عصر ایران؛ سمیرا فرخ منش- آریئل لِوایت (Ariel Levite)  عضو ارشد اندیشکده کارنگی برای صلح بین‌المللی  و «مرکز Belfer علوم و امور بین‌الملل در دانشگاه هاروارد است. او که در گذشته به‌عنوان معاون اصلی مدیرکل (در امور سیاست‌گذاری) در کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل فعالیت داشته  در مقاله‌ای به مذاکرات جاری میان ایران و آمریکا پرداخته است.

برگزدان این نوشته که در  the national interest  منتشر شده از این قرار است: ( با این توضیح که انتشار آن در عصر ایران به منزلۀ تأیید دیدگاه های نویسنده نیست بلکه به قصد آشنایی با نگاه و داوری فعالان اندیشکده‌های خارجی دربارۀ ایران است):

  

   برای ایالات متحده، ایران و اسراییل، دست‌یابی به توافقی که از طریق مذاکره‌ به دست آمده، به‌مراتب نتیجه‌ای بهتر از جنگ پیش‌دستانه یا گسترش تسلیحات هسته‌ای است.

  چند دور کوتاه از مذاکرات هسته‌ای میان آمریکا و ایران کافی بود تا نشان دهد دست‌یابی به یک توافق بزرگ، حداقل در آینده نزدیک، امکان‌پذیر نیست. اما هنوز جای امید هست اگر راهی خلاقانه برای پر کردن شکاف بین اهدافی که هر یک از طرف‌های اصلی برای خود تعیین کرده‌اند در نظر گرفته شود.

 ترامپ به‌دنبال توافقی کامل است که در آن برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران به‌طور کامل برچیده شود، دستاوردی که رئیس‌جمهور پیشین، باراک اوباما، به آن نرسید. 

 

   از نگاه او، چنین توافقی اکنون تنها به این دلیل ممکن شده  که او جسارت به خرج داده و حداکثر فشار را بر ایرانی‌ها وارد کرده، آنان را به اقدام نظامی تهدید کرده، و در عین حال دست دیپلماتیک به سوی‌شان دراز کرده است.

   او در پی توافقی است که جایزه صلح نوبل را برای جلوگیری از جنگ به ارمغان آورد و اعتبار او را به‌عنوان مذاکره‌کننده و یک صلح‌ساز بزرگ تقویت کند. از نظر عملیاتی، او توافقی می‌خواهد که اروپایی‌ها نتوانند آن را به نام خود ثبت کنند، توافقی که اعضای کنگره از آن حمایت کنند و حتی نخست‌وزیر اسراییل، بنیامین نتانیاهو، جرأت مخالفت با آن را نداشته باشد.

   از سوی دیگر، ایرانی‌ها تردیدهای جدی نسبت به ایالات متحده به‌طور کلی و رئیس‌جمهور ترامپ به‌طور خاص به‌عنوان یک شریک مذاکره‌ کننده دارند. با این حال، آن‌ها اکنون از نظر اقتصادی ناتوان، و از نظر نیروهای نیابتی سنتی خود مانند حزب‌الله که ممکن بود بتوانند در برابر اقدام نظامی آمریکا و اسرائیل  بازدارندگی ایجاد کنند یا پاسخ تلافی جویانه بدهند، محروم هستند.

   بر این اساس، ایران با اکراه به "مذاکرات غیرمستقیم" تن داده است تا به تحریم‌های سنگین پایان دهد. آن‌ها بیش از هر چیز از فروپاشی اقتصادی، شورش داخلی، جنگ، یا عادی‌سازی روابط با غرب هراس دارند. برای جلوگیری از این پیامدهای منفی، مصمم‌اند گزینه هسته‌ای ایران و توانمندی‌های قدرت‌افکنی آن مانند موشک‌های بالستیک و نیروهای نیابتی منطقه‌ای را حفظ کنند.

 

   در نهایت، نتانیاهو که بازتاب‌دهنده نگرانی واقعی اسراییل نسبت به نیات و توانمندی‌های ایران است، نمی‌تواند هیچ نتیجه دیپلماتیکی با ایران را بپذیرد مگر چیزی شبیه به تسلیم کامل برنامه هسته‌ای ایران به سبک لیبی. او خواهان توقف کامل فعالیت‌های ایران در سراسر خاورمیانه نیز هست. او ترجیح می‌دهد مذاکرات شکست بخورد تا ایالات متحده ناچار شود به اسرائیل در عملیاتی برای نابودسازی زیرساخت‌های هسته‌ای ایران بپیوندد و، در حالت ایده‌آل، جمهوری اسلامی را نیز سرنگون کند!

 

   آشتی دادن این اهداف متضاد، (چه برسد به انجام سریع آن) تقریباً غیرممکن است. با این حال، با دیپلماسی ماهرانه می‌توان چارچوب‌هایی برای توافقی را متصور شد که گرچه به‌وضوح بسیار کمتر از اهدافی است که طرف‌های کلیدی به دنبال آن هستند، اما همچنان هم مطلوب و هم به‌طور بالقوه برای همه قابل‌پذیرش باشد. توافقی ناقص که رئیس‌جمهور ترامپ بتواند آن را به‌عنوان یک دستاورد بزرگ ارائه دهد، بی‌تردید به‌مراتب بهتر از دو گزینه اصلیِ جایگزین است: جنگ پیش‌دستانه یا دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای.

   چنین توافقی مستلزم آن است که ایران به تعهدات خود در چارچوب پیمان عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT) عمل کند و متعهد شود که به‌صورت جامع، دائمی و قابل‌راستی‌آزمایی، در تمامی چهار حوزه کلیدی، یعنی مواد شکافت‌پذیر، تسلیحاتی‌سازی، سامانه‌های پرتاب (حمل) و نظامی‌سازی زیرساخت‌های هسته‌ای، از دستیابی به توانایی تولید سلاح هسته‌ای فاصله بگیرد.

 

   آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) باید مجاز باشد که بر تمامی مواد شکافت‌پذیر ایران نظارت و بازرسی انجام دهد. این نهاد می‌تواند از تمامی ابزارهای راستی‌آزمایی خود استفاده کند، از جمله ابزارهایی که به‌ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرند، مانند «پروتکل الحاقی»، «جمع‌بندی گسترده» (Broader Conclusion) و «بازرسی ویژه» (Special Inspection). با این حال، عامل نهایی برای سنجش پایبندی ایران، باید توان اطلاعاتی ایالات متحده باشد.

 

   در مقابل، ایالات متحده می‌تواند مقدار اندکی از فعالیت‌ها و ذخایر غنی‌سازی در سطح پایین را بپذیرد، مشروط بر آن‌که این فعالیت‌ها مستقیماً با نیازهای تجاریِ قابل اثبات مرتبط باشند یا به یک سازوکار منطقه‌ای در چرخه سوخت منتقل شوند. افزون بر این، آمریکا می‌تواند به ایران اطمینان دهد که تا زمانی که تهران به‌طور کامل به تعهدات خود در چارچوب توافق پایبند بماند، هیچ اقدام قهرآمیز علیه برنامه هسته‌ای آن انجام نخواهد داد.

 

   واشنگتن همچنین می‌تواند به ایران کاهش گسترده تحریم‌ها را پیشنهاد دهد، مشروط بر آن‌که هم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و هم دستگاه اطلاعاتی ایالات متحده پایبندی ایران به تعهداتش را تأیید کنند. افزون بر آن، ایالات متحده می‌تواند در صورتی که ایران موافقت کند حمایت خود از فعالیت‌های تروریستی را محدود کرده و انتقال تسلیحات به سایر طرف‌ها در منطقه را متوقف سازد، تحریم‌های بیشتری را نیز کاهش دهد.

 

   در نهایت، می‌توان اسرائیل را ــ هرچند با اکراه ــ به پذیرش چنین توافقی ترغیب کرد، مشروط بر آن‌که تضمین‌های امنیتی آمریکا در اختیارش قرار گیرد. این امر می‌تواند از طریق احیای یک سازوکار مشورتی دوجانبه در سطح عالی تحقق یابد؛ سازوکاری که به بررسی رفتار ایران و هماهنگی در واکنش به چالش‌های ناشی از آن بپردازد. افزون بر این، آمریکا می‌تواند متعهد شود کمک‌های نظامی بلندمدت خود به اسرائیل را حفظ و تقویت کند؛ کمکی که توان بازدارندگی و واکنش اسرائیل را در صورت نقض تعهدات از سوی ایران افزایش می‌دهد.

   نتیجه‌گیری کاملاً روشن است: یک راه‌حل دیپلماتیک که برای همه ذی‌نفعان کلیدی قابل‌قبول باشد، دست‌یافتنی است. به‌شرط آن‌که مذاکره‌کنندگان، همانند گذشته، درگیر مذاکرات سالیانِ طولانی، جزئیات بی‌پایان فنی، و تعهدات محدود به زمان نشوند.

 

    امیدبخش‌ترین مسیر پیش‌رو توافقی است که بر پایه مجموعه‌ای محدود از اصول بنیادین، تعهدات باز (غیروقت‌دار)، و نظام‌های راستی‌آزمایی جامع، دقیق و مستحکم ، هم‌ از نوع یک‌جانبه و هم چندجانبه، استوار باشد. مهم‌تر از همه، باید یک سازوکار بازدارنده معتبر در برابر نقض توافق، و همچنین یک ساختار تشویقی به‌همان اندازه جدی برای پایبندی همه طرف‌ها به تعهدات، در محور این توافق قرار گیرد.