 است که گسترده ترین سازمان اطلاعاتی شنود و ردیابی و رمزگشایی در این سرزمین به حساب می‌آید.
در این واحد استراق سمع از مقامات کشورهای هدف مانند ایران ، لبنان در کنار تحلیل داده های شنود شده، رهگیری سیگنال های رادیویی و ماهواره و اینترنتی و بازگشایی ارتباطات رمزگذاری شده انجام میشود.
پایگاه شنود Urim SIGINT Base، یا پهپادهای Hermes 900 و Heron TP که دارای تجهیزات رهگیری کننده قوی هستند، به عنوان بازوهای کمکی موساد در اسراییل مشغول فعالیت 24ساعته اند. تا جایی که در جنگ 12 روزه اخیر، مقامات اطلاعاتی اسراییل اعلام کرده بودند با شنود و ردیابی حرکتی چهره های امنیتی و نظامی ایران، موقعیت آنان و همچنین نقاط ضعف دفاعی ما را شناسایی کرده بودند و بخش اعظم این اقدامات در واحد 8200 با رمزگشایی پیام های ارسالی در سیستم های فرماندهی نظامی انجام شده است. این در حالی است که ایران نیز ازماهواره ها و پهپادهای شناسایی و ردیاب های SIGINT در نقاط حساس مرزها برخوردار اسنت ما فعلا در مسیر توسعه این ابزار قرار دارد و تحلیل داده در ایران بیشتر با نیروی انسانی انجام میشود و نه هوش مصنوعی.
سخن در این حوزه بسیار است. حوزه‌ای که یک میدان نامریی را در جنگ اخیر پدید آورد. میدانی که صحنه نبرد سیگنال‌ها و داده‌ها بود. در دنیایی که "اطلاعات، قدرت است" عقب ماندن از فناوری ها تنها یک خلأ فنی نیست. ایران باید این بازی را از نو بنویسد و این میدان را خالی نگذارد. قواعد دنیای امروز اجازه نمی‌دهد فقط تماشاگر نبرد بی‌امان اطلاعات و AI باشیم .
*
C4ISR مخففCommand, Control, Communications, Computers, Intelligence, Surveillance and Reconnaissance است
