خبرگزاری مهر - گروه استانها: استان یزد، طلا، درخششش فقط از فلز گران‌بهایش نیست؛ بلکه از دستان هنرمندی است که آن را به شکوه و ظرافت می‌آراید. اینک، طلای یزد، با پشتوانه‌ای تاریخی و هنری، افتخاری تازه برای ایران آفریده است. سازمان یونسکو، هنر زرگری سنتی یزد را در فهرست میراث ناملموس فرهنگی بشر ثبت کرد تا جهانیان بیش از پیش با گوشه‌ای از هنر ناب ایرانی آشنا شوند.
طلای یزد نه فقط یک صنعت، بلکه روایتگر فرهنگی عمیق و ریشه‌دار است؛ هنری که در بازار زرگرهای یزد، نسل به نسل منتقل شده و هویت بخشی از مردم این دیار را شکل داده است.
طلای یزدی و تاریخچه آن
در شهرهای مختلف ایران، مصنوعات و زیورآلات طلا با طرح‌ها و سبک‌های متفاوتی تولید می‌شوند. طلای یزدی یکی از مشهورترین انواع طلای ایرانی است که توسط زرگران شهر یزد ساخته می‌شود. طلای یزد از جهات مختلفی مانند عیار، رنگ، درخشندگی، طرح، نحوه ساخت و… با دیگر انواع طلا تفاوت‌هایی دارد. این تفاوت‌ها از گذشته تاکنون وجود داشته و طلاهای ساخته شده در یزد همیشه مورد توجه قرار گرفته‌اند.
محققان و کارشناسان با توجه به کشف زیورآلات قدیمی متعلق به دوران اشکانیان در یزد، این شهر را خواستگاه هنر ساخت طلا می‌دانند. از ۲ هزار سال قبل تاکنون، یزد به عنوان مرکز اصلی تولید زیورآلات و مصنوعات از جنس طلا شناخته می‌شود. گواه این موضوع، طلاهای ساخته شده برای پادشاهان و بزرگان مختلف کشور در طول تاریخ به دست هنرمندان و زرگران یزدی است.
ویژگی‌های طلای یزد
این طلاها با نقوش زیبا و خاص، توسط زرگران ماهر یزدی با نهایت دقت شکل می‌گیرند. هنر این افراد باعث خلق قطعاتی می‌گردد که هر کدام داستانی را روایت می‌کنند.
طلا یزدی از ویژگی‌های مختلفی برخوردار است که باعث شده‌اند طلای شهر یزد از سایر طلاهای کشور متمایز باشد. از این رو بسیاری از علاقمندان به زیورآلات، این طلا را انتخاب می‌کنند. از مهم‌ترین ویژگی‌های طلای یزد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عیار بالا: طلای یزدی را تنها با عیار ۲۰ پیدا خواهید کرد. این عیار را به‌عنوان خالص‌ترین نوع طلا در صنایع زیورآلات می‌شناسند. این ویژگی، کیفیت و ارزش طلای یزدی را به شدت افزایش می‌دهد.
ویژگی‌های فیزیکی و ظاهری: این طلاها در برابر زنگ‌زدگی و تغییر رنگ مقاوم‌اند و نسبت به سایر طلاها «نرمی و انعطاف‌پذیری بالایی» دارند. وزن سبک، رنگ زیبا و احتمال شکنندگی پایین از دیگر مزایای این طلاهاست.
بازتاب‌دهنده ارزش‌های فرهنگی و تاریخی: طلای یزدی تنها یک زیورآلات عادی نیست؛ این قطعات به خاطر قدمت طولانی و هنری خاصشان، ارزش فرهنگی بالایی دارند. این هنر به‌عنوان یکی از میراث‌های فرهنگی ایران به ثبت رسیده و نمایانگر تاریخ غنی و فرهنگ اصیل یزد است.
در ایران طلا با عیار کمتر از ۱۸ وجود ندارد و در بیشتر شهرها و مناطق، زیورآلات طلا با عیار ۱۸ ساخته می‌شوند. اما در برخی از استانها و شهرها، مصنوعات طلا با عیار بالاتر مانند ۲۰، ۲۱ و ۲۲ تولید می‌شوند. تفاوت در عیار و طرح و ساخت طلا در استان‌های مختلف کشور، به خاطر سلیقه و استقبال افراد است. در یزد مردم علاقمند به طلای درخشان و براق با طرح‌های مختلف و هنری هستند. به همین دلیل از طلای عیار ۲۰ برای ساخت زیورآلات استفاده می‌شود.
این مصنوعات در یزد دارای طرح‌های سنتی و منحصربه‌فردی هستند که حاصل هنر دست زرگران حرفه‌ای است. به همین خاطر هنر طلاسازی یزد به عنوان یک میراث فرهنگی ناملموس به ثبت ملی رسیده است. بد نیست بدانید که در استان‌های جنوبی کشور، مردم علاقمند به طلا با رنگ زرد غلیظ هستند. مصنوعات طلایی ساخته شده در این استانها، عیار ۲۱ و ۲۲ دارند و به خاطر خلوص بیشتر طلا، زرد پر رنگ هستند.
مسیر ثبت جهانی چگونه طی شد؟
پرونده ثبت جهانی طلای یزد، با همکاری اداره‌کل میراث فرهنگی یزد، اتحادیه طلا و جواهر، پژوهشگران صنایع دستی و مرکز تحقیقات هنرهای سنتی ایران تدوین شد. کارشناسان یونسکو با بازدید میدانی از کارگاه‌ها، گفت‌وگو با استادکاران و ارزیابی سابقه تاریخی این هنر، ثبت جهانی آن را تأیید کردند.
در پی اعلام رسمی شورای جهانی صنایع‌دستی مبنی بر ثبت شهر یزد به‌عنوان «شهر جهانی زیورآلات سنتی»، سید رضا صالحی امیری، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در پیامی این دستاورد را نمادی از پیوند ژرف سنت‌های بومی با نوآوری و مصداقی روشن از ظرفیت تمدنی ایران توصیف کرده و این رویداد را، نشانگر توان بالای فرهنگی و هنری استان یزد و نتیجه راهبرد «دیپلماسی میراث» است که وزارتخانه در مسیر تقویت برند ملی و افزایش تاب‌آوری اجتماعی آن را دنبال می‌کند، دانست.
گردشگری هنری: گردشگران داخلی و خارجی می‌توانند از مسیرهای گردشگری هنری یزد بازدید کرده، با فرآیند ساخت زیورآلات سنتی آشنا شوند و آثار فاخر را خریداری کنند.
برندسازی و صادرات: طلای یزد می‌تواند با ثبت جهانی، برند رسمی خود را ایجاد کرده و صادرات خود را به کشورهای هدف مانند ترکیه، امارات و کشورهای اروپایی افزایش دهد.
آموزش و اشتغال‌زایی: ثبت جهانی، بهانه‌ای برای توسعه آموزش این هنر در مدارس فنی و حرفه‌ای، دانشگاه‌ها و ایجاد اشتغال برای جوانان خواهد بود.
احیای کارگاه‌های سنتی: این رویداد می‌تواند زمینه‌ساز حمایت از کارگاه‌هایی باشد که در سال‌های اخیر به دلیل هزینه‌های بالا و رقابت تجاری تعطیل شده‌اند.
فعالیت ۶۰۰ کارگاه تولید زیورآلات سنتی در یزد
سید محمد رستگاری در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به ثبت جهانی یزد به عنوان یزد شهر جهانی زیورآلات اظهار داشت: آنچه که منجر به این اتفاق بزرگ شد بحث اصالت و تکنیک‌های خاصی بود که استادکاران و فعالان این حوزه از گذشته تا کنون به کار گرفته بودند و این اصالت همچنان حفظ شد و به نسل فعلی رسید.
وی تاکید کرد: حضور پر رنگ مغازه‌های مرتبط در بازار سنتی یزد، تداوم این هنر در نسل جوان و نیز تدریس در دانشگاه‌ها، پیوند نسلی در خانواده‌های اصیل که نسل به نسل این هنر را به فرزندان خود منتقل کرده و با حفظ اصالت ادامه دادند در ثبت جهانی یزد مؤثر بوده است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یزد با تقدیر از نقش پیشکسوتان این عرصه عنوان کرد: پاکدستی، امانت داری و صداقت در حفظ عیار و عرضه صحیح و بدون دخل و تصرف نیز از شاخص‌های مهمی است که این موفقیت را تضمین کرد.
این مقام مسئول گفت: حضور مؤثر اعضای صنف زیورآلات و طلاو جواهر در زمان بروز مشکلات و همراهی با مردم استان نیز بسیار حائز اهمیت است.
وی با اشاره به دستاوردهای این اتفاق گفت: زمانی که یک هنر اصیل از سوی شورای معتبر بین المللی صنایع دستی معرفی می‌شود می‌تواند زمینه سازی تبلیغ این هنر در کل دنیا و موجب توسعه در عرصه اقتصاد، گردشگری و فروش بیشتر محصولات باشد. البته که مسئولیت هنرمندان این عرصه برای نوآوری در عین حفظ اصالت نیر دو چندان می‌شود.
رستگاری افزود: از دیگر مزایای ثبت یزد به عنوان شهر جهانی زیورآلات ترغیب جوانان برای فعالیت در این عرصه و در نتیجه پویایی آن بین یزدی‌ها خواهد بود.
وی در ادامه اذعان داشت: با توجه به اینکه با ثبت یزد به عنوان شهر جهانی زیورآلات یک افتخار بزرگ برای کشور رقم خورد برنامه‌ای فاخر و در خور شأن فعالان این عرصه برای بزرگداشت این اتفاق در استان برگزار خواهد شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یزد در پایان ابراز داشت: در حوزه زیورآلات سنتی بیش از هزار پروانه تولید کارگاهی و انفرادی صادر شده است که در این راستا قریب به ۶۰۰ کارگاه فعال بوده که در این زمینه ۲۰۰۰ هزار نفر بصورت مستقیم و ۴۰۰۰ نفر هم بصورت غیر مستقیم در کارگاه‌ها زیور آلات سنتی فعالیت دارند.
ثبت جهانی طلای یزد مقدمه توسعه گردشگری
سید مصطفی فاطمی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه ثبت جهانی، برند تازه‌ای برای گردشگری و اقتصاد طلای یزد خواهد بود، اظهار داشت: حدود هشت سال است که فرآیند ثبت جهانی طلای یزد در دستور کار قرار گرفته و در ابتدا، به دلیل آنکه طلا جز صنایع‌دستی محسوب نمی‌شد، با مخالفت‌هایی از سوی سازمان میراث فرهنگی مواجه بودیم.
وی افزود: با شناخت بیشتر مسئولان نسبت به سابقه، تنوع طرح‌ها و مهارت‌های منحصربه‌فرد طلاسازان یزدی، ابتدا پرونده‌ای برای ثبت ملی این هنر تشکیل شد و سپس با تکیه بر همین اطلاعات، مراحل ثبت جهانی آن نیز آغاز گردید.
فاطمی بیان کرد: یکی از ویژگی‌های مهم در این مسیر، تنوع در مدل‌های ساخت، شیوه‌های خاص طلاکاری یزدی‌ها و نیز وجود پیشینه‌ای مستند از جمله کاوش‌های باستان‌شناسی و تولید انواع زیورآلات و مدال‌های تاریخی بوده است.
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی همچنین به انتقال بین‌نسلی دانش خالص‌سازی طلا در یزد اشاره کرد و گفت: این دانش فنی و بومی یکی از مزیت‌های ویژه‌ای است که در کمتر منطقه‌ای از کشور مشاهده می‌شود.
وی ادامه داد: ثبت جهانی طلای یزد، برند ارزشمندی برای استان ایجاد می‌کند که می‌تواند بستر مناسبی برای فعالیت بیشتر بازرگانان این حوزه باشد و در نهایت به توسعه گردشگری و جذب گردشگر در استان کمک کند.
فاطمی در پایان خاطرنشان کرد: گردشگری یزد نیازمند تقویت در حوزه سوغات و صنایع‌دستی است و طلا می‌تواند با پشتوانه فرهنگی و هنری خود، یکی از ارکان مهم اقتصاد گردشگری استان یزد باشد.
طلای یزد با ثبت جهانی، نه فقط درخشش طلا بلکه فروغ فرهنگ، هنر و اصالت ایرانی را به نمایش گذاشت. اکنون که این هنر کهن به میراث بشری پیوسته، نوبت مسئولان، هنرمندان و مردم است تا با احیا، حمایت و ترویج آن، این دستاورد فاخر را به فرصتی بزرگ برای توسعه فرهنگی و اقتصادی استان و کشور تبدیل کنند.
