با آغاز حمله رژیم صهیونیستی به خاک ایران، روند واردات و صادرات از سوی سیاستگذاران تسهیل شد. این آسان‌سازی با هدف تامین نیازهای ضروری مردم و تثبیت بازار، حفظ جریان تولید در شرایط جنگی و همچنین ارزآوری ناشی از صادرات غیرنفتی اجرایی شده است. گمرک نیز فعالیت خود را تسهیل کرد و روند‌های تجاری را شتاب بخشید، درنتیجه شاهد ترخیص مستمر کالاهای اساسی و مواد اولیه بودیم. درهمین‌حال به گفته فعالان عرصه تولید و تجارت، فرایند تامین و انتقال ارز برای کالاهای استراتژیک تسهیل شده است.
اقدامات انجام گرفته با هدف سهولت واردات و تجارت نقش مهمی در تامین به موقع ارزاق اساسی، دارو، تجهیزات پزشکی و مایحتاج تولید در شرایط حساس کنونی دارد. البته در این میان نباید فراموش کرد که اقتصاد ایران از تنش‌های متمادی در طول سالیان گذشته متضرر شده و اکنون نیز بیش از قبل با مشکلات جدی مواجه است؛ هرچند باید تاکید کرد که این اقتصاد قابلیت عبور از بحران را دارد. بنا به اظهارات مسوولان و تصمیم‌گیران کشور در شرایط بحران و تنش‌های ناشی از جنگ، حفظ ثبات بازار و تامین به‌موقع کالاهای اساسی از اولویت‌های اصلی دولت بوده و تمام ظرفیت‌های اجرایی برای تحقق این هدف بسیج شده بودند. در طول حدود ۲ هفته اخیر اقدامات و تلاش‌های بسیاری برای حمایت از تولید و تجارت اجرایی شده که به شرح برخی از آنها پرداخته خواهد شد.
اول: سیدعلی مدنی‌زاده که در روز دوشنبه 26 خرداد ماه با رای اعمتماد مجلس وزیر اقتصاد شد، پس از آغاز به‌کار خود، دستورالعمل فوری برای فعالیت شبانه‌روزی گمرکات بزرگ صادر کرد. بنا به دستور وی محدودیت‌های تودیع ضمانتنامه بانکی برای واردات کالا در گمرکات سراسر کشور برداشته شد. این دست سیاست‌ها با هدف تامین به موقع کالاهای اساسی و مورد نیاز کشور، حمایت از تولید، جبران کمبود نقدینگی و کمک به استمرار فعالیت واحد‌های تولیدی اجرایی شد.
دوم: سید محمد اتابک وزیر صمت نیز از هماهنگی‌های لازم برای تامین ارز مورد نیاز و تسریع در ترخیص کالاها از گمرک با دستگاه‌های مربوطه خبر داد. وزیر صمت با اشاره به اینکه آمادگی خوبی در صنایع و اصناف کشور برای تامین کامل بازار و نیازهای اساسی مردم وجود دارد، گفت: امروز وظیفه ما هوشیاری کامل و حرکت هم‌سو برای آسایش و تامین نیازهای ضروری مردم است و این امر با همدلی و هماهنگی همه بخش‌های فعال در تثبیت بازار و تامین مایحتاج ضروری مردم محقق می‌شود.
سوم: وزارت جهادکشاورزی نیز با هدف تسهیل تامین نیازهای مردم اطلاعیه‌ای را در خصوص ثبت سفارش بدون تمدید صادر کرد. طبق مصوبه جدید ستاد بحران وزارت جهادکشاورزی، بازرگانان می‌توانند برای کالاهای فاقد ثبت سفارش موجود روی آب، در سقف سهمیه سالانه، ثبت سفارش یک ماهه و بدون تمدید داشته باشند که در این زمینه اولویت ثبت سفارش با نهاده‌های دامی است. متقاضیان می‌توانند به انجام مراحل قانونی از طریق سامانه تجارت خارجی وزارت جهادکشاورزی اقدام کنند.
چهارم: گمرک ایران از ترخیص شبانه‌روزی دارو و تجهیزات پزشکی از گمرک فرودگاه امام خمینی (ره) خبر داد.
محموله‌های مختلف دارویی در حال ترخیص از گمرک فرودگاه امام خمینی (ره) است و گمرک ایران با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دیگر سازمان‌های مرتبط جهت تسریع در امر ترخیص کالاهای مورد نیاز مردم، تسهیلات ویژه‌ای برای ترخیص محموله‌های دارویی و تجهیزات پزشکی در نظر گرفته است.
پنجم: آزادسازی واردات برنج از دیگر اقداماتی است که در روزهای گذشته با هدف تامین نیازهای مردم اجرایی شده است. سخنگوی دولت با بیان اینکه به مدت 4 ماه در سال واردات برنج ممنوع بود، گفت: این تصمیم به‌منظور در دست گرفتن مدیریت بازار در نظر گرفته شد که این ممنوعیت حذف و واردات برنج آزاد شود.
ششم: وزیر جهادکشاورزی در جلسه ستاد تنظیم بازار از کاهش نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده کالاهای اساسی به یک درصد خبر داد. وی تاکید کرد برنج ارز یارانه‌ای می‌گیرد و نباید گران شود. درهمین‌حال باید برای جلوگیری از احتکار انبارها به دقت بررسی شود و موجودی انبارها شفاف شود.
اقدامات انجام گرفته با هدف تسهیل تولید و تجارت تا حدود زیادی نتیجه‌بخش بوده است، به همین سبب نیز شاهد افزایش قابل توجه واردات کالاهای اساسی به کشور بودیم. وزیر اقتصاد از رشد ۵۳ درصدی واردات کالاهای اساسی در هفته گذشته خبر داد و گفت: تلاش شبانه‌روزی گمرک منجر به ترخیص ۹۸۰ هزار تن کالا شد. سید علی مدنی‌زاده اظهار کرد: با اتخاذ تدابیر ویژه و هماهنگی‌های بین دستگاهی، حجم واردات کالاهای اساسی در هفته ۲۴ تا ۳۰ خرداد به ۹۸۰ هزار تن رسیده که نسبت به هفته قبل از آن ۵۳ درصد رشد نشان می‌دهد.
وزیر اقتصاد با اشاره به آمار هفته ۱۷ تا ۲۳ خرداد که میزان ترخیص کالاهای اساسی ۶۳۹ هزار تن ثبت شده بود، این افزایش را نشانه اثربخشی سیاست‌های اتخاذ شده دانست. وی خاطرنشان کرد: در بخش کالاهای اساسی پنج‌گانه، شاهد رشد سه برابری واردات کالاهای اساسی بوده‌ایم که از ۲۷۱ هزار تن به ۸۱۴ هزار تن افزایش‌یافته است. این روند روبه‌رشد ادامه خواهد داشت و با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، اطمینان داریم که نیازهای اساسی مردم به خوبی تامین خواهد شد.
داود رنگی نایب رئیس کمیسیون گمرک اتاق ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار کرد: پس از حمله نظامی رژیم صهیونیستی به خاک ایران، با توجه به ضرورت تامین نیازهای اساسی مردم و همچنین تداوم تولید و تجارت، فرآیند واردات و ترخیص کالاهای مورد نیاز کشور بدون وقفه انجام گرفت. هم‌زمان تسهیل صادرات غیرنفتی نیز به عنوان مرجعی اساسی برای تداوم تولید در برخی صنایع و همچنین ارزآوری برای اقتصاد کشور، ادامه یافت.
فعالان بخش خصوصی و نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در مقام پارلمان بخش خصوصی نیز پیگیری‌های لازم برای تسریع فرآیند واردات کالاها را انجام دادند. در چنین شرایطی همه مرزها برای واردات فعال بود. فرآیند ترخیص کالا از بنادر و گمرکات نیز بی‌وقفه انجام گرفت. به این ترتیب همه کالاهای مورد نیاز صنایع بدون مشکل تامین شدند. درهمین‌حال فعالان اقتصادی و واردکنندکان کشور در کنار همه دستگاه‌های موثر در جریان واردات کالا به کشور، مسیر تامین نیازهای اساسی کشور را تسهیل و هموار کردند.
این فعال عرصه واردات گفت: با وجود اقدامات انجام گرفته با هدف تسهیل واردات، همچنان چالش‌های جدی در این مسیر وجود دارد. تامین ارز برای واردات بزرگ‌ترین سد پیش روی واردات در موقعیت کنونی است. تا زمانی که تامین ارز برای واردکنندگان به‌طور کامل انجام نشود، نمی‌توان به رفع مشکلات در حوزه بازار و تولید در کوتاه‌ترین زمان ممکن امید داشت.
وی افزود: در این میان برخی دستگاه‌های اجرایی نیز می‌توانند با بهبود عملکرد خود، مسیر واردات را تسهیل کنند. به عنوان نمونه سازمان استاندارد در حال حاضر روند فعالیت خود را شتاب بخشیده اما همچنان این روندها هزینه‌های قابل توجهی را به واردکنندگان تحمیل می‌کند. این فعال عرصه بازرگانی در ادامه تاکید کرد: با وجود سیاست‌های اتخاذ شده برای تسهیل فرآیند ورود کالا به کشور، نباید نقش بانک مرکزی را در این شرایط نادیده گرفت. به بیان دقیق‌تر کلید حل مشکلات ما اکنون در دست بانک مرکزی است. تا زمانی که منشأ ارز مشخص نشود، هیچ کالایی اجازه ورود به کشور را نخواهد یافت. درحالی‌که در شرایط تحریمی و اکنون هم تنش‌های جنگی، عملا درخواست منشأ ارزی از بازرگانان، منطقی به‌نظر نمی‌رسد. درواقع از تصمیم‌گیران انتظار می‌رود با تسهیل این شرایط از ثبات بازار و تداوم تولید حمایت کنند.
رنگی در پایان تاکید کرد: با توجه به تمام موارد یاد شده از دولت و بانک مرکزی انتظار می‌رود در سیاست‌های ارزی تجدیدنظر اساسی کنند. بانک مرکزی فرآیند تامین ارز واردات را تسریع کند یا با ارائه تسهیلات، بازرگان بتوانند بدون گرفتن کد ساتنا، کالا را از گمرک ترخیص کنند. در چین فضایی می‌توان به تداوم ثبات در بازار و همچنین تداوم تولید در صنایع کشور، امید جدی داشت.
محمدرضا فاروقی رئیس کمیسیون گمرک اتاق بازرگانی ایران از تهیه فهرستی از پیشنهادات برای حذف اسناد و مجوزهای غیرضروری و کنترل‌های موازی برای روان‌سازی فرآیندها در حوزه ترخیص کالا خبر داد و گفت: فعالیت گمرکات کشور بدون وقفه ادامه دارد. به گزارش اتاق ایران آنلاین رئیس کمیسیون گمرک اتاق ایران اظهار کرد: در ارتباط موثر گمرک و اتاق بازرگانی، موانع، مشکلات و چالش‌های این حوزه به‌صورت تخصصی بررسی و رصد می‌شود و در صورت نیاز، پیگیری‌های لازم در جهت رفع آنها با ارائه پیشنهادهای کارشناسی صورت خواهد گرفت.
وی به ارائه تسهیلات و نگاه ویژه برای ترخیص سریع کالاهای اساسی و ضروری اشاره کرد و اظهار کرد: علاوه بر تمهیداتی که در شرایط اضطراری اتخاذ می‌شود، ظرفیت‌های مناسبی برای ترخیص فوری کالاها در شرایط خاص در قانون امور گمرکی و سایر مقررات موضوعه پیش‌بینی شده است که قابل اجرا است. فاروقی تصریح کرد: اختلال در فعالیت گمرکات کشور اعم از داخلی و مرزی وجود نداشته و تشریفات گمرکی منتهی به واردات، صادرات و ترانزیت کالاها در جریان است.
در انتها لازم است به اقداماتی که گمرک جمهوری اسلامی ایران در 2 هفته اخیر در جهت بهبود و تسریع در فعالیت‌های گمرکی اجرایی کرده است، اشاره شود. این اقدامات به‌طور خلاصه عبارتند از:
یکشنبه ۲۵ خرداد ۱۴۰۴ جلسه کمیته پدافند غیرعامل در گمرکات سراسر کشور تشکیل شد.محوطه‌ها و انبارها به‌طور مستمر سرکشی شد. اظهارنامه‌های در جریان، خاصه کالاهای اساسی را رصد و در انجام تشریفات گمرکی تسریع شد. دستور داده شد گمرکات بزرگ کشور همچنان به صورت شبانه‌روزی فعالیت کند. برگزاری مستمر کمیته پدافند غیرعامل در ستاد و گمرکات کشور و اتخاذ تصمیم برای تسهیل و تسریع در ترخیص کالا با اولویت بالاتر و سرعت بیشتر ترخیص شبانه‌روزی دارو و تجهیزات پزشکی از گمرک فرودگاه امام خمینی(ره). اضافه شدن گمرک بازرگان به لیست گمرکات کشور برای واردات دارو و تجهیزات دارویی جهت سرعت بخشیدن به انجام تشریفات گمرکی و ترخیص دارو و تجهیزات دارویی. برداشته‌شدن محدودیت‌های تودیع ضمانتنامه بانکی برای واردات کالا و ابلاغ آن به گمرکات سراسر کشور برای تامین به موقع کالاهای اساسی و مورد نیاز کشور و حمایت از تولید، جبران کمبود نقدینگی و کمک به استمرار فعالیت واحد‌های تولیدی. ابلاغ دستورالعمل فوری به گمرکات اجرایی کشور برای استمرار در شبانه‌روزی بودن گمرکات با هدف تسهیل و تسریع در ترخیص کالاها به ویژه کالاهای ضروری، اساسی و دارویی. صدور دستورالعمل فوری گمرک برای ارزش‌گذاری جهت ترخیص خودروهای وارداتی به ویژه آمبولانس، آتش‌نشانی، جرثقیل، بالابر و خودروهای مرتبط. صدور بخشنامه مهم گمرک با موضوع تفویض اختیار به گمرکات اجرایی در شرایط خاص. ابلاغ تفویض اختیار تمدید پروانه ورود موقت ماده ۵۱ قانون امور گمرکی به مدت سه ماه از تاریخ انقضاء به گمرکات اجرایی. تمدید خروج موقت وسایط نقلیه غیرموتوری شامل تریلر و نیمه تریلر تا آخر خرداد ماه ۱۴۰۵.
