صنعت خودروهای برقی به سرعت در حال گسترش است و به‌عنوان نمادی از انتقال به سوی انرژی‌های پاک شناخته می‌شود. اما این صنعت بزرگ، با چالش تامین مواد معدنی کمیاب مواجه است که بیشتر آنها در چین استخراج و پردازش می‌شوند. طبق گزارش رویترز چین بیش از ۹۰درصد بازار جهانی این مواد را در دست دارد و صادرات آنها را از طریق یک اداره کوچک متشکل از تنها ۶۰ کارمند کنترل می‌کند. این کنترل دقیق و محدودیت‌های صادراتی موجب اختلال در زنجیره تامین جهانی خودروهای برقی شده و باعث شده است شرکت‌های خودروسازی در سراسر جهان با کمبود مواد اولیه حیاتی مواجه شوند. این مساله علاوه بر کاهش تولید خودروهای برقی، موجب افزایش قیمت‌ها شده است. این مساله همچنین برنامه‌های جهانی کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را به چالش کشیده است. در این میان، ابعاد ژئوپلیتیک نیز خودنمایی می‌کند؛ دولت چین صادرات را تحت عنوان حفظ امنیت ملی محدود کرده و این سیاست‌ها به‌عنوان ابزاری برای نفوذ اقتصادی و سیاسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زنجیره تامین جهانی، شبکه پیچیده‌ای از فعالیت‌ها و فرآیندها است که از استخراج مواد اولیه تا تولید و تحویل محصولات نهایی را شامل می‌شود. در صنعت خودروهای برقی، این زنجیره به‌شدت به مواد معدنی کمیاب وابسته است. این مواد که در ساخت موتورهای الکتریکی، باتری‌ها و دیگر اجزای حیاتی خودرو به‌کار می‌روند، نقشی تعیین‌کننده در کیفیت و عملکرد خودرو دارند.
مواد معدنی کمیاب مانند نئودیمیوم و پریودیمیوم که در ساخت آهن‌رباهای موتورهای الکتریکی خودروهای برقی به کار می‌روند، اهمیت فراوانی دارند. از طرفی استخراج و پردازش این مواد معدنی کمیاب، فرآیندی پرهزینه و پیچیده است که نیازمند فناوری‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری‌های کلان است. چین با بهره‌گیری از منابع غنی و زیرساخت‌های صنعتی گسترده، توانسته است جایگاه غالب را در این بازار به‌دست آورد. چین بیش از ۹۰درصد استخراج، پردازش و صادرات این مواد را در اختیار دارد و این انحصار باعث شده است کشورهای دیگر وابستگی شدیدی به این کشور پیدا کنند. وابستگی که خطرات بزرگی برای زنجیره تامین جهانی به همراه دارد و هرگونه محدودیت صادرات می‌تواند کل روند تولید را مختل کند. با این حال، این انحصار ریسک‌هایی را نیز به همراه دارد. محدودیت‌های صادراتی که توسط دولت چین اعمال می‌شود، عمدتا به دلایل داخلی مانند حفظ منابع طبیعی، امنیت ملی و سیاست‌های اقتصادی صورت می‌گیرد. این محدودیت‌ها باعث شده است شرکت‌های خودروسازی و فناوری در دیگر کشورها با چالش‌های جدی مواجه شوند.
از سوی دیگر یک اداره کوچک در وزارت بازرگانی چین که تنها ۶۰کارمند دارد، مسوول صدور مجوزهای صادراتی برای مواد معدنی کمیاب است. این اداره به‌شدت صادرات را کنترل می‌کند و محدودیت‌هایی را اعمال می‌کند که سبب کاهش عرضه مواد اولیه به شرکت‌های خودروسازی خارج از چین می‌شود. این فرآیند پیچیده و زمان‌بر، باعث تاخیر در تامین مواد اولیه و افزایش هزینه‌ها شده است. همین امر منجر شده که شرکت‌های بزرگ خودروسازی مانند جنرال موتورز، فورد، فولکس‌واگن و بی‌ام‌و تحت فشار کمبود مواد معدنی حیاتی قرار گیرند. این کمبود، تولید خودروهای برقی را تا حدود ۱۰درصد کاهش داده و باعث افزایش قابل توجه قیمت‌ها شده است. این وضعیت نه تنها سودآوری شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار داده بلکه دسترسی مصرف‌کنندگان به خودروهای برقی را محدود کرده است.
کاهش تولید خودروهای برقی به معنای کاهش سرعت حرکت جهان به سمت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. خودروهای برقی یکی از اصلی‌ترین راهکارها برای مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش آلودگی هوا به شمار می‌روند. بنابراین، محدودیت در تامین مواد اولیه مورد نیاز آنها می‌تواند اهداف محیط زیستی جهانی را به خطر اندازد و نیاز به نوآوری‌های بیشتر در حوزه فناوری‌های پاک را افزایش دهد. این وضعیت از دیدگاه زیست‌محیطی، یک عقبگرد بزرگ محسوب می‌شود. کشورهای جهان به ویژه در قالب توافق‌های بین‌المللی متعهد شده‌اند تا انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند. لذا، هرگونه اختلال در زنجیره تامین مواد اولیه آنها می‌تواند اهداف جهانی کاهش آلودگی هوا و مقابله با تغییرات اقلیمی را به خطر اندازد.
ابعاد ژئوپلیتیک بحران زنجیره تامین نیز بسیار مهم است. دولت چین با محدود کردن صادرات، از قدرت اقتصادی خود به‌عنوان ابزاری برای نفوذ و فشار در عرصه جهانی استفاده می‌کند. انحصار منابع معدنی به چین امکان می‌دهد که نفوذ اقتصادی خود را افزایش دهد و به‌عنوان ابزاری در مذاکرات و تنش‌های سیاسی از آن بهره ببرد. این موضوع نگرانی‌های گسترده‌ای در سطح جهانی ایجاد کرده است. از طرفی از دیگر اهداف محدودیت صادراتی چین، حفظ امنیت ملی است. این درحالی است که سایر کشورها نیز در پی نگرانی‌ها درباره امنیت منابع و استقلال تامین مواد معدنی خود به دنبال راهکارهای جایگزین و کاهش وابستگی به چین هستند.
راهکارهای موجود برای حل این بحران، شامل سرمایه‌گذاری در معادن جدید در سایر مناطق جهان، افزایش ظرفیت بازیافت مواد معدنی از محصولات مستعمل و توسعه فناوری‌های جایگزین است. این تلاش‌ها هرچند هنوز نتوانسته‌اند به‌طور کامل جایگزین منابع چین شوند، اما شروعی مهم برای کاهش خطرات مرتبط با تمرکز منابع در یک کشور به شمار می‌روند.
بحران کنونی نشان می‌دهد که تمرکز منابع حیاتی در اختیار یک کشور می‌تواند ریسک‌های جدی برای اقتصاد جهانی ایجاد کند. این مساله ضرورت برنامه‌ریزی استراتژیک و افزایش تنوع منابع را به وضوح نشان می‌دهد تا از آسیب‌پذیری زنجیره‌های تامین در آینده جلوگیری شود. آینده توسعه فناوری‌های پاک و صنعت خودروهای برقی به موفقیت در مدیریت این چالش‌ها بستگی دارد.
کنترل صادرات مواد معدنی توسط یک اداره کوچک در چین، قدرت تاثیرگذاری عمیقی بر زنجیره تامین جهانی خودروهای برقی دارد. این وضعیت باعث بروز مشکلات اقتصادی، زیست‌محیطی و ژئوپلیتیک شده است که همگی نشان‌دهنده نیاز به راهکارهای نوین و همکاری جهانی برای تضمین پایداری این صنعت حیاتی هستند. آینده خودروهای برقی در گرو توانایی جهان در مدیریت منابع، توسعه فناوری‌های جایگزین و ایجاد زنجیره تامین مقاوم و متنوع است. این وضعیت منجر به ایجاد تاخیر در تولید و افزایش هزینه‌ها شده است. خودروهای برقی که پیش از این به‌عنوان گزینه‌ای مقرون به صرفه و دوستدار محیط زیست مطرح بودند، حالا با قیمت‌های بالاتر و عرضه کمتر مواجه شده‌اند. این امر ممکن است باعث کاهش تقاضا و کند شدن روند پذیرش فناوری‌های پاک شود.
در نهایت، این بحران به‌عنوان هشداری جدی به جهان است تا استراتژی‌های پایداری برای زنجیره تامین اتخاذ کند. بهبود همکاری‌های بین‌المللی، افزایش تنوع منابع و حمایت از فناوری‌های نوآورانه، کلیدهایی برای تضمین آینده‌ای پایدار در صنعت خودروهای برقی هستند. بدون این اقدامات، جهان با ریسک‌های اقتصادی، زیست‌محیطی و سیاسی روبه‌رو خواهد بود که می‌تواند روند انتقال به انرژی‌های پاک را مختل کند.
سومین رویداد جامع معدنی ایران سوم تا ششم تیرماه ۱۴۰۴ به ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» برگزار می‌شود. این رویداد متشکل از سه بخش است و شامل «پانزدهمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ آهن ایران با نگاهی به بازار»، «هفتمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنایع فلزات غیرآهنی ایران و فناوری‌های وابسته با نگاهی به تولید و بازار» و «چهارمین همایش و نمایشگاه معدنکاری دیجیتال» می‌شود.
بازدید از این نمایشگاه‌ها که در مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد برگزار می‌شود، برای عموم آزاد است. این رویداد هشت محور اصلی دارد که قرار است در طول ۴روز مورد بحث و بررسی سیاستگذاران، کارشناسان، فعالان معدنی و مدیران قرار گیرد. هدف از برگزاری چنین رویدادی، ایجاد فرصتی ارزشمند برای تبادل اطلاعات بین بازیگران اصلی حوزه معدن و صنایع معدنی اعم از دولت، بخش خصوصی و انجمن‌های تخصصی داخلی و بین‌المللی است. امید است با همکاری کلیه دست‌اندرکاران این حوزه بتوان به اهداف عالی حوزه معدن نائل آمد. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این همایش می‌توانند به سایت events.donya-e-eqtesad مراجعه کنند.
