در ابتدای سال جاری، خودروسازان مطرح داخلی شاهد فعالیت فشرده‌ای از سوی شرکت‌های چینی در حوزه صنعت خودرو بوده‌اند. مذاکراتی که ظاهراً حول محور انتقال فناوری، مونتاژ خودروهای جدید و تشکیل پلتفرم‌های مشترک در حرکت است، در واقع تحت تأثیر تحولات دیپلماتیک بین ایران و آمریکا قرار دارد.
شرکت‌های چینی که سال‌هاست بدون حضور رسمی، اما با قدرت در بازار ایران فعالیت داشته‌اند، اکنون آماده ورود مستقیم به این بازار هستند. اما مهم‌ترین عاملی که مانع از تصمیم‌گیری قطعی آنها شده، نگرانی از تحریم‌های ثانویه آمریکا است. در این رابطه، یک فعال صنعت خودرو گفت: «اغلب خودروسازان چینی اعلام کرده‌اند که در صورت به دست آمدن سیگنال مثبت از مذاکرات ایران و آمریکا، آماده سرمایه‌گذاری مشترک و حتی احداث خطوط تولید اختصاصی در ایران هستند.»
به گفته این مقام مطلع، شرکت‌های بزرگ چینی اقدام به مذاکرات اولیه با طرف‌های ایرانی کرده‌اند، اما امضای قراردادهای نهایی را متوقف کرده‌اند تا شرایط ژئوپلیتیک بهتر شود و ریسک‌های بین‌المللی کاهش یابد.
در دهه گذشته نیز خودروسازان چینی سعی در فعالیت در ایران داشتند. این حضور که اغلب از طریق واردات CKD و مونتاژ خودروهای غیرمعروف صورت گرفت، توانست حداقل بازار خودروی ایران را از رکود کامل نجات دهد، اما به دلیل عدم وجود تعهدات رسمی و پایدار، همواره با بی‌ثباتی همراه بود.
اما حالا شرکت‌های چینی نسبت به گذشته رویکردی جدی‌تری دارند. منابع آگاه از آمادگی برخی از این شرکت‌ها برای احداث خطوط تولید اختصاصی در ایران خبر می‌دهند — البته با شرط بهبود شرایط حقوقی و اقتصادی.
در صورت رسیدن به توافق میان ایران و آمریکا و کاهش فشار تحریم‌ها، ایران مجدداً می‌تواند به کانون توجه خودروسازان آسیایی تبدیل شود. با توجه به ظرفیت بازار داخلی، سابقه تولید خودرو و وجود نیروی انسانی متخصص، ایران می‌تواند به شریک استراتژیک چینی‌ها در منطقه تبدیل شود.
اما برای محقق شدن این سناریو، ایجاد یک محیط حقوقی و اقتصادی پایدار و قابل پیش‌بینی ضروری است. در غیر این صورت، چینی‌ها تنها به عنوان بازیگرانی موقت در بازار ایران حضور خواهند داشت.
با این حال، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر مدل همکاری با خودروسازان چینی همانند گذشته — یعنی واردات قطعات و مونتاژ بدون انتقال فناوری — باشد، نه تنها صنعت خودروی ایران پیشرفتی نخواهد داشت، بلکه وابستگی کشور به فناوری خارجی بیشتر خواهد شد.
در نهایت، در حالی که مذاکرات میان خودروسازان ایرانی و چینی با سرعت در حال پیش‌روی است، سرنوشت این همکاری‌ها بیش از آنکه در دست مدیران صنعتی باشد، به تحولات سیاسی و دیپلماتیک وابسته است. چینی‌ها که در سال‌های اخیر نقش بازیگران محتاط ولی حاضر را در بازار ایران ایفا کرده‌اند، این بار تنها در صورت اطمینان از کاهش فشار تحریم‌ها و افزایش امنیت سرمایه‌گذاری، قصد ورود بلندمدت به ایران را خواهند داشت.
