به گزارش همشهری آنلاین، روند تغییرات نرخ بهره در ایران نشان می‌دهد که در طول سال های گذشته به ویژه از زمستان سال ۱۴۰۱ نرخ سود در ایران رشد زیادی داشته و در حال حاضرنرخ سود سپرده و نرخ بهره بین بانکی در محدوده‌ای بالا و نزدیک به سقف تاریخی خود قرار دارند به طوری که اکنون نرخ سود بین بانکی در محدوده ۲۴ و نرخ سود بانکی رسمی در محدوده ۲۲.۵ درصد است.با این حال انتظار می رود در صورت تاثیر کاهش ریسک های سیاسی زمینه کاهش نرخ سود بانکی فراهم شود.
آن طور که مقامات بانک مرکزی می‌گویند بانک مرکزی فعلا برنامه ای برای کاهش نرخ سود ندارد. این در حالی است که فعالان اقتصادی انتظار دارند با کاهش ریسک های سیاسی نرخ سود بانکی روند نزولی به خود بگیرد.
به طور معمول بانک مرکزی از طریق سیاست های پولی به ویژه نرخ سود بین بانکی بر نرخ سود سپرده های بانکی تاثیر می گذارد به بیان بهتر نرخ سود بین بانکی به عنوان شاخص کلیدی در بازار پول، تاثیر مستقیم و مهمی بر نرخ سود بانکی، رفتار بانک‌ها، نقدینگی بازار، سرمایه‌گذاری، تورم و سودآوری بانک‌ها دارد. تغییرات این نرخ سیگنال‌های مهمی برای فعالان اقتصادی و سیاست‌گذاران پولی ارسال می‌کند.
چرا نرخ بین بانکی مهم است؟
نرخ سود بین بانکی، نرخی است که بانک‌ها برای وام‌های کوتاه‌مدت به یکدیگر پرداخت می‌کنند و به عنوان معیار هزینه تامین مالی در بازار پول عمل می‌کند.
افزایش نرخ سود بین بانکی باعث افزایش هزینه تامین مالی بانک‌ها می‌شود. در نتیجه بانک‌ها برای جذب سپرده بیشتر، نرخ سود سپرده‌ها را افزایش می‌دهند تا نقدینگی لازم را تامین کنند. این افزایش نرخ سود سپرده‌ها معمولاً به افزایش نرخ سود وام‌ها نیز منجر می‌شود. بالعکس، کاهش نرخ سود بین بانکی باعث کاهش هزینه تامین مالی بانک‌ها و در نهایت کاهش نرخ سود بانکی می‌شود.
وقتی نرخ سود بین بانکی بالا باشد، بانک‌ها تمایل کمتری به وام‌دهی دارند زیرا هزینه تامین مالی افزایش یافته است. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش سرمایه‌گذاری و کاهش نقدینگی در بازار شود. همچنین افزایش نرخ سود بین بانکی، نقدینگی را به سمت بانک‌ها هدایت می‌کند و افراد ریسک‌گریز پول خود را در بانک‌ها سپرده‌گذاری می‌کنند که ممکن است باعث خروج پول از بورس شود.
بانک مرکزی با تغییر نرخ سود بین بانکی، سیاست‌های انقباضی یا انبساطی پولی را اعمال می‌کند. افزایش این نرخ معمولاً به منظور مهار تورم و کنترل نقدینگی انجام می‌شود و کاهش آن برای تحریک رشد اقتصادی و افزایش سرمایه‌گذاری است.
وضعیت فعلی نرخ بین بانکی
آن طور که آمارها نشان می‌دهد نرخ سود بین بانکی که تعیین‌کننده و جهت‌دهنده به نرخ سود سپرده های بانکی است از زمستان ۱۴۰۱ و همزمان با انتخاب محمد رضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی روندی صعودی داشته و در بالاترین سطح ایستاده است.
پیش از این در اواخر سال ۱۳۹۹ نرخ سود بین بانکی در محدوده ۲۰ درصد بود و در ابتدای تابستان ۱۴۰۰ نرخ سود بین بانکی به ۱۸.۱۲ درصد رسیده بود. پس از این دوره نرخ سود بین بانکی عمدتا در کانال ۲۰ تا ۲۱ درصد در نوسان بود. اما از هشتم دی ماه ۱۴۰۱ که محمد رضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی به عنوان رئیس کل بانک مرکزی انتخاب شد نرخ سود بین بانکی با جهش زیادی مواجه شد و در تابستان ۱۴۰۲ بع ۲۳.۷۶ درصد رسید و این روند در طول چند سال گذشته ادامه داشته و نرخ سود بانکی از آن زمان تاکنون همیشه بالای ۲۳ درصد بوده است.
طبق این اطلاعات در حال حاضر نرخ سود بین بانکی در سقف و محدوده ۲۳.۹۷ درصدی یعنی نزدیک به۲۴ درصد قرار دارد.
بانک مرکزی در تلاش است ازاین طریق،تورم را کنترل و مانع رشد ارزش دارایی ها به ویژه ارز شود.
این افزایش نرخ ها نشان‌دهنده فشار شدید تقاضای نقدینگی در شبکه بانکی است. روند نرخ بهره بین بانکی طی سال گذشته نشان می‌دهد که تا نیمه اول ۱۴۰۳ فشار نقدینگی کمتر بوده اما از نیمه دوم سال گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته و در میانه زمستان ۱۴۰۳ به سقف تاریخی خود رسیده است.
بانک مرکزی در سال ۱۴۰۴ تلاش کرده است با مدیریت عملیات بازار باز، بخشی از نیاز بانک‌ها به نقدینگی را تامین کند اما محدودیت در موافقت با درخواست‌های اعتباری بانک‌ها باعث افزایش نرخ بهره بین بانکی شده است.
نرخ سود سپرده‌های بانکی
در طول چند سال گذشته افزایش نرخ سود بین بانکی منجر به رشد نرخ سود بانکی نیز شده است به طوری که نرخ سود سپرده های کوتاه مدت که تا قبل از سال ۱۴۰۰ در محدوده ۱۰ درصد بود به ۱۲ درصد و سپرده های بلند مدت یک ساله از ۱۶ درصد به ۲۰.۵ درصد رسید. نرخ سود سپرد های دو ساله نیز از۱۸ درصد به ۲۱.۵ درصد رسیده است.
این نرخ‌ها در اغلب بانک‌های کشور با تفاوت های کمی ارایه می شود و در فقط چند بانک سپرده های خود را با نرخ های بالاتری ارایه می دهند که یک رویه غیر رسمی است.
ضمن اینکه بانک‌ها عمدتاً سپرده‌های یک‌ساله ارائه می‌دهند و امکان واریز وجه جدید پس از افتتاح حساب وجود ندارد.
چشم انداز نرخ سود بین بانکی
در حال حاضر نرخ بهره بین بانکی به سقف تاریخی خود در محدوده ۲۴ درصدقرار دارد که نشان‌دهنده تنگنای مالی و فشار شدید تقاضای نقدینگی در شبکه بانکی است.
نرخ سود سپرده‌های رسمی بانک ها نیز در حدود ۲۰.۵ تا ۲۲.۵ درصد تعیین شده که نسبت به نرخ بهره بین بانکی پایین‌تر است و نشان‌دهنده فاصله نرخ تامین مالی و نرخ سپرده‌گذاری است.
این شرایط حاکی از وجود محدودیت‌های نقدینگی در سیستم بانکی و تلاش بانک مرکزی برای کنترل و مدیریت این فشارها از طریق سیاست‌های پولی است.
بنابراین، روند نرخ بهره بانکی نشان‌دهنده فشار مداوم بر شبکه بانکی برای تامین نقدینگی است که می‌تواند بر هزینه تامین مالی و فعالیت‌های اقتصادی اثرگذار باشد.
در چنین شرایطی انتظار می رود در صورت کاهش ریسک های سیاسی نرخ های بهره بین بانکی و به تناسب آن بانکی تغییر کند اما محمد اخباری مدیر اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی در تازه ترین اظهار نظر خود اعلام کرد: توصیه بانک مرکزی در سال جاری کاهش نرخ سود بانکی نیست، اما به دلیل ریسک زیاد در اقتصاد کشور و پس از رفع شدن نا اطمینانی ها در اقتصاد، اگر اتفاقات دیگری رخ دهد، در زمان خودش سیاست های جدید بانک مرکزی به اطلاع عموم خواهد رسید.
با همه اینها انتظار می‌رود در صورت تغییر در فضای سیاسی کشور تحت تاثیر مذاکرات ایران و آمریکا زمینه های کاهش نرخ سود در اقتصاد ایران فراهم شود که می تواند منجر به کاهش رکود در فضای اقتصادی کشور و بهبود فضای تامین مالی شود.
