خبرآنلاین اصفهان - فاطمه کازرونی: برخی مراسم‌های عزاداری در شهر اصفهان، شهرت تاریخی خاصی دارند چراکه از بیش از ۱۰۰ سال پیش در اصفهان برپا و مردم به حضور در این مجالس عقیده خاصی دارند که از جمله این موارد روضه حاج زرگرباشی در خیابان طالقانی، روضه حاج عبدالمحمود میثمی در خیابان چهارباغ پایین و روضه های بنکدار و شهید مظلوم شمس‌آبادی است.

روضه حاج عبدالمحمود میثمی که خانه تاریخی وی در خیابان چهارباغ پایین اصفهان، در پی اختلافاتی به شکل شبانه و مخفیانه تخریب شد، از جمله این مجالس سوگواری است؛ این مجلس وعظ و سوگواری سیدالشهدا بیش از ۱۰۰ سال توسط ایشان و پدرِ عبدالمحمود، یعنی حاج ابوالحسن میثمی که از مجتهدان زمان خود بود و اکنون نیز در نجف اشرف مدفون است، برگزار می شد.

ابوالحسن میثمی از مجتهدان طراز اول زمان خود (دوره قاجار) بوده است که علاقه ای به مطرح شدن نامش نداشته است و حتی با وجود اجتهاد اجازه نداد رساله‌ای از وی منتشر شود.

اعتقاد «صمصام» معروف به «بهلول زمان» به حضور در روضه میثمی

این مجلس سوگواری یکی از مجالسی است که «سید محمد صمصام» معرف به بهلول زمانه با اسب خویش – همان گونه که معمول بود- در زمان نامشخص و به شکل ناگهانی وارد آن شده، اسب خویش را به درختی می بست؛ بر پله پایینی منبر نشسته و به شکل غیرمستقیم و با تیغ برَان زبان طنزگونه خود به انتقاد از حاکمان جور و به نوعی تبیین اهداف قیام عاشورا می پرداخت و مسئولان دوره پهلوی به دلیل آنکه وی را مجنون می پنداشتند، گرچه از آشکار شدن بسیاری از حقایق آشفته می شدند کاری به کار وی نداشتند؛ گرچه مردم عادی و به ویژه خواص از حقیقت موضوع بینش و بصیرت سیاسی وی و دستگیری‌اش از نیازمندان آگاه بودند.

حاج عبدالمحمود میثمی در زمان خود فردی خیر بود که بدون انتظار، برای جوانان متناسب با استعداد آنها شغل فراهم می ساخت و یار نیازمندان زمانه خود بود به ویژه در زمانی که در طول سال دو بار به شکل رسمی روضه برگزار می کرد و در ماه های دیگر سال نیز هفته ای یک بار با تمسک به راه اهل بیت، با برگزاری مراسم خطابه برای زنده نگه داشتن یاد و نام اهل بیت، یار مردم بی پناه زمانه خود بوده است.

برگزاری مخفیانه روضه در زیرزمین پنهان خانه میثمی

معروف است که زیرزمینی پنهان در کفِ اتاق میانی خانه تاریخی حاج ابوالمحمود میثمی وجود داشته است، اتاقی که دو اتاق دیگر را یکدیگر متصل و محل پذیرایی از مهمانان بوده است؛ در حقیقت پس از سال ۱۳۱۰ که رضا شاه دستور عدم برگزاری مجالس سوگواری امام حسین (ع) را به تدریج صادر کرد، به شکل پنهانی زیرزمینی در کف این اتاق ایجاد شد که دریچه ورودی آن با فرش پوشیده می شده است، این زیرزمین هم مکانی برای برگزاری روضه بوده است و هم در دوران محمدرضا شاه برای پنهان کردن کتابها و اعلامیه های امام خمینی (ره) مورد استفاده بوده است.

پس از فوت عبدالمحمود میثمی که در ارتباط با لحظه فوت وی نیز لحظات عرفانی دیدار با معصومان نقل شده است، این روضه تا سالها ادامه داشت تا اینکه در گذر زمان به دلایلی دیگر این روضه برگزار نشد، روضه ای که کرامات و معجزات زیادی نیز درباره برگزاری آنها بر سر زبان است.

نکته جالب توجه اینکه زمین این خانه تاریخی که بیش از یک قرن با نام امام حسین (ع) گره خورده و پناه مردم فقیر نیز بود پس از تخریب شبانه، به دلیل اختلاف میان خریدار و میراث فرهنگی دو دهه است که راکد رها شده بود و محرم امسال بار دیگر  به مکانی برای ذکر اهل بیت، مداحی، خطابه و چایخانه امام حسین (ع) تبدیل شده است و مراسمات در این زمین مزین به نام اهل بیت (ع) تا بیستم محرم ادامه دارد.

گرچه این خانه از نظر جنبه تاریخی نیز بسیار خاص بوده است و قرار بود به شکل اولیه بازسازی شود اما طبق شنیده ها، مالک آن بار دیگر عوض شده و صحبتهایی احتمالی در ارتباط با احتمال تبدیل یک طبقه آن در آینده به حسینیه وجود دارد، گویی زمین این خانه نیز نیز با زبان بی زبانی، گذشته‌های معنوی خود را از پروردگار طلب می کند که نام امام حسین و یارانش در جای جای خانه، شبانه‌روز جریان داشته است.

«خانه زرگرباشی» از مجلس خطابه و عزا تا مراسم شمایل خوانی و کاچی پزان 

و اما از  دیگرخانه‌های تاریخی در اصفهان که روضه آن قدمتی به بلندای قرن دارد و برخی قدمت آن را حتی تا ۳۰۰ سال می دانند، خانه معرف به حاج زرگرباشی در خیابان طالقانی و یا شیخ بهایی است.

مجلس ذکر و خطابه در این خانه نیز در ایام ممنوعیت روضه خوانی در دوره پهلوی، متوقف نشده است و با توجه به بافت تاریخی محل، مردم و وعاظ از پشت‌بام‌ها، خود را به این حسینیه رسانده و مراسم عزاداری را برگزار می‌کردند.

اکنون نیز این خانه، هر ساله در دهه اول محرم از اذان صبح تا اذان ظهر با برگزاری چندین منبر و مجلس روضه میزبان عزاداران است و سالهاست به حسینیه تبدیل شده است؛ از رسوم جالب توجه در این خانه رونمایی از شمایل در حیاط این خانه در میان انبوه جمعیت روزهای تاسوعا و عاشورا، است، شمایلی که تصاویر بسیار قدیمی از واقعه عاشورا، امام حسین(ع) و اصحابشان روی تابلوهای چرمی را به نمایش می گذارد.

کاچی‌پزان یکی دیگر از آداب و رسوم متداول و مورد توجه در این خانه است که عصرهای دهه محرم توسط خانم‌ها انجام می‌شود.

نکته جالب توجه اینکه درست همانند ابوالحسن میثمی که بنیان گذار روضه خانه حاج عبدالمحمود بود، بنیانگذاران روضه زرگرباشی یعنی سید محمدعلی و سید جعفر زرگرباشی نیز شهر نجف مدفون هستند و پس از آنها افرادی چون سید علی و سید مهدی متصدی این مراسم بوده‌اند در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شده‌اند.

به امانت بردن بردن استکان روضه برای حاجت رواشدن نیز از دیگر رسوم این خانه است، رسمی که در روضه بنکدار نیز قدمتی بسیار دارد؛ در این حسینیه واعظان مشهوری چون احمد روضاتی و سید ابوالحسن شمس آبادی سخن می‌گفتند.

روضه آیت الله شمس آبادی، شهید مظلومی که پناهِ بی‌پناهان بود

آیت الله سید ابوالحسن شمس آبادی که مزار وی در گلستان شهدای اصفهان قرار دارد، روحانی انقلابی است که به دست جریان مهدی هاشمی با مظلومیت به شهادت رسید، وی با جدیت به مقابله با جریان انحرافی محمدجواد غروی و طرفداران و تأثیرپذیران از او پرداخت و از روحانیونی بود که معروف به یاری نیازمندان زمان خود است به نوعی که تأسیس و گسترش مؤسسات خیریه، نظیر انجمن مددکاری امام زمان، بنای حسینیه اصفهانی‌ها در مشهد و کربلا و آموزشگاه نابینایان ابابصیر در اصفهان نقش داشته است، ایشان ادامه دهنده مسیر پدر در برگزاری یکی از  روضه‌های مشهور اصفهان  است که اکنون بیش از ۷۰ سال از نخستین برگزاری آن می گذرد.

پس از شهادت آیت الله شمس آبادی همسر و برادر همسر ایشان حجت الاسلام مشکات چراغ روضه منزل آیت الله شمس آبادی را تا امروز روشن نگه داشته‌اند.

و اما روضه خانه بنکدار نیز قدمتی ۷۰ ساله دارد، متعلق به دوره قاجار است و در اصفهان، خیابان چهار باغ پایین واقع شده است.

ماجرای روضه خانه بنکدار

در ارتباط با این روضه این گونه بیان می شود که سیدحسن بنکدار، در سال ۱۲۲۸ تصمیم می‌گیرد خانه‌ای بزرگ و مناسب برای روضه امام حسین، بخرد و روضه قدیمی خود در سرای گلشن را به این خانه منتقل کند؛مِلک مذکور را به واسطه‌ی شخصی پیدا می‌کند اما ملک در تملک یکی از متنفذان قاجار بوده و او هم به فروش رضایت نمی‌دهد و حتی به شخص سیدحسن بنکدار اهانت می‌کند.

صاحب‌خانه شب‌هنگام، بانویی نورانی را در خواب می‌بیند که به خاطر رفتارش با آقا سیدحسن او را سرزنش می‌کند: «تو فرزند ما را که برای برپایی مراسم جدش سیدالشهدا می‌خواست خانه‌ات را بخرد، در نهایت بی‌ادبی و تحقیر از اینجا بیرون کردی. وای بر تو!» صاحب‌خانه سراسیمه از خواب می‌پرد، همان نیمه‌شب آقا سید حسن را پیدا کرده و خانه را به او می‌بخشد. با این شرط که: «مرا ببخشی و قول بدهی تا وقتی ممکن است خودت و فرزندانت دست از دامن این خانواده برنداری و هر سال مراسم عزاداری جدت امام حسین را در دهه اول محرم همین‌جا برگزار کنی.

آقا سید حسن به عهدش وفا می‌کند. مراسم ده روزه سال‌ های نخست، بعد از مدتی تا سوم امام حسین ادامه پیدا می‌کند تا اینکه در پنجاه و ششمین سال برگزاری عزاداری، آقا سیدحسن در حال خواندن روضه ظهر عاشورا، روی منبر فوت می‌کند؛ پس از او سید مرتضی بنکدار، سید مهدی بنکدار و سید جواد بنکدار، پرچم‌دار عزاداری امام حسین در خانهٔ بنکدار می‌شوند و چراغ آن خانه را روشن نگه می‌دارند و در ادامه نیز فرزندان آنها بانی برگزاری این روضه بوده اند

در این خانه تاریخی متعلق به دوره قاجار، از اذان صبح به روی عزاداران باز می‌شود. عده‌ای به داخل خانه می‌روند و بعضی هم در محوطه روی زیراندازهایی که می‌آورند، می‌نشینند؛ در حال حاضر هرساله در ماه محرم مراسم عزاداری سیدالشهدا به صورت سنتی برگزار می‌شود؛ عزادری خانه بنکدار هم‌زمان با آغاز ماه محرم شروع و تا دو روز بعد از عاشورا ادامه دارد.

نیاز به پژوهش درباره روضه خانه تاریخ یشیخ الاسلام 

همچنین آیت الله سید محمد علی موحد ابطحی از مراجع شیعه در حدود ۵۰ سال پیش در دهه اول محرم در کوچه نمکی محله میدان کهنه اصفهان روضه ای را بنا نهاد که تا کنون توسط فرزند ایشان آیت الله سید محمدرضا موحد ابطحی ادامه پیدا کرده است.

این روضه همزمان با روضه قم خانواده موحد ابطحی برگزار می‌شود و حجت الاسلام مهدی نژاد به نیابت از خانواده موحد ابطحی برگزاری این روضه در اصفهان را بر عهده دارد.

خانه تاریخی شیخ الاسلام نیز از دیگر خانه های تاریخی اصفهان است که هر ساله در آن مجلس سوگواری امام حسین برگزار می شود، در ارتباط با تاریخ برگزاری روضه در این خانه و چگونگی نهادینه شده سنت برگزاری مجالس وعظ در این خانه تاریخی، نیاز به پژوهش و تحقیق به چشم می خورد.

48