خواص بارهنگ؛ مفیدتر از شربت های اکسپکتورانت و دیفن هیدرامین
بارهنگ (Plantago) گیاهی دارویی با سابقه استفاده طولانی در طب سنتی است که به دلیل خواص درمانی متعددش، به ویژه در درمان مشکلات تنفسی مانند سرفه، سرماخوردگی، خلط گلو، گلودرد، گرفتگی صدا و بهبود سلامت ریه ها شناخته شده است. در این مقاله به بررسی جامع خواص بارهنگ، نحوه مصرف آن و مضرات احتمالی آن می پردازیم.
بارهنگ به دلیل دارا بودن ترکیبات موسیلاژی (لعاب دار)، ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی، اثرات تسکین دهنده ای بر سیستم تنفسی دارد. این گیاه می تواند:
تسکین سرفه: موسیلاژ موجود در بارهنگ با ایجاد لایه ای محافظ روی غشاهای مخاطی گلو، تحریکات ناشی از سرفه خشک را کاهش می دهد و به نرم شدن گلو کمک می کند.
خواص بارهنگ برای سرماخوردگی: خواص ضدمیکروبی و تقویت کننده سیستم ایمنی بارهنگ به بدن در مبارزه با ویروس های سرماخوردگی کمک می کند. همچنین التهاب مجاری تنفسی را کاهش می دهد.
خلط آور طبیعی: بارهنگ به دفع خلط اضافی از ریه ها و مجاری تنفسی کمک می کند. این خاصیت به ویژه در مواردی مانند برونشیت یا سرماخوردگی شدید که با تجمع خلط همراه است، مفید است.
پاکسازی ریه: ترکیبات ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی بارهنگ می توانند به کاهش التهاب ریه ها و بهبود تنفس کمک کنند. این گیاه برای افرادی که از مشکلات مزمن ریوی رنج می برند نیز توصیه می شود.
بارهنگ برای سرفه
کاهش التهاب گلو: موسیلاژ بارهنگ با مرطوب نگه داشتن گلو و کاهش التهاب، گلودرد را تسکین می دهد.
بهبود گرفتگی صدا: با کاهش تحریک تارهای صوتی و نرم کردن مخاط گلو، بارهنگ می تواند به بازیابی صدا در مواردی که به دلیل سرماخوردگی یا استفاده بیش از حد از صدا دچار گرفتگی شده، کمک کند.
درمان یبوست: دانه های بارهنگ، به ویژه دانه های معروف به "اسفرزه"، سرشار از فیبر هستند و به عنوان یک ملین طبیعی عمل می کنند. لعاب آن ها با جذب آب، حرکات روده را تسهیل می کند.
تسکین اسهال: به طور پارادوکسیکال، بارهنگ می تواند اسهال را نیز بهبود بخشد، زیرا موسیلاژ آن آب اضافی در روده را جذب کرده و مدفوع را سفت تر می کند.
محافظت از معده: لایه موسیلاژی بارهنگ می تواند زخم معده و التهابات گوارشی مانند گاستریت را تسکین دهد.
خواص بارهنگ برای سرفه
درمان زخم ها و سوختگی ها: برگ تازه بارهنگ به صورت موضعی برای التیام زخم ها، بریدگی ها، سوختگی های خفیف و گزیدگی حشرات استفاده می شود. ترکیبات ضدالتهابی و ضدباکتریایی آن به تسریع روند بهبود کمک می کنند.
کاهش التهاب پوست: بارهنگ برای بیماری های پوستی مانند اگزما، پسوریازیس و جوش های التهابی مفید است.
بارهنگ حاوی آنتی اکسیدان هایی مانند فلاونوئیدها و پلی فنول هاست که با خنثی کردن رادیکال های آزاد، به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کنند و از بدن در برابر عفونت ها محافظت می نمایند.
فیبر موجود در دانه های بارهنگ می تواند جذب قند را کند کرده و به کنترل سطح گلوکز خون کمک کند، که برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مفید است.
با ایجاد احساس سیری به دلیل فیبر بالا، بارهنگ می تواند در رژیم های کاهش وزن نقش داشته باشد، به شرطی که با رژیم متعادل و ورزش همراه شود.
بارهنگ به دلیل داشتن ترکیباتی مانند اسید کلروژنیک و آکوبین، خاصیت ضدباکتریایی و ضدویروسی دارد و می تواند به پیشگیری و درمان عفونت های خفیف کمک کند.
فیبر بارهنگ با کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و بهبود سلامت عروق، به پیشگیری از بیماری های قلبی-عروقی کمک می کند.
برای گوارش: دانه ها را در آب خیس کنید و به صورت لعاب دار مصرف کنید (10-15 گرم در روز کافی است).
برای پوست: برگ تازه را له کرده و به صورت ضماد روی محل مورد نظر قرار دهید.
برای قند خون یا کاهش وزن: دمنوش یا لعاب دانه را قبل از غذا میل کنید.
بارهنگ برای سرفه کودکان
بارهنگ به شکل های مختلفی قابل استفاده است. در زیر روش های رایج مصرف آن آورده شده است:
یک قاشق چای خوری از دانه یا برگ خشک بارهنگ را در یک فنجان آب جوش بریزید.
10-15 دقیقه صبر کنید تا دم بکشد، سپس صاف کرده و بنوشید.
برای اثرگذاری بهتر، می توانید روزی 2-3 فنجان مصرف کنید.
افزودن عسل می تواند طعم و خواص تسکین دهنده آن را بهبود بخشد.
دانه های بارهنگ را در آب خیس کنید تا لعاب تولید شود، سپس با عسل مخلوط کرده و به عنوان شربت طبیعی برای سرفه و گلودرد استفاده کنید.
جوشانده برگ بارهنگ را پس از خنک شدن برای غرغره کردن استفاده کنید تا گلودرد و التهاب کاهش یابد.
دانه ها را می توان به صورت خیس شده (پس از 30 دقیقه خیساندن در آب) مستقیماً مصرف کرد یا به غذا و ماست اضافه نمود.
نکته: برای مشکلات تنفسی، بهتر است از برگ یا دانه تازه یا خشک شده باکیفیت استفاده شود.
همیشه قبل از مصرف آن ها را بشویید.
دانه ها را روی سطح صافی بریزید و ناخالصی ها مانند سنگ ریزه یا دانه های خراب را جدا کنید.
دانه ها را در یک صافی ریز بریزید و زیر آب سرد بشویید تا گردوخاک و ذرات اضافی پاک شوند.
اگر قصد مصرف فوری دارید، دانه ها را به مدت 10-15 دقیقه در آب ولرم خیس کنید. این کار هم به تمیز شدن کمک می کند و هم لعاب دهی دانه ها را تسریع می بخشد.
پس از خیساندن، آب کدر را دور بریزید و دوباره با آب تمیز بشویید.
دانه ها را یک بار دیگر زیر آب سرد بشویید و در صافی بگذارید تا آب اضافی خارج شود.
• از آب داغ برای شستن استفاده نکنید، زیرا ممکن است خواص موسیلاژی و ترکیبات فعال بارهنگ را از بین ببرد.
• اگر بارهنگ را از عطاری یا فروشگاه تهیه کرده اید و خشک است، معمولاً نیازی به شستشو نیست، مگر اینکه مشکوک به آلودگی باشد. در این صورت، شستشوی سریع با آب سرد کافی است.
• برای مصارف دارویی یا خوراکی، تمیزی کامل بارهنگ ضروری است تا از ورود میکروب ها به بدن جلوگیری شود.
اگرچه بارهنگ به طور کلی ایمن تلقی می شود، اما مصرف نادرست یا بیش از حد آن ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد:
مشکلات گوارشی: مصرف بیش از حد دانه بارهنگ (به ویژه بدون آب کافی) می تواند باعث انسداد روده یا نفخ شود.
حساسیت: برخی افراد ممکن است به بارهنگ آلرژی داشته باشند که با علائمی مانند خارش، قرمزی پوست یا مشکلات تنفسی همراه است.
تداخل دارویی: بارهنگ ممکن است جذب برخی داروها را کاهش دهد، بنابراین اگر داروی خاصی مصرف می کنید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
ممنوعیت در برخی شرایط: زنان باردار یا شیرده و افراد مبتلا به انسداد روده باید از مصرف آن خودداری کنند، مگر با تأیید پزشک.
مانند هر گیاه دارویی، مصرف بیش از حد یا بدون توجه به شرایط بدنی ممکن است عوارضی مانند نفخ یا واکنش آلرژیک ایجاد کند. بهتر است در موارد خاص (مثل دیابت یا بیماری های مزمن) با پزشک مشورت شود.
بارهنگ یک گیاه دارویی مؤثر و طبیعی برای تسکین سرفه، سرماخوردگی، خلط گلو، گلودرد، گرفتگی صدا و بهبود سلامت ریه است. خواص ضدالتهابی، خلط آور و تسکین دهنده آن از دیرباز مورد توجه بوده و با روش های ساده ای مانند دمنوش یا شربت قابل استفاده است. با این حال، برای جلوگیری از عوارض احتمالی، باید در مصرف آن اعتدال را رعایت کرد و در صورت داشتن شرایط خاص پزشکی، با متخصص مشورت نمود.
گردآوری: بخش سلامت بیتوته
