این روزها که در آستانه انتخابات مهم ریاست جمهوری هستیم تجربه ناتوانی دولت دوازدهم و مشکلات ریشه دار ناشی از سیاست های نادرست اقتصادی در چند سال گذشته این انتظار شدید را پدید آورده که در دولت آینده به سرعت شاهد تغییرات اساسی به نفع مردم و اقتصاد ملی باشیم. همین امر هم باعث شده برخی کارشناسان و بعضا سیاستمداران در تشریح سیاست های مطلوب خود برای رفع این گرفتاری ها چنان سخن بگویند که گویی ماجرا به راحتی آب خوردن قابل حل است و با صرف توسل به تعابیری مانند ضرورت «انقلاب اقتصادی» همه چیز تمام شده است.
متاسفانه چنین ساده انگاری ها و سهل پسندی ها سابقه طولانی هم دارد. تقریبا از فردای پایان جنگ تحمیلی رویکرد شعاری و تبلیغی در امر بازسازی اقتصادی و سازندگی آغاز شد و با سرلوحه قراردادن اصول انتزاعی پیشنهادی نهادهای اقتصادی جهانی ( بی اعتنا به زمینه ها و اقتضائات بومی) چشم اندازی رویاگونه برای مردم تصویر شد که در پی اجرای سیاست های اقتصادی آن دوران انتظار مردم را می کشید!
پس از آن دوران با روی کار آمدن دولت نهم نیز این بار با ادعای تغییر ریل گذاری های نادرست دوران سازندگی از تعبیر « انقلاب اقتصادی» برای بیان اقدامات صورت کرفته دولت استفاده شد. در این دوران طرح بسیار بزرگ و حساس هدفمندی یارانه ها و همچنین تغییر قیمت بنزین که هر دو آرزوی دولت های هاشمی و خاتمی هم بود - و معلوم نبود که دولت احمدی نژاد با این هدف گذاری ها چه تفاوتی با دولت های قبلی مورد سرزنش خود داشت- بالاخره اجرا شد که البته نتیجه ای در امر هدفمندی واقعی یارانه ها نداشت.
این دو اقدام بزرگ و مهم که در کنار تفسیر جدید از اصل ۴۴ قانون اساسی مطالبه بسیاری از مدعیان دانش اقتصادی بود به گفته آنان هر کدام به تنهایی قابلیت یک تغییر بزرگ را در اقتصاد ایران داشت و جای شک و شبهه ای در این زمینه باقی نمی گذاشت که بیماری اقتصاد ایران به سرعت و در آینده ای نزدیک درمان خواهد شد. شاید بتوان گفت آخرین حلقه از این دست نسخه های شفابخش و معجزه گر اقتصاد ایران واقعی شدن نرخ ارز بود که آن هم به کاملترین و شوک آورترین حالت ممکن محقق شد اما دریغ از بهبود حال این بیمار.
جدای از درستی و نادرستی تصمیمات اقتصادی یاد شده در سه دهه گذشته آنچه باید به عنوان تجربه ای ذی قیمت به کار حال و آینده بیاید داشتن واقع بینی و تصور واقعی از دشواری های اقتصادی و راه های درمان آن است. دادن وعده های بزرگ تحت هر عنوانی نظیر «انقلاب» و «معجزه» به برنامه ها و راه حل های اقتصادی تکرار خطای سالیان گذشته است.
بهتر است تصمیم گیران اقتصادی آینده به جای برنامه های متعدد بزرگ و پر ریسک یا اندیشیدن به حل«همه» مشکلات به انجام برخی تغییرات کم تعداد اما مهم متمرکز شوند و آن را تا نتیجه نهایی دنبال کنند. به این ترتیب مشکلات اقتصادی به جای تلاش نافرجام جهت حل همه جانبه و یکباره آن که -طببعتا به هیچ نتیجه عملی و بهبودی نمی انجامد- با گذشت زمان و به صورت انباشتی و به تدریج حل خواهد شد.
هیچ دستورالعمل ساده، قطعی و حل کننده همه مشکلات در جامعه انسانی وجود ندارد و هر تغییر بزرگی به تدریج و با صبر و حوصله و اقدامات جزیی حاصل آمده است.
