علم و فناوری طوری در زندگی ما رخنه کرده که تاثیراتش را در کوچک‌ترین جزئیات روزمره هم می‌توان دید. یکی از فناوری‌های پیچیده و حیاتی که شاید کمتر درباره کاربردهای ملموس آن شنیده باشیم، اورانیوم غنی‌شده است. این ماده نه‌تنها در حوزه‌های صنعتی و دفاعی اهمیت دارد، بلکه به شکل‌های مختلفی به سلامت، انرژی و حتی امنیت غذایی ما گره خورده است.
غنی‌سازی اورانیوم یعنی بالا بردن درصد اورانیوم-۲۳۵ نسبت به مقدار طبیعی که حدود ۰.۷ درصد است، تا قابل استفاده در نیروگاه‌ها و کاربردهای مختلف شود.
اورانیوم با غنای پایین (LEU) (3-5% اورانیوم-235) برای تولید برق کاربرد دارد و سوخت اصلی نیروگاه‌های هسته‌ای برای تولید برق است. برق هسته‌ای تولید شده از این سوخت، انرژی پاک و پایدار برای خانه‌ها، کارخانه‌ها و بیمارستان‌ها فراهم می‌کند.
اورانیوم با غنای متوسط (10-20% اورانیوم-235) در راکتورهای تحقیقاتی و تولید رادیوایزوتوپ‌های پزشکی کاربرد دارد و به تولید داروهای پزشکی و رادیوداروها برای تشخیص و درمان بیماری‌هایی مثل سرطان، کمک می‌کند.
تشخیص و درمان بیماری‌ها
اورانیوم غنی‌شده در تولید رادیوایزوتوپ‌ها نقش کلیدی دارد که در پزشکی هسته‌ای به کار می‌روند. این رادیوایزوتوپ‌ها به عنوان نشانگرهای رادیواکتیو در تصویربرداری از اندام‌ها مثل قلب، مغز و استخوان‌ها استفاده می‌شوند و پزشکان با کمک آن‌ها می‌توانند بیماری‌هایی مثل تومورهای سرطانی، مشکلات قلبی و اختلالات استخوانی را دقیق‌تر تشخیص دهند.
همچنین در پرتودرمانی، پرتوهای کنترل شده‌ای که از رادیوایزوتوپ‌ها منتشر می‌شود، به طور مستقیم سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و تخریب می‌کند، بدون اینکه به بافت‌های سالم اطراف آسیب زیادی برسد. این تکنولوژی باعث افزایش دقت و موفقیت درمان‌های پزشکی شده است.
تولید برق پاک و پایدار
انرژی هسته‌ای تولید شده از اورانیوم غنی‌شده یکی از منابع مهم تولید برق در جهان است. این نوع انرژی برخلاف سوخت‌های فسیلی، در فرایند تولید برق گازهای گلخانه‌ای و آلودگی کمتری ایجاد می‌کند که در کاهش اثرات مخرب تغییرات اقلیمی نقش دارد.
نیروگاه‌های هسته‌ای با استفاده از اورانیوم غنی‌شده، واکنش‌های زنجیره‌ای کنترل شده‌ای ایجاد می‌کنند که گرما تولید می‌شود و این گرما به نوبه خود بخار تولید می‌کند و توربین‌ها را به حرکت درمی‌آورد. این روش، برق پایداری فراهم می‌کند که بدون وقفه می‌تواند نیازهای روزمره خانگی، صنعتی و شهری را تامین کند.
امنیت غذایی و کشاورزی
یکی از کاربردهای کمتر شناخته شده اورانیوم غنی‌شده و فناوری‌های مرتبط با آن، کمک به امنیت غذایی است. در این حوزه، پرتوهای کنترل شده (از طریق استفاده از ایزوتوپ‌های رادیواکتیو) به ماندگاری مواد غذایی کمک می‌کنند؛ به این صورت که باکتری‌ها، قارچ‌ها و آفات که باعث فساد مواد غذایی می‌شوند، از بین می‌روند و مدت زمان نگهداری محصولات غذایی افزایش پیدا می‌کند.
همچنین در کشاورزی، پرتوها برای کاهش یا از بین بردن آفات و بیماری‌های گیاهی استفاده می‌شود که باعث کاهش نیاز به سموم شیمیایی و افزایش سلامت محیط زیست می‌شود. این روش‌ها باعث افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی می‌شود.
از برق بوشهر تا درمان سرطان و افزایش ماندگاری غذاها
در ایران نیروگاه اتمی بوشهر تنها نیروگاه فعال هسته‌ای است که با ظرفیت حدود ۱۰۰۰ مگاوات، تاکنون بیش از ۷۰ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کرده و به شبکه سراسری تحویل داده است.
همچنین در مورد کاربرد در سلامت، عضو هیئت مدیره انجمن علمی پزشکی هسته‌ای ایران دی‌ماه ۱۴۰۳ عنوان کرد که سالانه حدود ۵ میلیون خدمت پزشکی هسته‌ای در ایران ارائه می‌شود و علاوه بر بیماران ایرانی، افراد بیمار بسیار زیادی از خارج از کشور هم از این خدمت استفاده می‌کنند.
همزمان با روز ملی فناوری هسته‌ای نیز از ۶ محصول جدید و رادیوداروی درمان سرطان رونمایی شد. ضمن این که در کشور حدود ۲۵۰ مرکز پزشکی هسته‌ای در مراکز استان‌های کشور وجود دارد.
رئیس سازمان انرژی اتمی محمد اسلامی نیز در خردادماه سال گذشته اظهار کرد که ۲۳۰ مرکز پزشکی در کشور از محصولات رادیوداروهای ساخت داخل استفاده می‌کنند که این روند در حال توسعه است.
علاوه بر این در کشور دستاوردهای ارزشمندی در زمینه پرتودهی برنج، میوه‌ها، بذر و فراورده‌های نان به دست آمده است. اولین سامانه پرتودهی محصولات کشاورزی نیز در اسفندماه سال گذشته در اهواز افتتاح شد.
اورانیوم غنی‌شده فراتر از تصورات رایج، نقش مهمی در پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی روزمره ما ایفا می‌کند. شناخت دقیق‌تر و استفاده هوشمندانه از این فناوری، می‌تواند دریچه‌های تازه‌ای به سوی توسعه پایدار و رفاه اجتماعی باز کند؛ راهی که به افزایش کیفیت زندگی و امنیت ملی ما کمک شایانی خواهد کرد.
