اندیشکده کارنگی برای صلح بین‌المللی (Carnegie Endowment for International Peace) که یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین اندیشکده‌های مستقل جهان در حوزه سیاست خارجی، امور بین‌الملل و مسائل امنیتی است در تازه ترین نوشتار به سراغ تحلیل رویکرد فدراسیون روسیه نسبت به توافق احتمالی میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده رفته و می‌نویسد:

 

به گزارش جماران، رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، ممکن است در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش توافق هسته‌ای پیشین میان ایالات متحده و ایران را پاره کرده باشد، اما اکنون به نظر می‌رسد که در امضای توافقی جدید جدی است. واشنگتن نه تنها چندین دور مذاکره با ایرانی‌ها برگزار کرده، بلکه بسیاری از خواسته‌های خود را نیز کنار گذاشته است.

 

این موضوع روسیه را با یک دوراهی مواجه می‌کند، روسیه‌ای که به واسطه‌ منافع مشترک در تقابل با غرب، به ایران نزدیک‌تر شده است: آیا باید برای حفظ انزوای ایران تحت تحریم‌ها، در مسیر مذاکرات سنگ‌اندازی کند، یا تلاش کند مانند توافق قبلی، نقش میانجی‌گری مهمی در این توافق ایفا کند؟

 

در سال ۲۰۱8، ترامپ نه تنها به‌صورت یک‌جانبه از توافق خارج شد و مجموعه‌ای از تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کرد، بلکه خواسته‌های حداکثری را برای بازگشت به میز مذاکره مطرح نمود. از ایران خواسته شد تا هم غنی‌سازی هسته‌ای و هم برنامه موشکی خود را کنار بگذارد و همچنین حمایت از «نیروهای نیابتی‌اش» در منطقه را متوقف کند. در نهایت، تهران حتی پای میز مذاکره نیز حاضر نشد، با وجود آسیبی که به دلیل بازگشت تحریم‌های شدید به اقتصاد این کشور وارد شد.

 

با این حال، سیاست فشار حداکثری بر ایران شکست خورد و اکنون ترامپ موضعی کاملاً متفاوت اتخاذ کرده است. رئیس‌جمهور ایالات متحده که بسیار عمل‌گرا است، در تلاش است تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بیشترین توافق‌ها را به سرانجام برساند. این رویکرد پیش‌تر منجر به توافقاتی با حوثی‌ها در یمن و گام‌های غیرمنتظره‌ای برای عادی‌سازی روابط با دولت جدید سوریه شده است. یکی دیگر از پیامدهای این عمل‌گرایی، سرد شدن روابط ترامپ با نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، بود.

 

در مقایسه با خواسته‌های قبلی، شرایط فعلی ترامپ در برابر ایران بسیار معتدل‌تر است. طبق گزارش‌های منتشرشده، گفت‌وگوهای کنونی صرفاً بر برنامه هسته‌ای متمرکز است، بدون تلاش برای گنجاندن سایر مسائل امنیتی منطقه‌ای. در حالت ایده‌آل، این توافق باید تضمین کند که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نیابد، و در مقابل، ایالات متحده تحریم‌ها را لغو کند، چیزی که از نظر تئوریک با توجه به اکثریت جمهوری‌خواهان در هر دو مجلس کنگره ممکن است.

 

مشکل اصلی در این مذاکرات این است که دو کشور دیدگاه‌های کاملاً متفاوتی درباره چگونگی اطمینان از پایبندی طرف مقابل به توافق دارند. تهران می‌گوید باید حق غنی‌سازی اورانیوم را حفظ کند، اما مایل است سطح غنی‌سازی را کاهش دهد و اجازه دهد ناظران بر این روند نظارت داشته باشند.

 

یکی از سناریوهای محتمل این است که ایران اجازه داشته باشد اورانیوم را تا ۴ درصد و تحت نظارت بین‌المللی غنی‌سازی کند. تهران در توافق پیشین با رئیس‌جمهور اوباما به این امر رضایت داده بود. اما اکنون ایالات متحده اصرار دارد که ایران به‌طور کامل غنی‌سازی را متوقف کند و سوخت مورد نیاز نیروگاه‌های هسته‌ای خود را وارد کند.

 

تهران صراحتاً اعلام کرده که توقف کامل غنی‌سازی غیرقابل قبول است، اما مذاکرات همچنان ادامه دارد، که به معنای امکان عقب‌نشینی‌های جدید از سوی واشنگتن است  به‌ویژه با توجه به اینکه اوضاع فعلاً به نفع ایران است: ایرانی‌ها نه‌تنها موفق شده‌اند ترامپ را به میز مذاکره بکشانند، بلکه تهدید واکنش نظامی به مسئله هسته‌ای ایران را نیز با سرد شدن روابط میان ایالات متحده و اسرائیل کاهش داده‌اند. البته، گفت‌وگوها همچنان ممکن است با شکست مواجه شوند، با توجه به طبیعت غیرقابل پیش‌بینی دولت فعلی ایالات متحده.

 

برای روسیه، مذاکرات غیرمنتظره و پیش‌رونده واشنگتن و تهران نوعی دوراهی ایجاد کرده‌است. در مجموع، لغو تحریم‌های ایران به نفع کرملین نیست. وضعیت کنونی که در آن ایران به دلیل انزوا از غرب، مجبور به تقویت روابط با روسیه شده، کاملاً مورد پسند مسکو است. این وضعیت، ایران را به یک شریک قابل‌اعتماد تبدیل کرده، چرا که بی‌توجهی تهران به تحریم‌های روسیه، امکان ورود به پروژه‌های بلندمدت را برای مسکو فراهم کرده است. اما اگر تحریم‌ها علیه ایران برداشته شوند، موضع تهران ممکن است تغییر کند.

 

مسئله دیگری که همواره موجب نگرانی روسیه بوده، چشم‌انداز ورود حجم بیشتری از نفت ایران به بازارهای جهانی است چرا که روسیه ایران را رقیب جدی در بازار جهانی هیدروکربن‌ها می‌داند. بنابراین، یک توافق جدید هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده، بهترین سناریو برای کرملین نیست.

 

در عین حال، شکست کامل مذاکرات نیز خطرناک خواهد بود، چرا که در آن صورت ایالات متحده ممکن است دوباره به گزینه نظامی روی آورد. حملات هوایی به‌طور اجتناب‌ناپذیری باعث بی‌ثباتی ایران شده و خطر تجزیه کشور را به‌دنبال دارد. چنین وضعیتی، روسیه را با موجی از پناهجویان و احتمال بروز جنگ داخلی در همسایگی‌اش مواجه خواهد کرد، فارغ از این‌که باعث از بین رفتن پروژه‌های متعدد روسی در ایران خواهد شد که مسکو در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در آن‌ها انجام داده است.

 

بنابراین، سناریوی ایده‌آل برای روسیه، ادامه بی‌پایان مذاکرات میان تهران و واشنگتن بدون دستیابی به نتیجه‌ای ملموس است. به یک معنا، همین حالا نیز چنین وضعیتی وجود دارد، اما اوضاع می‌تواند هر لحظه تغییر کند.

 

حتی اگر روسیه بخواهد هرگونه توافق میان ایران و ایالات متحده را مختل کند، عملاً قدرت کمی برای اثرگذاری بر روند مذاکرات دارد. اگر واشنگتن و تهران به توافق برسند، کاری از دست مسکو ساخته نیست. بنابراین، اگر دستیابی به توافق اجتناب‌ناپذیر به نظر برسد، کرملین به احتمال زیاد سعی خواهد کرد خود را به‌عنوان یک بازیگر مهم در این روند مطرح کند تا بر فرآیند آن نفوذ داشته باشد، همان‌گونه که در توافق قبلی در دوره اوباما چنین کرد.

 

در حال حاضر، هم ایران و هم ایالات متحده منافع مشخصی در دخالت روسیه دارند. تهران برای افزایش احتمال اجرای توافق و نیز جلوگیری از خروج مجدد ترامپ یا جانشینش از آن در سال‌های آینده، به واسطه‌هایی نیاز دارد. بنابراین، به نفع ایران است که تا حد امکان بازیگران بیشتری را در این توافق دخیل کند: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چین، روسیه، و همچنین امارات متحده عربی و عربستان سعودی.

 

تهران همچنین به واسطه‌هایی به‌عنوان ناظران نیاز دارد. اگر تنها طرف دیگر توافق ایالات متحده باشد، باید به آن اجازه داده شود که به تأسیسات هسته‌ای ایران دسترسی داشته باشد.

 

ایالات متحده نیز به نوبه خود به مشارکت روسیه برای حل برخی مسائل فنی نیاز دارد. در توافق قبلی، این روسیه بود که موافقت کرد سوخت هسته‌ای مصرف‌شده از ایران را دریافت کند، کاری که سایر کشورهای حاضر در توافق مایل به انجام آن نبودند. اکنون نیز ممکن است چنین وضعیتی تکرار شود.

 

ایران باید به نوعی از شر اورانیوم غنی‌شده خلاص شود و روسیه ظاهراً اصلی‌ترین گزینه برای انجام این کار است. اولاً، روسیه توانایی فنی برای دریافت و فرآوری آن را دارد. دوم، این گزینه ترجیحی تهران است. زیرا در صورتی که ایالات متحده دوباره از توافق خارج شود، ایران باید بتواند اورانیوم غنی‌شده‌اش را بدون دشواری زیاد از روسیه پس بگیرد.

 

برای کرملین، این یک سازش قابل قبول خواهد بود. با وجود تمام هزینه‌هایی که لغو تحریم‌های ایران برای روسیه به همراه خواهد داشت، ایفای نقش یک میانجی غیرقابل‌چشم‌پوشی میان تهران و واشنگتن، به مسکو احساس خروج از انزوا را خواهد داد. همچنین، به روسیه اهرمی واقعی در روابط ایران و ایالات متحده می‌بخشد.

 

 با این حال، در نهایت، ادامه مذاکرات بی‌پایان و بی‌نتیجه همچنان بهترین گزینه برای روسیه خواهد بود که از یک‌سو مانع از حمله نظامی به ایران و از سوی دیگر مانع از لغو تحریم‌ها می‌شود.