به گزارش خبرنگار مهر، همزمان با هفته محیط زیست نشست خبری احمدرضا لاهیجان‌زاده معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با هدف ارائه آخرین اقدامات و برنامه‌های حوزه محیط زیست دریایی صبح امروز برگزار شد.
وی در این نشست از انجام برنامه‌های جدید برای حفاظت از محیط زیست دریایی خبر داد.
تأکید بر کاهش آسیب به خلیج فارس در پروژه‌های آب‌شیرین‌کن
احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به اهمیت سواحل جنوبی کشور در توسعه آینده ایران گفت: توسعه دریا محور اکنون به عنوان یکی از سیاست‌های کلان کشور مطرح است که هم در سیاست‌های بیانیه‌محور ابلاغی سال ۱۴۰۲ از سوی مقام معظم رهبری آمده و هم در برنامه هفتم توسعه لحاظ شده است.
وی افزود: در حال حاضر بخش مهمی از راهبرد توسعه اقتصادی کشور بر مبنای دریا و به‌ویژه سواحل جنوبی استوار شده است. از جمله موارد مهم در این زمینه، تأمین آب برای شهرهای جدید و طرح‌های توسعه‌ای در این مناطق است. این در حالی است که کشور در مرکز و مناطق داخلی با بحران شدید آب مواجه است، بحرانی که نتیجه توسعه نامتوازن و تمرکز بی‌رویه بر مناطقی بدون ظرفیت کافی است.
لاهیجان‌زاده ادامه داد: سازمان حفاظت محیط زیست حدود چهار تا پنج سال پیش نسبت به انتقال آب به مرکز ایران هشدار داده بود و مطالعات گسترده‌ای را در سواحل آغاز کردیم تا اطمینان حاصل شود که کمترین آسیب به کیفیت زیست‌محیطی دریا وارد شود.
وی با تأکید بر لزوم مراقبت از اکوسیستم خلیج فارس گفت: خلیج فارس یک دریای نیمه‌بسته است که تنها راه تبادل آبی آن از طریق تنگه هرمز و دریای عمان است، آن هم با گردش آب حدوداً هفت‌ساله؛ بنابراین ظرفیت زیستی آن محدود است و باید از اجرای پروژه‌های بزرگ‌مقیاس آب‌شیرین‌کن در این منطقه پرهیز شود.
معاون محیط زیست دریایی اضافه کرد: نخستین اقدام سازمان، توقف صدور مجوز برای پروژه‌های بزرگ‌مقیاس در خلیج فارس بود. دوم آنکه استانداردهای بسیار دقیق، سختگیرانه و علمی در زمینه استفاده از آب دریا برای شیرین‌سازی تدوین و اعمال شد. سوم اینکه استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها فقط برای مصارف صنعتی مجاز شمرده شده است تا از فشار بر منابع آب شیرین کشور کاسته شود.
لاهیجان‌زاده همچنین گفت: هم‌اکنون تمامی درخواست‌ها برای استفاده از آب دریا در قالب مطالعات معماری پهنه‌بندی شده‌اند و فقط در مناطقی که کمترین اثرگذاری محیط‌زیستی را داشته باشند، اجازه فعالیت داده می‌شود. در مناطق همچون دریای عمان که ظرفیت‌پذیری بیشتری دارند، امکان اجرای طرح‌ها با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی فراهم است.
وی هشدار داد: گرچه استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها ضروری است، اما باید با دقت و نظارت شدید انجام شود، چرا که به هر حال این فناوری تأثیراتی بر اکوسیستم دریایی خواهد داشت و نباید بدون ضابطه گسترش یابد.
برداشت آب از خلیج فارس و دریای عمان افزایش می‌یابد
لاهیجان‌زاده، با اشاره به وضعیت برداشت آب از منابع دریایی در منطقه، اعلام کرد: کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس، از جمله عربستان، از دریای سرخ نیز برداشت آب دارند و اکنون کشورهایی مانند بحرین، و امارات در حال برداشت از خلیج فارس هستند. در این میان، کشور عمان نیز از دریای عمان برداشت انجام می‌دهد.
وی افزود: در جلسه‌ای که فکر می‌کنم بهمن‌ماه سال گذشته برگزار شد، موضوع آب‌شیرین‌کن‌ها در دستور کار قرار گرفت و اکنون این مسئله به یکی از محورهای حساسیت‌برانگیز بدل شده است. کشورهای منطقه نیز به‌شدت به دنبال ورود به این عرصه از طریق بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین و پیشرفته هستند.
معاون محیط زیست دریایی تأکید کرد: در منطقه دریای سرخ، چیزی حدود ۵۰ درصد ظرفیت آب‌شیرین‌سازی دنیا متمرکز شده و خلیج فارس نیز سهم بالایی دارد. اما ما در مقایسه با کشورهای عربی، برداشت کمتری داریم. عددی که در افق تمام طرح‌ها پیش‌بینی شده، بسیار بالاتر از برداشت فعلی ماست.
وی با اشاره به وضعیت فعلی گفت: در حال حاضر عدد برداشت ما خیلی زیاد نیست؛ فکر می‌کنم نیروگاه آب‌شیرین‌کن بندرعباس حدود ۵۰ هزار متر مکعب در روز برداشت دارد. هنوز در کشور برداشت آب به‌صورت متمرکز انجام نمی‌شود.
لاهیجان‌زاده اظهار داشت: پروژه‌هایی برای اجرای طرح‌های آب‌شیرین‌کن در خلیج فارس پیشنهاد شده است. برآوردها نشان می‌دهد که با اجرای این پروژه‌ها، به عدد سه میلیون متر مکعب در روز خواهیم رسید.
جریان‌های خلیج فارس تا ارغوان آبادان تحت تأثیر برداشت آب قرار می‌گیرد
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، در سخنانی پیرامون اثرات زیست‌محیطی پروژه‌های برداشت آب و آب‌شیرین‌کن‌ها در منطقه، گفت: با اجرای طرح‌های برداشت آب از خلیج فارس، شاهد نوعی لرزش و تغییرات در جریان‌های آبی این پهنه آبی خواهیم بود که این جریان تا ارغوان آبادان امتداد می‌یابد و مجدداً به خلیج فارس بازمی‌گردد.
وی با اشاره به وضعیت جریانات آبی در تنگه هرمز و مناطق شرقی‌تر اظهار داشت: برآوردها و پیش‌بینی‌های ما نشان می‌دهد که حتی پس از منطقه چابهار و حرکت جریان‌ها به سمت اقیانوس، تغییرات قابل‌توجهی نخواهیم داشت. در آن محدوده، فاصله جغرافیایی بسیار کم است و عمق آب در حدود ۵۰۰ متر است که در مقایسه با مناطق دیگر، بسیار ناچیز محسوب می‌شود.
لاهیجان‌زاده تأکید کرد: در بخش اقیانوسی، تأثیرگذاری ناشی از این پروژه‌ها، بسیار محدود و ناچیز خواهد بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پس از گذشت چهار ماه از اجرای طرح‌ها، اثر محسوسی در آن بخش از اقیانوس مشاهده نشده و انتظار داریم در ادامه نیز این تأثیر محدود باقی بماند.
همچنین شهرام فداکار، مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی، در گزارشی از فعالیت‌های انجام‌شده این دفتر در سال ۱۴۰۳ اعلام کرد: وظایف این نهاد در دو مجموعه کلی تعریف می‌شود.
به گفته وی، کشور ایران دارای سه حوزه دریایی منطقی است و حدود ۲۳ منطقه تحت مدیریت ساحلی در کل سواحل کشور وجود دارد که به صورت کامل پردازش شده‌اند. اما وی به صورت مفصل به فعالیت‌های انجام‌شده در دفتر مذکور طی سال گذشته پرداخت.
فداکار اظهار داشت: در بخش مطالعات و تحقیقات، پروژه‌های مختلفی به انجام رسیده است. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به اطلس گونه‌های جانوری اشاره کرد که در جریان آن حدود ۷ هزار گونه دریایی شناسایی شده‌اند. از این تعداد، بیش از ۲۹۰۰ گونه متعلق به دریای خزر و حدود ۴۰۰۰ گونه مربوط به خلیج فارس و دریای عمان هستند.
وی ادامه داد: در سواحل مکران و شمالی دریای عمان، مطالعات گسترده‌ای در زمینه کاربری‌های مختلف صورت گرفته است. در این مطالعات، تنوع کاربری‌ها، نحوه استقرار، ظرفیت و توان محیطی بررسی شده است. با توجه به اینکه توسعه کشور به سمت دریا پیش می‌رود، لازم است که مدیریت خاص و دقیقی از قبل صورت گیرد تا از بروز اتفاقات نامناسب زیست‌محیطی جلوگیری شود. این مطالعات حتی تا خلیج فارس نیز ادامه یافته و به طور کامل انجام شده‌اند.
فداکار با اشاره به اهمیت مناطق جنوبی کشور عنوان کرد: شاید یکی از اتفاقات بی‌نظیر در سال ۱۴۰۳، شناسایی وضعیت حفاظت فرمانیان بود که طی آن مشخص شد این موجودات در چه وضعیتی در کشور قرار دارند. در این راستا، مناطق تحت حفاظت که نیاز به معرفی داشتند، شناسایی و معرفی شده‌اند و حتی برخی مناطق در سطح کشور نیز برای حفاظت معرفی شده‌اند.
وی افزود: تلاش‌هایی نیز برای شناسایی کامل‌تری صورت گرفته تا این اطلاعات بتواند در آینده پشتیبان مناسبی برای سیستم دریایی کشور باشد.
وی از وجود ویدئویی مناسب در این زمینه نیز خبر داد که در صورت امکان، قابلیت نمایش دارد.
به گفته فداکار، در قلب خلیج فارس نیز عملیات شناسایی و حفاظت گونه‌های دریایی حمایت‌شده انجام شده و فعالیت‌ها و کاربری‌هایی که در خط ساحلی انجام می‌شوند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
وی تأکید کرد: پروژه‌هایی که در خط ساحلی مستقر شده و شروع به فعالیت می‌کنند، باید مجوز بهره‌برداری دریافت کنند و تحت نظارت قرار گیرند تا کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی حین اجرا نیز تضمین شود. این هدف یکی از اهداف مهمی است که در حال وقوع و پیگیری است.
در پایان، شهرام فداکار خاطرنشان کرد: حدود ۲۰ پروژه مختلف در راستای بررسی وظایف این دفتر و پاسخ به برنامه‌های توسعه‌ای در حال انجام هستند و اقدامات مستمری در این زمینه دنبال می‌شود.
استانداردسازی و اجرای ضوابط جدید برای کاهش آلودگی دریاها در دستور کار قرار گرفته است
همچنین امید صدیقی سوادکوهی، مدیرکل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، گفت: یکی از مهم‌ترین اقدامات صورت‌گرفته در حوزه مقابله با آلودگی‌های دریایی، مربوط به استانداردسازی مدیریت‌های دریایی کشور و تدوین دستورالعمل‌ها و ضوابط اجرایی است.
وی افزود: اقدامات مهمی طی ماه‌های اخیر به تصویب رسیده است که از جمله آن‌ها می‌توان به موضوع تخلیه دریا اشاره کرد. پیش از این، این موضوع در ضوابط موجود لحاظ نشده بود، اما اکنون با تعیین معیارها و پارامترهای لازم، این مهم به صورت جدی در دستور کار قرار گرفته و اجرایی شده است.
صدیقی با اشاره به اینکه چند دستورالعمل دیگر نیز در زمینه مدیریت رسوبات در دست تهیه و اجراست، خاطرنشان کرد: این اقدامات نقش زیربنایی و اساسی در کاهش آلودگی‌های دریایی دارند و در چارچوب برنامه‌های اقدام مشترک و سیاست‌های همکاری دنبال می‌شوند.
وی همچنین با اشاره به اینکه یکی از معضلات اصلی در حوزه آلودگی‌های دریایی شناسایی و بررسی شده، اظهار داشت: این موضوع علاوه بر آلودگی، منشأ منافع زیادی نیز هست که اکنون با همکاری وزارت نفت در حال پیگیری و اجرای اقداماتی در این زمینه هستیم.
مدیرکل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی تأکید کرد: در حال حاضر، وضعیت آلودگی در مناطق ساحلی و دریایی، به‌ویژه در بخش خلیج فارس و دریای خزر شناسایی و مشخص شده و طرح‌های جامع برای مقابله با آن‌ها در دست اقدام است.
وی گفت: در چارچوب برنامه‌های اقدام مشترک و با همکاری دستگاه‌های مرتبط، امیدواریم که گام‌های مؤثری در کاهش آلودگی‌های دریایی برداشته شود.
تدوین و اجرای برنامه‌های جامع زیست‌بومی برای مدیریت ۳۷ تالاب کشور
آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط زیست، اعلام کرد: اقدامات شاخص سال گذشته در حوزه تالاب‌ها بر پایه سیاست‌ها و راهبردهایی انجام شده است که برای مدیریت تالاب‌ها تعریف شده‌اند و راهبرد اصلی در این زمینه، رویکرد زیست‌بومی با مشارکت ذی‌نفعان محلی، استانی و ملی بوده است.
وی تصریح کرد: برای تک‌تک تالاب‌ها برنامه‌های جامع تهیه شده و در تلاش هستیم مدیریت تالاب‌ها را با تعامل همه‌جانبه با دستگاه‌های مرتبط و با همان رویکرد زیست‌بومی پیگیری کنیم. تاکنون برای ۳۷ تالاب کشور برنامه جامع مدیریت تدوین شده و برای ۹ تالاب دیگر نیز برنامه‌ها آماده و در مراحل تصویب در شورای برنامه‌ریزی استانها و کمیته‌های استانی به ریاست استانداران قرار دارد.
اشرفی‌زاده با اشاره به برنامه سال جاری دفتر حفاظت تالاب‌ها گفت: یکی از اقدامات مهم، تطبیق برنامه‌های تدوین‌شده با شرایط اجرایی است تا بتوانیم برنامه‌ها را با دقت و هماهنگی بیشتر پیاده‌سازی کنیم. در این مسیر، تلاش کرده‌ایم با مشارکت در عرصه‌های بین‌المللی، جایگاه کشور را نیز تقویت کنیم. به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران اصلی کنوانسیون رامسر، موفق شدیم در سال گذشته سه شهر مهم کشور را به‌عنوان شهر تالابی در فهرست جهانی ثبت کنیم.
وی با اشاره به انتشار اطلس تالاب‌های کشور و شناسنامه تالاب‌ها افزود: این اسناد نهایی، چاپ و منتشر شده‌اند و در صورت نیاز، نسخه‌های چاپی آن‌ها در نشست‌های آتی در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها درباره ضوابط و دستورالعمل‌های تدوین‌شده در سال گذشته خاطرنشان کرد: در حوزه پایش تالاب‌ها، دستورالعمل‌های لازم تهیه شده و پیش‌بینی زیرساخت‌های لازم نیز انجام گرفته است. هدف‌گذاری ما استقرار کامل این سیستم‌ها در سال‌های آتی است. همچنین دستورالعمل تخلیه فاضلاب و پساب در حال نهایی شدن است که به‌زودی ابلاغ خواهد شد و به‌عنوان مبنای عملیاتی اجرا خواهد شد.
اشرفی‌زاده از برگزاری هفتمین جلسه ستاد هماهنگی مدیریت تالاب‌های کشور در بهمن‌ماه سال گذشته خبر داد و گفت: در این جلسه، مصوبات مهمی به تصویب رسید. از جمله اینکه استانداران استان‌های دارای تالاب، مکلف شدند جلسات کمیته‌های تالابی را به‌صورت مستمر برگزار کرده و شخصاً پیگیر مسائل و مشکلات مربوط به تالاب‌ها باشند و گزارش اقدامات خود را در جلسات آتی ارائه دهند.
وی ادامه داد: در راستای هماهنگی بین‌بخشی و با توجه به ماهیت فرابخشی موضوع تالاب‌ها، این اراده و جدیت در ساختار مدیریتی کشور می‌تواند زمینه‌ساز احیای تالاب‌ها و پیشبرد مؤثر برنامه‌ها باشد.
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها در پایان با اشاره به یک موفقیت زیست‌محیطی افزود: در سال گذشته، در یکی از تالاب‌ها که آلوده به گونه مهاجم کاراس شده بود، با برنامه‌ریزی منسجم موفق شدیم کنترل مؤثری اعمال کنیم و اکنون گونه بومی در همان منطقه مجدداً مشاهده شده که یک دستاورد قابل توجه است. البته اجرای کامل برنامه‌های احیا نیازمند زمان و استمرار است و امیدواریم در زمان مقرر به اهداف موردنظر دست یابیم.
