به گزارش خبرنگار مهر، آشنایی گردشگران با فرهنگ مردم هر روستا شهر یا استان، نه‌تنها به حفظ هویت فرهنگی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در تقویت همبستگی ملی و درک متقابل میان اقوام مختلف مؤثر باشد.
بزرگ‌ترین موزه مردم‌شناسی ایران
در حال حاضر، موزه مردم‌شناسی تهران، واقع در کاخ ابیض مجموعه کاخ گلستان، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین موزه‌های مردم‌شناسی کشور شناخته می‌شود. این موزه در سال ۱۳۱۴ تأسیس شد و در سال ۱۳۴۷ به محل کنونی منتقل شد. مجموعه‌ای از آثار مربوط به فرهنگ‌ها و اقوام مختلف ایران، از دوره قاجاریه تا معاصر، در این موزه به نمایش گذاشته شده است. با ۴۷ غرفه موضوعی، این موزه به معرفی جنبه‌های مختلف زندگی مردم ایران می‌پردازد.
چالش‌ها و آسیب‌های موزه‌های مردم‌شناسی
با وجود اهمیت بالای موزه‌های مردم‌شناسی، این مراکز با چالش‌ها و آسیب‌های متعددی مواجه هستند:
کمبود بودجه و منابع مالی: بسیاری از موزه‌ها با محدودیت‌های مالی مواجه‌اند که بر نگهداری، مرمت و توسعه آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد.
فرسودگی بناها و تجهیزات: برخی از موزه‌ها در ساختمان‌های قدیمی و فرسوده قرار دارند که نیازمند مرمت و بازسازی هستند.
نبود نیروی متخصص: کمبود کارشناسان متخصص در زمینه‌های مردم‌شناسی، مرمت آثار و مدیریت موزه‌ها، یکی دیگر از چالش‌های اساسی است.
کم‌توجهی به آموزش و پژوهش: موزه‌ها باید به‌عنوان مراکز آموزشی و پژوهشی فعال باشند، اما در بسیاری از موارد، این نقش به‌خوبی ایفا نمی‌شود.
پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت موزه‌های مردم‌شناسی
برای ارتقای جایگاه و عملکرد موزه‌های مردم‌شناسی در ایران، می‌توان اقدامات زیر را پیشنهاد داد:
تخصیص بودجه‌های مناسب برای نگهداری، مرمت و توسعه موزه‌ها ضروری است.
برگزاری دوره‌های آموزشی و جذب کارشناسان متخصص در حوزه‌های مرتبط با موزه‌داری و مردم‌شناسی می‌تواند به بهبود عملکرد موزه‌ها کمک کند.
بازسازی و مرمت ساختمان‌های موزه‌ها با حفظ اصالت تاریخی آن‌ها، به جذب بیشتر بازدیدکنندگان کمک می‌کند.
برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها و برنامه‌های آموزشی برای عموم مردم و پژوهشگران، نقش موزه‌ها را در جامعه پررنگ‌تر می‌کند.
به‌کارگیری فناوری‌های دیجیتال برای نمایش آثار، ارائه اطلاعات و جذب مخاطبان بیشتر، می‌تواند جذابیت موزه‌ها را افزایش دهد.
چرا از عروسک و مجسمه در موزه‌های مردم شناسی استفاده می‌شود
در موزه‌های مردم‌شناسی، از عروسک‌ها و مجسمه‌ها به طور گسترده استفاده می‌شود، زیرا این اشیا ابزارهای بسیار مؤثری برای بازنمایی زندگی، آداب، پوشاک و رسوم اقوام مختلف هستند.
عروسک‌ها و مجسمه‌ها به شکل بصری و قابل لمس، سبک زندگی، پوشش، مشاغل، آئین‌ها و سنن مردم را بازآفرینی می‌کنند و تجربه‌ای زنده برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند.
با استفاده از این اشیا، می‌توان صحنه‌هایی از مراسم سنتی، کارهای روزمره، و مناسک فرهنگی را بازسازی کرد که انتقال مفاهیم را برای عموم، به‌ویژه کودکان، آسان‌تر می‌سازد.
در بسیاری موارد، اشیای اصلی یا از بین رفته‌اند یا به دلیل قدمت زیاد قابل نمایش نیستند. عروسک‌ها و ماکت‌ها جایگزین مناسبی برای نمایش آن‌ها هستند.
استفاده از مجسمه‌ها و عروسک‌ها محیط موزه را جذاب‌تر و پویاتر می‌سازد و توجه بازدیدکنندگان را بیشتر جلب می‌کند، به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان.
این وسایل ابزاری آموزشی هستند که به‌طور غیرمستقیم اطلاعات مردم‌شناسی را منتقل می‌کنند و درک فرهنگ‌های دیگر را تسهیل می‌کنند.
در مجموع، عروسک‌ها و مجسمه‌ها در موزه‌های مردم‌شناسی نوعی زبان بصری جهانی هستند که به انتقال مفاهیم پیچیده فرهنگی و اجتماعی، بدون نیاز به توضیح زیاد، کمک شایانی می‌کنند.
موزه‌های مردم‌شناسی در کشورهای مختلف دنیا اغلب نقش بسیار فعالی در تحقیق، آموزش، حفظ میراث فرهنگی و گفت‌وگوی بین‌فرهنگی ایفا می‌کنند. برخلاف بسیاری از نمونه‌های داخلی که ممکن است بیشتر جنبه‌ی نمایشی داشته باشند، موزه‌های مردم‌شناسی خارجی اغلب به دانشگاه‌ها یا مراکز تحقیقاتی متصل‌اند و پژوهش‌های مردم‌شناسی، زبان‌شناسی، باستان‌شناسی و تاریخ فرهنگی انجام می‌دهند.
آن‌ها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مثل واقعیت افزوده، ماکت‌های زنده، فیلم، صدا و نور، تجربه‌ای چندبعدی و تعاملی برای بازدیدکنندگان خلق می‌کنند.
در نمایش فرهنگ‌ها تلاش می‌کنند از نگاه استعماری و تحقیرآمیز پرهیز کنند و خود مردم بومی را در طراحی نمایشگاه‌ها و روایت داستان فرهنگی‌شان مشارکت دهند.
نمونه‌هایی برجسته از موزه‌های مردم‌شناسی در جهان
Musée du quai Branly – Jacques Chirac (فرانسه، پاریس)
یکی از مهم‌ترین موزه‌های مردم‌شناسی جهان است که به فرهنگ‌های آفریقا، آسیا، اقیانوسیه و آمریکا اختصاص دارد.
نمایشگاه‌ها در این موزه با رویکرد ضد استعماری طراحی شده‌اند همچنین امکانات دیجیتال گسترده و فعالیت‌های آموزشی منظم دارد.
Museum of Anthropology – UBC (کانادا، ونکوور)
در دانشگاه بریتیش کلمبیا قرار دارد. تمرکز ویژه‌ای بر فرهنگ‌های بومی کانادا دارد.
نمایشگاه‌های دائمی آن اغلب با مشارکت خود جوامع بومی ساخته می‌شوند و دارای آرشیو غنی، کلاس‌های درس و فضای پژوهشی است.
National Museum of the American Indian (آمریکا، واشنگتن)
زیرمجموعه اسمیتسونیان استاست روایت فرهنگ‌ها و تاریخ بومیان آمریکا از زبان خود آن‌ها تاکید شده و طراحی داخلی و نمایشگاه‌ها با مشارکت مستقیم اقوام بومی صورت می‌گیرد.
Rautenstrauch-Joest Museum (آلمان، کلن)
این موزه، موزه مردم‌شناسی جهانی با نمایشگاه‌هایی از قاره‌های مختلف است. رویکرد مقایسه‌ای و انتقادی به فرهنگ‌ها دارد. تعامل با بازدیدکننده از طریق تکنولوژی‌های چندرسانه‌ای مدنظر است.
در موزه‌های مردم‌شناسی کشورهای خارجی، تأکید اصلی بر بازنمایی محترمانه و دقیق فرهنگ‌ها، آموزش عمومی، و تولید دانش علمی است. این موزه‌ها نه فقط محلی برای نمایش اشیا تاریخی، بلکه فضاهایی برای گفت‌وگو، پژوهش، پرسشگری و شناخت عمیق‌تر از فرهنگ‌های جهان هستند—الگویی که موزه‌های ایرانی نیز می‌توانند از آن بهره بگیرند.
موزه‌های مردم‌شناسی، به‌عنوان حافظان فرهنگ و هویت ملی، نقش مهمی در آموزش، پژوهش و تقویت همبستگی اجتماعی دارند. با توجه به چالش‌های موجود، اتخاذ رویکردهای نوین و حمایت‌های مؤثر می‌تواند به بهبود وضعیت این موزه‌ها و بهره‌برداری بهتر از ظرفیت‌های آن‌ها منجر شود.
