به گزارش بهداشت نیوز، یکی از این باورهای فراگیر شده، ادعاهای بی اساس تبلیغاتی مربوط به خواص بی‌نظیر و برتری نمک دریا نسبت به نمک‌های تصفیه شده و یددار است؛ بسیاری از افراد تحت تأثیر این تبلیغات، به مصرف نمک دریا روی آورده‌اند، غافل از اینکه این انتخاب نه تنها درست نیست، بلکه به طور جدی سلامت فرد و جامعه را به خطر اندازد.
در این گزارش به سراغ «مریم مهارت» رئیس گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز رفتیم تا با دیدی علمی و کارشناسی، پرده از حقایق مربوط به نمک دریا برداریم و پیامدهای مصرف آن را بر سلامت عمومی جامعه، به ویژه در زمینه کمبود ید، بررسی کنیم.
چرا مصرف نمک یددار تصفیه‌شده، یک ضرورت
رئیس گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز به تاریخچه نمک ید دار تصفیه شده پرداخت و گفت: در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ شمسی، کمبود ید یک معضل اپیدمیولوژیک در حوزه سلامت ایران بود که عوارضی از جمله گواتر به عنوان عمده ترین عارضه کمبود ید، همچنین کاهش بهره هوشی و قدرت یادگیری، تاخیر رشد در کودکان و افزایش سقط و مرده زایی در جامعه را به همراه داشت داشت.
مهارت اجرای طرح غنی‌سازی نمک با استفاده از ید به صورت اجباری در کشور از سال ۱۳۷۳ را اقدامی با هدف مقابله با عوارض کمبود ید برشمرد و توضیح داد: به دلیل دسترسی آسان، ارزان ، مصرف همگانی و تغییر نکردن مزه و رنگ نمک، این ماده غذایی به عنوان حامل مناسب ید انتخاب شد.
او با بیان اینکه با یددار کردن نمک، عوارض ناشی از کمبود ید به طور تقریبی ریشه‌کن شد، ادامه داد: این دستاورد تا جایی چشمگیر بود که کشورهای دیگر نیز از تجربه موفق ایران در این زمینه بهره بردند.
به گفته رئیس گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در چند سال اخیر، نتایج بررسی ید ادرار در برخی مردم استانها نشان‌دهنده کاهش مجدد سطح ید بوده که زنگ خطر بازگشت این عوارض را به صدا درآورده است.
ادعاهای بی‌اساس درباره نمک دریا
مهارت با اشاره به رواج نمک دریا و نمک‌های رنگی در بازار افزود: برخی افراد با ادعای خواص سلامتی بیشتر یا حتی یددار بودن نمک دریا به دلیل استخراج از دریا، اقدام به توزیع و فروش این ماده می‌کنند که این ادعاها بی‌اساس و خطرناک است.
او تصفیه نبودن، وجود ناخالصی‌ها و فلزات سنگین در نمک دریا را نخستین و مهم‌ترین مشکل مربوط به بسیاری از نمک‌های دریا و سنگ نمک ها عنوان کرد که باید مورد توجه مصرف کنندگن قرار گیرد.
رئیس گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه لازم است نمک مصرفی در برنامه غذایی، یددار و تصفیه شده باشد، اظهار کرد: فرآیند تصفیه، فلزات سنگین مانند سرب، کادمیوم، آرسنیک و جیوه و سایر ناخالصی‌ها را از نمک جدا می‌کند؛ این فلزات سنگین، حتی در مقادیر کم، می‌تواند اثرات سمی و مخربی بر سلامت انسان داشته باشد و مشکلات جدی برای کلیه‌ها، سیستم عصبی و سایر ارگان‌ها ایجاد کند.
به گفته مهارت، نمک‌های دریا که به طور مستقیم از طبیعت برداشت می‌شود، فاقد این فرآیند تصفیه بوده و آلاینده‌های موجود در آب دریا می‌تواند در آن‌ها تجمع یابد.
او در خصوص دیگر مشکلات مربوط به استفاده از نمک دریا گفت: برخلاف تصور عمومی، نمک دریا حاوی ید کافی نیست و مقدار ید آن نیز به شدت متغیر و غیرقابل کنترل است؛ نمک‌های یددار تصفیه شده، تحت نظارت دقیق نهادهای بهداشتی و با رعایت استانداردهای مشخص، حاوی میزان دقیق و کافی ید است.
رئیس گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز تصریح کرد: علاوه بر این، بسیاری از نمک‌های دریا و همچنین نمک های رنگی موجود در بازار، فاقد هرگونه برچسب‌گذاری معتبر، مهر استاندارد، تاریخ تولید و انقضا است.
چرا نمک یددار تصفیه‌شده مصرف کنیم؟
مهارت با توصیه برای استفاده انحصاری از نمک یددار تصفیه‌شده در برناه غذایی روزانه افزود: کارخانه هایی که نمک دریا را به صورت تصفیه و یددار تولید می‌کنند، تحت نظارت دقیق هستند و محصول آن‌ها ایمن است؛ اما مصرف مستقیم نمک دریا و نمک‌های رنگی موجود در بازار که تصفیه نشده است، خطرناک است و به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
تلاش دانشگاه علوم پزشکی شیراز برای فرهنگ‌سازی مصرف نمک یددار
او همچنین به تلاش دانشگاه علوم پزشکی شیراز در راستای فرهنگ‌سازی و کنترل مصرف نمک یددار پرداخت و گفت: در مبحث فرهنگ‌سازی، ضمن تمرکز بر آموزش، اکنون تمامی مراکز خدمات جامع سلامت دارای کارشناس تغذیه هستند و یکی از اقدامات دانشگاه، آموزش مستقیم مردم در مراکزی نظیر مدارس، مساجد، پادگان‌ها و برگزاری کلاس‌های آموزشی برای کارکنان ادارات است.
رئیس گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز افزود: از دیگر اقدامات دانشگاه در این زمینه اختصاص بازه زمانی برای آموزش اهمیت مصرف نمک یددار و نحوه صحیح نگهداری آن با همکاری سازمان ها و نهادهای مختلف است.
مهارت ادامه داد: تولید محتواهای آموزشی از سوی کارشناسان تغذیه برای فضای مجازی شامل پیام‌های کوتاه و بولتن‌های خبری که به صورت مستمر در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود؛ برگزاری پویش های متعدد برای اطلاع‌رسانی به مردم در مورد اهمیت و نحوه صحیح مصرف و نگهداری نمک یددار نیز از دیگر اقدامات است.
او همچنین به نقش گسترده تیم سلامت در این زمینه اشاره کرد و گفت: تمامی اعضای تیم سلامت شامل پزشکان، مراقبان سلامت، بهورزان و سایر کارکنان حوزه بهداشت در این خصوص آموزش دیده‌اند و دوشادوش کارشناسان تغذیه در راستای اطلاع‌رسانی به مردم و تأکید بر اهمیت مصرف نمک یددار فعالیت می‌کنند.
پایش مستمر کمیته‌های نظارتی برای حفظ سلامت جامعه
رئیس گروه بهبود تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شیراز به اقدامات نظارتی و پایش مستمر در این زمینه نیز اشاره و اظهار کرد: از دیگر اقدامات، ارزیابی دوره ای نمونه‌های ادرار دانش‌آموزان و زنان باردار است تا نسبت به کافی بودن دریافت ید در برنامه غذایی اطمینان حاصل شود.
او با اشاره به آخرین داده‌های دانشگاه علوم پزشکی شیراز و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وضعیت استان فارس را در زمینه مصرف ید در مقایسه با سایر استانها مطلوب ارزیابی کرد.
رئیس گروه بهبود تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شیراز به همکاری بخش‌های مختلف مجموعه سلامت فارس در این زمینه اشاره کرد و گفت: در حال حاضر بخش کنترل کیفی کارخانه ها با همکاری معاونت غذا و دارو، بخش نظارت بر توزیع نمک با مشارکت حوزه بهداشت محیط و بخش مصرف نمونه نمک خانوارها نیز به همت مراقبان سلامت و بهورزها به ویژه در مناطق روستایی، پیگیری می شود که دستیابی به هدف مهم تامین ید موردنیاز مردم استان، حاصل این مشارکت دسته جمعی است.
او همچنین به فعالیت کمیته پیشگیری و کنترل اختلالات ناشی از کمبود ید در سطح استان فارس نیز اشاره کرد و گفت: تمامی بخش‌های درون‌بخشی و برون‌بخشی مرتبط با موضوع ید در این کمیته عضو هستند و نشست های این کمیته، هر شش ماه یک بار، با هدف ارائه گزارش عملکرد اقدامات، پایش چالش های موجود در حیطه کنترل کیفی و فرهنگ‌سازی و برنامه‌ریزی در این زمینه، برگزار می شود.
مهارت در پایان یادآور شد: هر فرد بزرگسال در طول روز کمتر از یک قاشق مرباخوری، به میزان ۵ گرم نمک نیاز دارد که این مقدار شامل نمک موجود در نان و مواد غذایی آماده نیز می‌شود، بنابراین در کنار توصیه به استفاده محدود از نمک در برنامه غذایی، میزان مصرفی لازم است به صورت یددار باشد.
