«تابناک با تو» - «قورباغه‌ماهی پشمالو» در فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در رده «کم‌خطر» قرار دارد، اما از دست دادن زیستگاه، جمعیت‌های محلی آن را در سواحل آلوده تهدید میکند.

«قورباغه‌ماهی پشمالو» بیشتر شبیه یک دسته جلبک دریایی شناور است تا یک شکارچی، با این حال، زیر مو‌های ژولیده این موجود، یک قلابچه‌ماهی است که به قدری با شتاب طعمه‌اش را قورت می‌دهد که بیشتر دوربین‌ها نمی‌توانند این لحظه را ثبت کنند.  دکتر مارتن دی براوور، بوم‌شناس دریایی، ابتدا متوجه شد تله ماهی زیر نور آبی به رنگ نارنجی نئونی می‌درخشد، اما باقی بدنش بی‌رنگ می‌ماند.  

در بررسی میدانیِ تیم او در سال ۲۰۱۶ در صخره‌های مرجانی فیلیپین، روشن شد این درخشش شباهت زیادی به کرم‌های آزاد شناور دارد که رنگ و اندازه‌ای مشابه دارند. 

استتار شگفت‌انگیز با تقلید از بافت صخره‌ها

قورباغه‌ماهی پشمالو عضوی از خانواده‌ی قلابچه‌ماهی‌ها است، اما به‌جای زندگی در اعماق، لابه‌لای آوار‌های مرجانی مناطق گرمسیری کم‌عمق پرسه می‌زند. پوششی از خار‌های منشعب به این موجود دریایی کمک می‌کند بافت جلبک‌ها، اسفنج‌ها یا مرجان‌ها را تقلید کند، تا جایی که سرش به شکل کامل در بستر دریا محو می‌شود. این ماهی می‌تواند ظرف چند هفته طرح و رنگ بدنش را تغییر دهد و با تغییر رسوب، نور و رشد پیرامونش، از زرد لیمویی به مشکی لکه‌دار تغییر رنگ دهد.

این دگرگونی پرشتاب، نمونه‌ای کلاسیک از تقلید بیتسی (Batesian Mimicry) است؛ شگردی که در آن ظاهر بی‌ضرر جانور، شکارچیان را فریب می‌دهد و در عین حال طعمه را به سوی خود می‌کشاند.  حتی چشم‌های این ماهی هم با نوار‌های شعاعی پوشیده شده تا مردمک را پنهان کنند.  فقط «بازوی» کوتاه و زبرش که با نخستین خار پشتی تشکیل شده و ایلیسیوم نام دارد، مانند یک چوب ماهیگیری کوچک از زیر پوشش استتارش بیرون زده است.  

طعمه درخشان چگونه به قورباغه‌ماهی پشمالو کمک میکند

دکتر دی براوور نوشته: «این مشاهدات نشان‌دهنده یک کارکرد نوین برای بیوفلورسانس در ماهی‌های صخره‌ای مرجانی است؛ یعنی شکار طعمه.» 

در نور روز، ایلیسیوم (خارپشتی طعمه‌مانند) به رشته کدری شبیه کرم ختم میشود، اما زیر نور آبی فیلترشده، بیوفلورسانس شدیدی از خود نشان میدهد که نور آبی را به نارنجی تبدیل میکند.  این پدیده با الگوی گسترده‌تری همخوان است، زیرا یک بررسی روی ۱۸۰ گونه ماهی نشان داد رنگدانه‌های درخشان بیشتر در گونه‌های پنهان‌زی صخره‌ای متمرکز شده‌اند.  

دکتر جان اسپارکس، ماهی‌شناس موزه تاریخ طبیعی آمریکا اشاره کرده: «بیوفلورسانس میان گونه‌های صخره‌ای با الگو‌های پنهان‌زی بسیار رایج و از دید ریخت‌شناسی هم متنوع است»، موضوعی که میتواند به نقش ارتباطی یا شکارگری آن اشاره داشته باشد.  

طعمه درخشان این ماهی با کرم‌های شب‌تابی که شب‌ها روی بستر شنی شناور می‌شوند، شباهت زیادی دارد و به احتمال زیاد شبیه طعمه‌ای زنده عمل میکند.  

ماهی نوک این زائده را با حرکاتی قوسی و ضربانی تکان میدهد که شنا کردن پلانتکتون‌های ژله‌ای را تقلید میکند و به این ترتیب، ماهیان کنجکاو مانند گابی و کاردینال فیش را تا حد پرش به سوی خود میکشاند.  

پرشتاب‌ترین حمله‌ای که تاکنون ثبت شده

وقتی طعمه در موقعیت مناسب قرار گیرد، دهان ماهی تا ۱۲ برابر اندازه استراحتش باز می‌شود و با استفاده از مکش سریع، آب و طعمه را به داخل میکشد.  ویدئو‌های فوق‌سریع نشان داده‌اند این حمله تنها در ۶ میلی‌ثانیه انجام میشود؛ یکی از سریع‌ترین حملات شکار در دنیای حیوانات. این انفجار ناگهانی به لطف رباط‌های کشسانی انجام میشود که انرژی را در حالت کمین ذخیره می‌کنند. با رها شدن این رباط‌ها، سر ماهی به جلو پرتاب شده و موج فشاری ایجاد میکند که طعمه را پیش از آنکه متوجه شود، به داخل میکشد.  سپس معده شبیه بادکنک کِش آمده و اجازه میدهد یک ماهی به طول ۱۰ سانتیمتر، غذایی نزدیک به دوبرابر خودش را ببلعد. دهان، معده و حتی پوشش‌های آبشش ظرف چند دقیقه به حالت اولیه بازمیگردند و ماهی بدون آنکه جابجا شود، برای کمین بعدی آماده است.  

این ماهی به ندرت شنا میکند. برخلاف بسیاری از ماهی‌ها که با حرکات سریع و نرم از دُم خود استفاده میکنند، این ماهی ترجیح میدهد به جای شنا کردن، روی بستر دریا راه برود، با استفاده از باله‌های سینه‌ای و شکمی که مانند اندام حرکتی کار میکنند. حرکت او گرچه از بیرون، دست و پا چلفتی و کُند بنظر میرسد، اما برای خزیدنِ آهسته میان شاخه‌های مرجان یا روی سطح اسفنج‌ها بسیار مؤثر است؛ طوری که بدون بلند کردن گل و لای یا جلب توجه، میتواند کمین و شکار کند.  

بیشتر ماهیان بالغ در عمق بیش از ۳۰ متر ساکن میشوند، جایی که تلاطم امواج ملایم‌تر است. در مقابل، نوزادان و ماهیان جوان بیشتر میان علفزار‌های ساحلی پنهان می‌شوند؛ زیستگاهی پر از میگو که برای تغذیه آنها عالیست. زمان جفت‌گیری، نر‌ها تغییر رنگ می‌دهند و ماده‌ها را تا سطح آب دنبال می‌کنند. آنجا، نواری شناور از تخم‌ها آزاد میکنند که میتواند تا ۲۸۸.۰۰۰ تخم را در خود جای دهد. این تخم‌ها در آب باز می‌شکنند، سپس به کف می‌افتند تا رقص استتار را از نو آغاز کنند.  

قورباغه‌ماهی پشمالو در فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در رده «کم‌خطر» قرار دارد، اما از دست دادن زیستگاه، جمعیت‌های محلی آن را در سواحل آلوده تهدید میکند.  مجموعه‌داران گاه این ماهی را برای آکواریوم صید می‌کنند، اما تقاضای آن در قیاس با ماهیان صخره‌ای درخشان‌تر مانند دلقک‌ماهی، اندک است.  

حفاظت از میدان‌های آوار مرجانی و بستر‌های علف دریایی نه تنها به قورباغه‌ماهی، بلکه به بی‌مهرگان کوچک بسیاری کمک خواهد کرد. پارک‌های دریایی هم می‌توانند ماهیگیری شبانه با نور را محدود کنند، چرا که این نور‌ها ممکن است در سیگنال‌دهی فلورسنت ماهی‌ها اختلال ایجاد کنند.