رئیس جمهور آمریکا در سخنان تازه‌ای اظهار داشت که ایران در مذاکرات «خیلی تندروتر و تهاجمی» شده است و درخواست‌هایش برای آمریکا «قابل پذیرش نیست»، اما در عین حال هم گفته است که تهران در مذاکرات میان آمریکا، اسرائیل و حماس «نقش» دارد. 

 

برخی به این گفته ترامپ به عنوان یک «فکت» نگریسته و آن را مبنای تحلیل، گمانه‌زنی و داوری قرار داده‌اند و  اما واقعیت ماجرا چیست؟ 

 

در پاسخ می‌توان گفت که هیچ فکت و نشانه جدی دال بر چنین نقشی و وارد شدن مذاکره در مورد غزه به دستور کار مذاکراتی ایران و آمریکا وجود ندارد. تاکنون نیز هیچ منبع اسرائیلی، آمریکایی و عمانی به عنوان میانجی تهران و واشنگتن، و قطری و مصری (دو میانجی حماس و اسرائیل) درباره موضوعی به این مهمی چیزی نگفته است.  

 

این عین عبارت ترامپ خطاب به خبرنگاران در کاخ سفید است:"Gaza right now is in the midst of a massive negotiation between us and Hamas and Israel, and Iran actually is involved, and we'll see what's going to happen with Gaza. We want to get the hostages back," 

 

«غزه در حال حاضر در میانه مذاکراتی عظیم میان ما، حماس و اسرائیل قرار دارد و ایران نیز در واقع درگیر است. خواهیم دید چه اتفاقی برای غزه خواهد افتاد. ما می‌خواهیم گروگان‌ها را بازگردانیم».

 

از سیاق ظاهری کلام ترامپ این گونه برداشت می‌شود که منظور او درگیر بودن ایران در مذاکرات آمریکا، حماس و اسرائیل است، اما با توجه به نبود هیچ اماره و نشانه‌ای از آن بعید هم نیست که مقصود او این باشد که ایران نیز درگیر مذاکرات با آمریکاست. ترامپ از این بی‌دقتی‌ها و کلی‌گویی‌ها زیاد دارد و احتمال لغزش زبانی را نمی‌توان منتفی دانست. 

 

به هر حال، به فرض این که سخن ترامپ ناظر به نقش ایران در مذاکرات حماس و اسرائیل باشد، باز باید دید منظور دقیق او چیست؟ در این صورت، موضوع از سه حالت خارج نیست:

 

نخست این که واقعا منظور او مذاکراتی با مشارکت ایران درباره غزه است که البته به دلایل متعددی بسیار بعید به نظر می‌رسد. 

 

دوم این که بعید نیست که منظور ترامپ ناظر به تلاشی باشد که چندی قبل یک طرف عربی احتمالا به درخواست آمریکا در این باره انجام داده است. 

 

بنا به شنیده‌‎های نگارنده ظاهرا چند وقت پیش «مقامی عربی» در دیدار با وزیر خارجه ایران به نوعی خواستار مداخله و گفتگوی تهران با حماس برای تسهیل رسیدن به «آتش بس موقت» در غزه شده بود. اما عراقچی در پاسخ گفته است که تهران نقشی در تصمیم‌گیری‌های حماس ندارد و در مقابل بر ضرورت فشار بر اسرائیل برای توقف کامل جنگ و ارسال کمک‌ها به غزه تاکید می‌کند. 

 

اما اگر خواسته آن طرف عربی از ایران در اصل درخواست آمریکا باشد که بعید هم نیست، در این صورت ممکن است ارجاع ترامپ به این مساله و تلاش‌هایی از این دست باشد.

 

حالت سوم هم این که بنا به رسانه‌های اسرائیلی و آمریکایی گویا ترامپ هنوز به دیپلماسی و توافق با ایران امیدوار است و از این رو تلاش دارد که نتانیاهو را «فعلا» از اقدامی علیه ایران برحذر دارد. از این منظر هم اگر به سخنان ترامپ درباره «نقش و مداخله» ایران در مذاکرات آتش بس در غزه نگریسته شود، در حد یک احتمال هیچ بعید نیست که هدف از آن افزایش دز تلاش‌هایش برای مهار نتانیاهو باشد. 

 

البته چنان که قبلا هم گفته‌ام نباید در مورد اختلاف نظر میان ترامپ و نتانیاهو اغراق کرد و به نظر می‌رسد که نوعی بزرگ‌نمایی رسانه‌ای در این باره وجود دارد که ممکن است تحلیل‌گران را در فهم وقایع و دورنمای تحولات منطقه و مذاکرات آمریکا و ایران دچار اشتباه کند. 

 

اما در کل فارغ از آنچه شرحش رفت، تجربه همین چند ماه کوتاه ریاست جمهوری دوم ترامپ نشان می‌دهد که زیاد نباید بر روی گفته‌های او به عنوان فکت قطعی حساب باز و تحلیل کرد. اگر چنین بود و صرفا گفته‌های ترامپ مبنی بر «توافق قریب الوقوع» هم در پرونده اوکراین، هم غزه هم ایران ملاک بود که خیلی وقت پیش می‌بایست در سه پرونده توافقی حاصل شده بود؛ اما هنوز «بن بست» در سه موضوع تداوم دارد.