عصر ایران؛ فرزانه احمدی- منطقه احتمالی قرار گرفتن گورستان آبخشان در اصفهان برای تعویض کابل‌های فرسوده کنده شد و آثار سفالی و بقایای انسانی از زیر زمین بیرون آمد.
حفاری در عمق یک متر تا یک متر و نیم زمین صورت گرفته و باعث شده آثاری از زیر زمین خارج شود که احتمالا بقایای گورستان هزار ساله آبخشان است.
حفاری در محدوده میدان شهدا، در پیاده‌روی وسط خیابان به سمت چهارراه تختی صورت گرفت.
سید روح‌الله سیدالعسگری، معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان در این باره به خبرنگار مهر گفته: عملیات بدون هیچ‌گونه استعلامی از میراث فرهنگی اصفهان انجام شده است.
به گفته او، «احتمال می‌رود محدوده مورد نظر، همان منطقه‌ای باشد که در گذشته قبرستان “آب بخشان” یا “مردبان” قرار داشته و اگر اسکلت‌هایی هم در این حفاری مشاهده شده، بی‌ارتباط با آن نیست.»
طبق صحبت معاون میراث فرهنگی استان، «پیمانکار برق از طریق شهرداری اقدام کرده و طبق گفته مسئولان اداره برق، عملیات مربوط به تعویض کابل‌های فرسوده‌ای است که قبلاً در این محور قرار داشته‌اند. اما همین که پروژه در محدوده‌ای با چنین حساسیت تاریخی اجرا می‌شود، می‌بایست با هماهنگی قبلی با میراث فرهنگی انجام می‌گرفت.»
سیدالعسگری گفته عملیات متوقف شده و قرار بر این است که بررسی‌های دقیق‌تری توسط اداره کل انجام شود. نتیجه بررسی‌ها به‌زودی به اطلاع رسانه‌ها خواهد رسید.
با این حال تماس‌های خبرنگار عصر ایران با روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان تاکنون بدون پاسخ مانده است.
یک باستان‌شناس و عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان درباره منطقه تخریب شده به عصر ایران گفت: بخشی از مسیری که خاک‌برداری شده، در داخل باروی شهر اصفهان و بخشی در خارج از بارو یعنی بیرون دیوار شهر اصفهان قرار دارد و طبیعتاً وجود آثار تاریخی در هر دو بخش قطعی است.
علی شجاعی اصفهانی ادامه داد: در خارج از دیوار شهر گورستان معروفی به نام آب بخشان یا آبَخشان یا مردبان واقع بوده که دست کم مربوط به قرن سوم هجری قمری، با تاریخی بیش از هزار و صد سال می شود.
به گفته او، مقبره شیخ ابومسعود رازی از محدثان بزرگ جهان اسلام و یا ابونعیم اصفهانی یکی دیگر از محدثان قرن چهارم و صاحب کتاب مهم ذکر اخبار اصفهان در این گورستان واقع بود.
او اضافه کرد: علاوه بر این بزرگان و اشخاص مهمی از دوران صفوی و بعد از آن در این گورستان دفن شده بودند، مانند مقبره آقا محمد مهدی ارباب متوفی ۱۳۱۴ قمری که تالیفات مهمی در رابطه با اصفهان انجام داده است.
این باستان‌شناس اظهار کرد: شروع تخریب گورستان مربوط به توسعه شهری و احداث خیابان‌کشی‌های جدید دوره پهلوی اول است. مدیران شهری آن دوره این فضا را ناکارآمد و مضر برای شهر قلمداد کردند و از آنجا که مالکی نداشت آن را تقسیم بندی و ساخت و سازهای جدید از جمله خیابان چهارباغ پایین و میدان شهدا (پهلوی) را در آن آغاز کردند. سیاست غلطی که همچنان ادامه دارد و منجر به محو شواهد شهرهای تاریخی ما می شود.
شجاعی شرح داد: بخشی از این گورستان در ساخت مدرسه تبریزی و مدرسه مجاور آن و یا مرکز بهداشت و یا نوسازی املاک خصوصی از بین رفت و به طور خاص در جریان ساخت ایستگاه متروی میدان شهدا نیز لایه های فرهنگی آن محو شدند.
او تاکید کرد: این آثار و بقایا از نظر مطالعاتی بسیار حایز اهمیت است و علاوه بر سنگ قبور احتمالی که اطلاعات زیادی را در بر دارند خود بقایای انسانی هم حاوی اطلاعات مهمی است که می‌تواند تنوع خوارک، بیماری‌ها، طول عمر، دلیل مرگ و نحوه زندگی مردم منطقه را به ما نشان بدهد.
او افزود: درواقع اگر ایم منطقه به درستی مطالعه شود همانند یک سند خطی حاوی اطلاعات بی‌مانندی است که به فهم شهر و طبیعتاً ارتقاء فرهنگ مردم و هویت شهری منجر می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان گفت: در تصاویر منتشر شده تنبوشه، آجر، سفال و استخوان دیده می شود و به طور خاص در محل تقاطع خیابان جامی شواهد دیواری نمایان شده که لازم است مورد بررسی قرار گیرد.
شجاعی تاکید کرد: متاسفانه این اتفاق بارها در اصفهان تکرار شده که ابتدا تخریب صورت می‌گیرد و فاجعه رخ می‌دهد و بعد از آن به این نتیجه می‌رسیم که ای کاش این اقدامات با هماهنگی اداره میراث فرهنگی انجام می‌گرفت.
او تصریح کرد: به دلیل عدم هماهنگی مدیریت بخش‌های مختلف با اداره میراث فرهنگی چنین حوادثی تکرار می شوند.
شجاعی درباره اینکه چه راهکاری وجود دارد تا بتوان جلوی وقوع تخریب‌های آسیب‌رسان را در اصفهان گرفت، گفت: اگر گوش شنوایی وجود داشته باشد، راهکار آن بسیار ساده است. بارها گفته‌ایم که چاره آن توجه جدی به مقوله باستان‌شناسی شهری است.
او ادامه داد: ورود باستان‌شناسی شهری به طرح جامع شهری، استعلام از اداره میراث فرهنگی و نظارت علمی می‌تواند جلوی چنین اتفاقاتی را بگیرد.
او گفت: محدوده دیوارهای شهر و توسعه های شهر در هر دوره برای کسانی که گذشته اصفهان را می شناسند تا حدودی مشخص است و تخمین مناطقی که احتمال وجود آثار در آن هست را ممکن می کند.
شجاعی افزود: علاوه بر آن نقاط بسیار حساس مانند گورستان آبخشان کاملا قابل شناسایی هستند. این منطقه پیش از این هم در جریان توسعه شهری آسیب دیده بود ولی متاسفانه باز هم از آن درس نگرفته‌ایم و در حال تکرار آن هستیم.
