گروه سیاست - در حالی که تنش‌ها میان ایران و اسرائیل هنوز فروکش نکرده و آتش‌بس اعلام‌نشده در وضعیت شکننده‌ای قرار دارد، گزارش جدیدی از شبکه ان‌بی‌سی نیوز بار دیگر امیدها به احیای مسیر دیپلماتیک را زنده کرده است.
بر اساس این گزارش، یک منبع آگاه مدعی شده است که استیو ویتکاف، دیپلمات ارشد آمریکایی، در روزهای آینده با مقامات ایرانی گفت‌وگو خواهد کرد. هدف از این گفت‌وگو، رسیدن به توافقی محدود برای توقف غنی‌سازی اورانیوم در برابر کاهش تحریم‌ها عنوان شده است.
پس‌زمینه تنش؛ بستر تازه مذاکره؟
انتشار این خبر در شرایطی صورت می‌گیرد که ایران و اسرائیل به‌تازگی از درگیری نظامی بی‌سابقه‌ای عبور کرده‌اند. با وجود اینکه ایران این جنگ را «دفاع مشروع» خواند و تل‌آویو نیز عقب‌نشینی تاکتیکی را ترجیح داد، تحلیلگران معتقدند که هر دو طرف همچنان در وضعیت آماده‌باش قرار دارند.
در چنین فضایی، زمزمه بازگشت به میز مذاکره، اگرچه از سوی منابع رسمی تأیید نشده، اما در امتداد سیگنال‌هایی است که در روزهای اخیر از تهران، واشنگتن، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پایتخت‌های اروپایی مخابره شده است.
موضع ایران: مذاکره مشروط، ولی ممکن
ایران به طرف غربی بی‌اعتماد است و جنگ اخیر نیز وضعیت را بدتر از گذشته کرده است. با این حال، مقامات ایرانی در روزهای اخیر تأکید کرده‌اند که درهای دیپلماسی بسته نیست، اما مذاکره تنها زمانی معنا دارد که تحریم‌ها لغو شود و طرف مقابل پایبند باشد. یادآوری می‌شود که عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان در اوج درگیری‌ها نیز چند مرتبه تاکید کرد که بازگشت به دیپلماسی در صورت توقف حملات ممکن است.
در همین حال، برخی رسانه‌ها از آمادگی مشروط ایران برای گفت‌وگوهای غیررسمی و محدود با میانجی‌گری کشورهای ثالث خبر داده‌اند.
موضع آمریکا: بازگشت کنترل‌شده به مسیر دیپلماسی
از سوی دیگر، دولت ترامپ که زیر فشار داخلی و منطقه‌ای قرار دارد، در موضع‌گیری‌های اخیر، بارها از اراده برای جلوگیری از تنش بیشتر با ایران سخن گفته است. رئیس جمهور آمریکا اگرچه هنوز لحن تهدیدآمیز خود را دارد و هر از گاهی برای ایران خط و نشان می‌کشد اما در دو هفته گذشته و حتی در اوج درگیری‌های نظام نیز بارها نسبت به مذاکره و توافق با ایران ابراز امیدواری کرده است.
بر اساس گزارش ان‌بی‌سی، هدف مذاکرات پیش‌رو، دستیابی به توافقی موقت است که در آن ایران غنی‌سازی اورانیوم را در سطح ۶۰ درصد متوقف کند و در ازای آن، بخشی از تحریم‌های نفتی و بانکی لغو شود.
موضع آژانس: توافق، راه نجات است
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در مصاحبه‌ای که همزمان با پایان جنگ منتشر شد، گفت: «جنگ راه‌حل نیست؛ تنها راه خروج از بحران، توافق و همکاری فنی و دیپلماتیک است.»
آژانس پیش‌تر در گزارشی تأکید کرده بود که ذخایر اورانیوم ایران به سطحی نگران‌کننده رسیده، اما ارتباط فنی میان دو طرف همچنان ادامه دارد.
موضع اروپا: میانجی‌گری در سایه نگرانی
کشورهای اروپایی، به‌ویژه فرانسه و آلمان، که از حمله اخیر به زیرساخت‌های ایران ابراز نگرانی کرده بودند، بار دیگر تلاش‌هایی برای بازگرداندن گفت‌وگوها به مسیر رسمی آغاز کرده‌اند. یک دیپلمات اروپایی در گفتگو با روزنامه «ال‌پایس» گفت: «همه طرف‌ها درک کرده‌اند که درگیری نظامی نه‌تنها بی‌فایده، بلکه به‌شدت پرهزینه است. گفت‌وگو تنها راه‌حل باقی‌مانده است.»
سناریوی بازگشت به مذاکره؛ واقع‌بینانه یا خوش‌خیالانه؟
اگرچه انتشار خبر مذاکره ویتکاف با ایران، نشانه‌ای از تحرک دیپلماتیک است، اما کارشناسان نسبت به موفقیت آن محتاط هستند. بی‌اعتمادی متقابل، مخالفت برخی جناح‌های سیاسی در ایران و وضعیت ناپایدار امنیتی منطقه از موانع جدی در برابر احیای مذاکرات است.
با این حال، واقعیت میدانی و فشارهای اقتصادی بر ایران، به‌ویژه پس از تشدید تحریم‌ها، در کنار نگرانی‌های آمریکا از تشدید تنش در منطقه، ممکن است راه را برای توافقی موقت و حداقلی باز بگذارد.
در آستانه موجی تازه از تحولات منطقه‌ای، ایران و آمریکا شاید بار دیگر پشت درهای بسته وارد مذاکره شوند. هرچند هنوز نه تهران و نه واشنگتن این ادعا را تأیید نکرده‌اند، اما فشارهای بین‌المللی، منطقه‌ای و اقتصادی احتمال توافقی محدود، دست‌کم برای تثبیت آتش‌بس و کاهش خطر درگیری را افزایش داده است.
