کیاوش حافظی: سخنان یک مجری صداوسیما و یک سخنران نزدیک به تندروها، چالش جدیدی برای دستگاه دیپلماسی به همراه داشته است. غلامرضا قاسمیان، از روحانیون اصولگرا و مجری برنامه تلویزیونی «محفل»، که به‌تازگی برای سفر حج به عربستان رفته بود، با انتشار ویدئویی حاکمان عربستان را کاسب و غاصب قبله و شبیه بنی‌امیه خواند و گفت:«عزیزان، از این پس به‌جای آنتالیا می‌توانند به مکه و مدینه سفر کنند. کاسبان و غاصبان قبله شرایط خوبی فراهم کرده‌اند؛ قمارخانه‌ها، مراکز فحشا و کنسرت‌های رکیک همه آماده شده و به تنظیمات کارخانه بنی‌امیه بازمی‌گردد!»
پس از این اظهارات، قاسمیان در مدینه بازداشت شد و گفته می‌شد صدور روادید برای ایرانیان متوقف شده یا با تأخیر انجام می‌شود. با این حال، سازمان حج و زیارت اعلام کرد که در روند اعزام مشکلی وجود ندارد.
در حالی این فرد در نهایت با پیگیری های کنسولگری ایران در عربستان آزاد شد، که روابط تهران و ریاض، پس از یک دهه تنش و قطع روابط از زمان حمله نیروهای خودسر به سفارت عربستان در تهران، در حال ترمیم و بازسازی است؛ آن هم در شرایطی که مسئولان سازمان حج و زیارت از حجاج خواسته بودند از فعالیت‌های خاص در فضای مجازی خودداری کنند.
شمایی از اردوگاه سعید جلیلی
حاشیه سازی اما با این چهره همیشه همراه بوده است. قاسمیان از مدافعان و ترویج‌کنندگان چندهمسری بوده است. او در یکی از اظهارات جنجالی و عجیب خود گفته بود: «ماجرای هواپیمای اوکراینی تقاص عملیات فیک عین‌الاسد بود.»
برخی کاربران فضای مجازی نسبت به هزینه‌های مادی و معنوی از بیت‌المال برای این مهره نیروهای خودسر ابراز نارضایتی کرده‌اند. قاسمیان در ابتدا از چهره‌های نزدیک به محمدباقر قالیباف بود. کلیپ‌هایی از آوازخوانی او در فضای مجازی منتشر شده بود و همین امر او را به «بلبل قالیباف» مشهور کرده بود. قالیباف نیز طی حکمی قاسمیان را به ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی منصوب کرده بود. او در انتخابات سال گذشته از سعید جلیلی حمایت کرد و چند روز بعد، در ۲۳ تیرماه، از ریاست کتابخانه مجلس برکنار شد و به این طیف نزدیک شد.
روایت کارکنان مجلس از دغدغه «پرورش ماهی و میگو» قاسمیان
دو ماه پیش از برکناری، تعدادی از کارکنان مجلس در نامه‌ای شدیدالحن خطاب به قالیباف از حضور قاسمیان به‌عنوان رئیس این نهاد گلایه کردند. آن‌ها نوشتند: «قاسمیان عملاً کتابخانه مجلس را تعطیل و به حیاط‌خلوت خود تبدیل کرده است. مشغله‌های او و مدیران منصوبش در برنامه محفل صداوسیما، پرورش ماهی و میگو، اداره رستوران‌های زنجیره‌ای، حوزه علمیه مشکات، کارخانه تولید فرغون، گرمخانه زنان (به تعبیر خودشان شلتر) و دیگر امور به‌اصطلاح جهادی، باعث شده کتابخانه مجلس به حیاط‌خلوتی امن برای پوشش دیگر فعالیت‌هایشان تبدیل شود و تنها از مزایای حقوق نجومی با اضافه‌کاری و کشیک نایستاده بهره‌مند شوند.»
بلوای تازه در میانه مذاکرات
بلوای تازه‌ای که این فرد تندرو درباره عربستان به راه انداخت، در شرایطی رخ داد که مذاکرات ایران و آمریکا در جریان است. وزارت خارجه با چالش جدیدی روبه‌رو شده، درست مانند دی‌ماه ۹۴، یعنی زمانی که قرار بود توافق هسته‌ای اجرایی شود. اتفاقاً غلامرضا قاسمیان در آتش‌افروزی غائله سفارت عربستان نیز نقش داشت. به گفته جواد موگویی، مستندساز اصولگرا، پس از سخنرانی آتشین قاسمیان در یک هیئت، حضار با عنوان «دوگانه انقلابی‌گری-دیپلماسی» به سوی سفارت عربستان حرکت کردند.
قاسمیان در سال ۹۰ نیز سخنران تجمع دانشجویی‌ای بود که به حمله به سفارت انگلیس انجامید. احتمالاً او پیش از حمله به سفارتخانه‌های انگلیس و عربستان به این فکر نمی‌کرد که دیپلمات‌های نظام روزی باید از حیثیت افرادی مثل او دفاع کنند؛ همان دیپلمات هایی که روزی با احضار به وزارت خارجه کشور عربستان بی اعتبار و از آنجا به تهران اخراج می شدند.
هرچند روابط با انگلیس و عربستان از سر گرفته شد، اما اعتماد جامعه جهانی به تهران کاهش یافت. ایران به‌عنوان کشوری معرفی شد که در حفظ امنیت نمایندگی‌های دیپلماتیک ناتوان است. حمله به سفارت انگلیس در برهه‌ای رخ داد که تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران شدت می‌گرفت و هر اقدام حاشیه‌ساز می‌توانست افکار عمومی جهان را در اجماع و تحریم علیه ایران همراه کند. روابط با عربستان نیز پس از هشت سال با میانجی‌گری چین برقرار شد، اما همچنان شکننده است. به گفته اسحاق جهانگیری، معاون اول دولت روحانی، پیش از حمله به سفارت عربستان، سالانه ۷۰۰ هزار زائر شیعه برای زیارت به ایران و مشهد سفر می‌کردند و در اقتصاد شهر مشهد نقش داشتند، اما این حمله مانع ادامه این روند شد.
جمهوری اسلامی صریحاً اظهارات قاسمیان را محکوم کرد
پس از اعلام خبر بازداشت این روحانی تندرو در عربستان، عباس عراقچی، که مواضع رسمی جمهوری اسلامی را در فضای بین‌الملل اعلام می‌کند، اظهارات قاسمیان را محکوم کرد. وزیر امور خارجه نوشت: «جمهوری اسلامی ایران با صراحت کامل هرگونه تلاش برای ضربه زدن به وحدت مسلمانان را، به‌ویژه در فضای معنوی حج، محکوم می‌کند. ما مصمم هستیم که به هیچ‌کس اجازه ندهیم به روابط برادرانه ما با همسایگانمان، از جمله مسیر روبه‌جلوی روابط با عربستان سعودی، آسیب بزند.»
فقط رجانیوز پشت قاسمیان ایستاد
اما از زمانی که مسئولان کشور به اقدامات خودسرانه واکنش نشان دادند، تنها عده اندکی از قاسمیان دفاع کردند. رجانیوز از معدود جریان‌هایی است که در مطالب مختلفی از این روحانی تندرو حمایت کرده است. این سایت با بیان اینکه دولت موظف است از حیثیت، جان، مال و آزادی شهروندان خود در خارج از کشور صیانت کند، موضع عراقچی را منفعلانه خواند.
این حمایت از قاسمیان در حالی است که پس از حمله به سفارت انگلیس در تهران، ایران مدت‌ها سفیری برای دفاع از پاسپورت، حیثیت و مال و ناموس ایرانیان در خاک انگلیس نداشت. گویا تندروها آن زمان فراموش کرده بودند که برای دفاع از شهروندان، باید روابط دیپلماتیک برقرار باشد! به نظر می‌رسد تندروهایی که روزگاری از دیوار سفارت‌های انگلیس و عربستان در تهران بالا می‌رفتند، باید پاسخگو باشند، از جمله خود غلامرضا قاسمیان.
میثم نیلی، برادر داماد رئیس دولت سیزدهم و مدیرمسئول رجانیوز، در شبکه اجتماعی ایکس به عباس عراقچی واکنش نشان داد و نوشت: «به نظرم این حجم از وادادگی و انفعال در تاریخ دیپلماسی ایران سابقه ندارد. شهروند شما را به‌خاطر حق‌گویی بازداشت کرده‌اند و شما حق را به دیکتاتور بیگانه می‌دهید؟! این‌گونه از جان حجاج ایرانی حفاظت می‌کنید؟ سخن قاسمیان برگرفته از خطبه منای سیدالشهدا (ع) بود. بروید بخوانید!»
این اظهارات، واکنش محمدحسین رنجبران، مشاور وزیر امور خارجه، را به همراه داشت. او نوشت: «مدیر محترم رجانیوز به‌عنوان نماینده یک جریان فکری، با لحنی تند و غیرمحترمانه وزیر امور خارجه را خطاب قرار داده و موضع حکیمانه و مسئولانه مقامات رسمی نظام را نشانه وادادگی می‌خواند! نکته قابل توجه اینجاست که او حجاج ایرانی را به دو دسته انقلابی و غیرانقلابی تقسیم کرده، احتمال محروم شدن هزاران نفر از آن‌ها از فریضه حج را نادیده گرفته و فقط برای سلامت حجاج انقلابی ابراز نگرانی می‌کند! در میانه فریضه حج، وسط مذاکرات هسته‌ای و در اوج تهدیدات رژیم صهیونیستی، نکند طراحی جدیدی در راه باشد؟»
واکنش سفیر ایران در ریاض
پس از اعلام خبر بازداشت قاسمیان، مجید رضاپناه، رئیس اداره حمایت‌های کنسولی و قضایی وزارت امور خارجه، اعلام کرد: «از دقایق نخست بازداشت وی، نمایندگی سیاسی و کنسولی جمهوری اسلامی در عربستان وارد عمل شده و با صدور یادداشت رسمی خواستار آزادی او شده است.»
او افزود: «خوشبختانه با پیگیری‌های فشرده نمایندگی و سرکنسولگری جمهوری اسلامی در جده، تاکنون دو بار با وی ملاقات شده و قرار است تا ساعاتی دیگر سومین ملاقات کنسولی انجام شود.»
علیرضا عنایتی، سفیر ایران در ریاض، نیز گفت: «کشور میزبان با تکریم زائران بیت‌الله الحرام، به‌ویژه حجاج ایرانی، تمام توان خود را برای خدمت‌رسانی به کار گرفته است.» او تأکید کرد که هیچ‌کس سخن یا رفتار توهین‌آمیز را نمی‌پذیرد.
حرف‌های قاسمیان مواضع دولت ایران نیست
در دولت، محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، اعلام کرد که اظهارات قاسمیان نظر شخصی او بوده و نباید به‌عنوان موضع دولت و حاکمیت تلقی شود. عارف گفت: «همه دولت‌های منطقه متوجه هستند که نظر یک فرد ربطی به دولت ندارد و موضع‌گیری‌ها باید بر اساس مبادی رسمی انجام شود تا به مسیر رو به گسترش همکاری با کشورهای منطقه، همسایه و اسلامی آسیبی وارد نشود و این روابط با قوت ادامه یابد.»
از سوی دستگاه قضا نیز علی‌اصغر جهانگیر، سخنگوی قوه قضاییه، موضع مشابهی گرفت و گفت: «مواضع مطرح‌شده از سوی این فرد مورد تأیید ما به‌عنوان دستگاه قضایی نیست و طبیعتاً مواضع او شخصی بوده است.»
روزنامه اصولگرا هم واکنش نشان داد
به نظر می‌رسد این بار تیر تندروها به سنگ خورده است، چراکه تاکنون دو قوه مجریه و قضاییه اظهارات خودسرانه را محکوم کرده‌اند. تنها از سوی مجلس یا محمدباقر قالیباف واکنشی نشان داده نشده است. در این میان، روزنامه خراسان، اصولگرا هم علیه قاسمیان موضع‌گیری کرده و نوشته: «آنچه این ماجرا را به سطحی پیچیده‌تر از یک بازداشت فردی ارتقا می‌دهد، تلاش جریان‌هایی خاص برای قهرمان‌سازی از قاسمیان است؛ جریانی که گویی از هر موقعیتی برای بازتولید ادبیات تقابلی بهره می‌گیرد، حتی به قیمت تضعیف منافع ملی.»
در بخش دیگری از این یادداشت آمده: «بازخوانی پرونده قاسمیان صرفاً بازتاب یک اتفاق نیست، بلکه فرصتی است برای تفکیک مرز شجاعت با بی‌حسابی، دیانت با تندروی، و انقلابی‌گری با عقلانیت دیپلماتیک. ایران امروز بیش از هر زمان به چهره‌ای عقل‌گرا و متین در جهان اسلام نیاز دارد، نه قهرمانان خودخوانده‌ای که تجربه نشان داده جز هزینه برای نظام و مردم چیزی به بار نیاورده‌اند.»
هزینه اضافی؛ یا ناشی از خودبزرگ‌بینی است یا خودنمایی
علی سعیدی، رئیس دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی کل قوا، نیز با روایتی مذهبی واکنش نشان داد. او نوشت: «در بیانی از یکی از صحابه امام صادق (ع) آمده که قصد دیدار با امام را داشت، اما درب منزل با یکی از مدافعان اهل بیت (ع) مواجه شد که نگهبان از ورود او مانع شد. این صحابی به خدمت امام رسید و قضیه را نقل کرد. امام فرمود: من گفته‌ام او وارد نشود، زیرا برای ما هزینه اضافی درست می‌کند.»
سعیدی ضمن «هزینه اضافی» خواندن سخنان قاسمیان، گفت: «اینکه افراد در موضوعات مختلف بدون توجه به پیامدهای امنیتی، سیاسی و اجتماعی اظهارنظر می‌کنند، پدیده عجیبی است که یا ناشی از خودبزرگ‌بینی، خودشیفتگی، خودنمایی، توهم‌گرایی، جوگرایی یا انگیزه‌های سیاسی است که در درجه اول چهره خودشان را مخدوش می‌کند و سپس بدون فایده قابل توجه، مشغله ذهنی برای مسئولان و مردم ایجاد می‌کند.»
اگر این اتفاق در ایران رخ دهد، مسئولان امنیتی لبخند می‌زدند؟
سایت عصر ایران در یادداشتی پرسیده: «اگر کسی به ایران بیاید و مقابل حرم امام رضا (ع) ویدئویی ضبط کند و بگوید حاکمان ایران غاصبان و کاسبان حرم هستند و آن‌ها را متهم به راه‌اندازی مراکز فحشا در جوار حرم کند و سپس این فیلم را در اینترنت منتشر کند، آیا مسئولان امنیتی ایران به او لبخند می‌زنند یا همان کاری را می‌کنند که امنیتی‌های عربستان کردند؟»
چرا اظهارات اخیر قاسمیان مشکوک است؟
با نگاهی به سوابق و زمان‌بندی اقدامات تندروها، به‌ویژه تکرار رفتارهای مشابه در بزنگاه‌های حساس دیپلماتیک، این گمانه تقویت می‌شود که تحرکات این افراد نه صرفاً از سر هیجان یا بی‌تدبیری، بلکه با اهدافی فراتر است. این تحرکات مشکوک به نظر می‌رسد؛ آن‌ها با دامن زدن به التهاب و دوقطبی‌سازی، عملاً در مسیر تضعیف دیپلماسی حرکت می‌کنند.
۲۷۲۱۱
