مهدی کریمی، کارشناس بازار سرمایه گفت: در بازارها همواره با دو دسته از معامله‌گران کوتاه‌مدت و سرمایه‌گذاران بلندمدت مواجه هستیم. دسته اول نوسانات روزانه و هفتگی بازار را شکل می‌دهند و دسته دوم یعنی سرمایه‌گذاران بلندمدت، تعیین‌کننده روندهای میان‌مدت و بلندمدت بازار به شمار می‌روند. برای بررسی موقتی یا ادامه‌دار بودن فشار فروش فعلی باید دید که رفتار این دو گروه چگونه خواهد بود. معامله‌گران کوتاه‌مدت در حال حاضر عمدتا فروشنده‌اند، بنابراین فروش‌ها فعلا ادامه دارد. اما نکته نگران‌کننده اینجاست که به‌دلیل شرایط اخیر، بخشی از سرمایه‌گذاران بلندمدت نیز ممکن است بخشی از دارایی سهامی خود را کاهش دهند یا از بازار خارج شوند. ما با یک جنگ مواجه شدیم، جنگی که هنوز پایان نیافته وآتش‌بس، لزوما به معنای پایان جنگ نیست.

این درگیری چیزی نبود که بتوان به‌راحتی پیش‌بینی کرد. حتی ما احتمال وقوع آن را تنها ۱۰درصد در نظر گرفته بودیم. اگر به نظرات تحلیلگران نیز مراجعه کنید، کمتر کسی احتمال وقوع چنین جنگ مستقیمی بین ایران و اسرائیل را با این شدت در نظر گرفته بود. این مساله اتفاقی مهم و غیرمنتظره بود. از این رو، بخشی از سرمایه‌گذاران بلندمدت ممکن است ترجیح دهند در وضعیت نامشخص فعلی، بخشی از پرتفوی خود را از بازار خارج کنند. بنابراین تا زمانی که وضعیت آتش‌بس روشن نشود و به صلح نرسیم، احتمال تداوم فشار فروش وجود دارد. 

طی دو روز گذشته افت شدید و حدود ۶درصد کاهش قیمت در سهامی که هنوز معامله می‌شوند، رخ داده و اگر این افت به حدود ۱۰درصد برسد، بسیاری از سهم‌ها وارد محدوده‌ای می‌شوند که می‌توانند برای سرمایه‌های بزرگ، جذابیت خرید داشته باشند. البته وضعیت این ۲روز بسیار نامطلوب بوده و به‌نظر می‌رسد که سازمان در این زمینه مقصر بوده و اقداماتی را که باید انجام می‌داده، انجام نداده است. برای مثال از هفته گذشته و به دلایل مختلف از جمله نگرانی از حملات سایبری، بسیاری از کارگزاری‌ها اقدام به کاهش یا حتی حذف کامل اعتبار مشتریان اعتباری خود کردند. این اقدام هنوز هم اصلاح نشده است. د

رحالی‌که بازار با فشار فروش مواجه است، کاهش یا قطع اعتبار مشتریان باعث می‌شود فروشنده‌های اعتباری برای تسویه حساب، مجبور به فروش شوند. این مساله مهمی است که سازمان بورس می‌توانست به‌راحتی آن را مدیریت کند. در شرایطی که ریسک‌ها بالا و قیمت‌ها پایین هستند، سازمان باید در جهت کاهش فشار فروش حرکت می‌کرد، نه افزایش آن. حتی می‌توانست سقف اعتبارات را افزایش دهد یا خطوط اعتباری جدیدی برای کارگزاری‌ها تعریف کند تا بتوانند به مشتریان خود اعتبار بدهند و فشار فروش را کاهش دهند. مساله بعدی، ناهماهنگی‌ها است. هنوز با گذشت ۲روز از آغاز دوباره معاملات در بازار، برنامه دقیق و مشخصی از سوی نهادهای مربوطه اعلام نشده است.

اگر برخی مسوولان اعلام می‌کنند که در تعطیلات اخیر دسترسی به مقامات نداشتند، بهتر بود که تعطیلی بازار را یکی دو روز دیگر تمدید کرده و پس از تهیه برنامه مدون، آن را بازگشایی می‌کردند. این ناهماهنگی‌ها موجب بی‌اعتمادی می‌شود. موضوع سوم، صندوق‌های اهرمی است. مدت‌هاست که درمورد این ابزار پرریسک هشدار داده می‌شود، اما اکنون این ابزار تبدیل به بزرگ‌ترین بازیگر بازار شده است. در روزهایی که فشار فروش بالاست، صندوق‌های اهرمی به‌دلیل افزایش ضریب اهرم، امکان خرید سهام را ندارند و خطرناک‌تر نیز می‌شوند. صندوق‌های اهرمی در چنین شرایطی ممکن است دست به تعدیل منفی بزنند؛ برای مثال ۱۰ تا ۱۵درصد از دارایی‌های خود را تعدیل کنند، بدون آنکه مبنای روشنی برای این تصمیم‌گیری وجود داشته باشد. قوانین مرتبط با این صندوق‌ها باید بازنگری شود. 

در این میان، نقش وزارت اقتصاد و بانک مرکزی نیز بسیار مهم است. همان‌طور که اشاره شد، فشار فروش از دو ناحیه ناشی می‌شود: یکی معامله‌گران کوتاه‌مدت و دیگری سرمایه‌گذاران بلندمدت. معامله‌گران کوتاه‌مدت به‌دلیل شرایط غیرعادی فعلی اقدام به فروش می‌کنند. بنابراین، بازار نیازمند تزریق منابع مالی است. بحث تزریق ۵۰ تا ۱۰۰هزار میلیارد تومان منابع به بازار مطرح شده که اگر عملی شود، می‌تواند موجب بازگشت اطمینان نسبی برای معامله‌گران کوتاه‌مدت شود و در نتیجه، فشار فروش کاهش یابد.

اما برای سرمایه‌گذاران بلندمدت، دولت باید چشم‌اندازی بلندمدت ترسیم کند. برنامه‌های حمایتی از بازار سرمایه و اقتصاد، به همراه ابزارهایی برای تضمین امنیت سرمایه می‌تواند موثر باشد. برای مثال، انتشار اختیار فروش تبعی یکی از ابزارهایی است که می‌تواند به سرمایه‌گذاران این اطمینان را بدهد که دارایی آنها تا یک سال آینده بیمه است. چنین اقداماتی موجب ایجاد اعتماد در میان سرمایه‌گذاران میان‌مدت و بلندمدت خواهد شد و می‌تواند بازار را سریع‌تر به تعادل برساند.

بهرنگ شادرو، کارشناس بازار سرمایه به راه‌های موجود برای مدیریت بازار سهام پرداخت و گفت: با آغاز جنگ، بازار سرمایه با بدترین سناریوی ممکن مواجه شد؛ آن‌ هم درست زمانی که کمترین انتظار از وقوع چنین رویدادی وجود داشت. چهارشنبه ۲۱خرداد، بورس با چشم‌انداز مثبت به استقبال مذاکرات هسته‌ای می‌رفت، اما ناگهان خبر درگیری‌ها همه‌چیز را تغییر داد. بسته شدن بازار در آن مقطع تصمیمی درست بود؛ شرایط تهران جنگی بود و بسیاری از فعالان بازار حتی امکان حضور در محل کار را نداشتند و واکنش فعلی پس از بازگشایی به بازار سهام، یک واکنش طبیعی است. اما مشکل از زمان بازگشایی بازار بدون هیچ برنامه مشخص، آغاز شد که بلافاصله ۲۰همت صف فروش را مشاهده کرد. این رقم در روز بعد به بیش از ۳۰همت رسید و زمانی که بازار اقدامات حمایتی را مشاهده نکند، صف‌های فروش را شدت می‌بخشد و ادامه پیدا کردن انفعال نهاد متولی و حمایت‌کننده، بهبود شرایط را سخت‌تر می‌کند. 

بازار سرمایه، آیینه اقتصاد کشور است و نگاه بیرونی به آن اهمیت زیادی دارد. ادامه این وضعیت نه‌تنها به اعتماد عمومی لطمه می‌زند، بلکه جلوه‌ای نادرست از ثبات اقتصادی ایران به نمایش می‌گذارد. به نظر می‌رسد که روز دوشنبه برای اقدامات حمایتی دیر نشده است و با تخصیص خط اعتباری مانند خط اعتباری بانک مرکزی به بانک‌ها می‌تواند مفید واقع شود؛ به خصوص زمانی که زیرساخت‌های اقتصادی و شرکت‌های بازار از جنگ آسیب ندیدند و این دست اقدامات می‌تواند اثرگذار باشند. 

با توجه به این که بازار سرمایه آینده را نگاه می‌کند، به نظر می‌رسد که بازار سهام آتش‌بس را ناپایدار می‌بیند و وظیفه متولیان بازار سرمایه در وضعیت فعلی اطمینان‌بخشی به سرمایه‌گذاران و بازار است و زمانی که بازار ببیند در بازار افرادی وجود دارند که خرید می‌کنند، بازار هم به آینده امید پیدا می‌کنند. پس از شهادت سردار سلیمانی در سال ۹۸ نیز، موقعیت مشابهی را تجربه کرد البته شرایط فعلی بدتر است؛ اما با حمایت‌هایی که از بازار شد وضعیت بهبود پیدا کرد، بنابر این در شرایط فعلی نیز وضعیت بازار سرمایه قابل مدیریت است. به نظر می‌رسد حمایت‌های تدریجی و پلکانی مناسب وضعیت فعلی نباشد؛ چراکه بازار به‌صورت تدریجی و پلکانی خود به خود به وضعیت متعادلی خواهد رسید، بورس، اکنون نیازمند حمایت کامل است.