به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، نشست علمی تخصصی سیاستگذاری علم، الزام‌های اجتماعی حکمرانی علم و فناوری با سخنرانی دکتر سید ضیاء هاشمی معاون فرهنگی و اجتماعی معاون اول رئیس جمهور و دکتر هادی خانیکی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران امروز در محل سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران برگزار شد.

در این نشست معاون فرهنگی و اجتماعی معاون اول رئیس جمهور ضمن اشاره به الزام‌های اجتماعی حکمرانی علم و فناوری گفت: در روزگاری که مرز میان علم، سیاست و زندگی روزمره بیش از هر زمان دیگری در هم تنیده است، پرداختن به رابطه میان سیاستگذاری علم و حکمرانی فناوری، نه یک دغدغه تخصصی، بلکه یک ضرورت اجتماعی است.

وی افزود: اگر قرن بیستم، قرن صنایع سنگین و منابع طبیعی بود، قرن بیست‌ویکم بدون تردید قرن دانش و فناوری است. کشوری که نتواند علم را به سیاست، فناوری را به صنعت، و نوآوری را به اقتصاد و فرهنگ پیوند دهد، در عرصه بین‌المللی صرفاً مصرف‌کننده خواهد بود، نه کنشگر.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: سیاستگذاری علم، یعنی طراحی و جهت‌دهی به مسیرهای تولید دانش در سطح ملی یا فراملی. در بسیاری از کشورها، نهادهای بالادستی مانند شورای ملی علم، وزارتخانه‌های پژوهش یا آژانس‌های تأمین مالی، سیاست‌های علم را شکل می‌دهند. در سطح جهانی، نهادهایی چون OECD و یونسکو، کشورها را به سمت سیاستگذاری مبتنی بر شواهد، تمرکز بر نوآوری مسئولانه، و سرمایه‌گذاری در علم برای توسعه پایدار سوق می‌دهند.

وی ضمن اشاره به اینکه علم و فناوری در خلاء رخ نمی‌دهد و بخشی از ساختار قدرت و روابط اجتماعی هستند افزود: حکمرانی علم و فناوری یعنی سازوکارهایی که تعیین می‌کنند چه دانشی تولید شود، چه فناوری‌ توسعه یابد و چه کسانی در این فرایند مشارکت داشته باشند.

هاشمی گفت: برای حکمرانی مؤثر، چند اصل کلیدی باید رعایت شود: پاسخگویی: پژوهش‌های علمی باید نسبت به نیازهای واقعی جامعه پاسخگو باشند، نه صرفاً معیارهای بین‌المللی. مشارکت اجتماعی: جامعه مدنی، دانشگاه‌ها، بخش خصوصی و حتی مردم عادی باید در تصمیم‌گیری‌های علم و فناوری نقش داشته باشند. عدالت اجتماعی: علم نباید نابرابری را بازتولید کند، بلکه باید در خدمت کاهش شکاف‌ها باشد.

ریشه علم در آزمایشگاه‌ها و میوه‌اش در بطن جامعه است

معاون فرهنگی و اجتماعی معاون اول رئیس جمهور در خصوص علم گفت: علم، اگرچه ریشه در کنج آزمایشگاه‌ها دارد، اما میوه‌اش باید در بطن جامعه چیده شود. اگر خواهان آینده‌ای توسعه‌یافته، عادلانه و پایدار هستیم، باید سیاست‌های علمی خود را بازاندیشی کنیم. پژوهشگران باید فراتر از تولید مقاله، به عنوان بازیگران اجتماعی ایفای نقش کنند. ما نیاز به سیاستگذاری علمی داریم که مبتنی بر واقعیت، اما الهام‌گرفته از آرمان باشد.

دکتر هادی خانیکی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی سخنران دیگر این نشست علمی تخصصی بود که به تاریخچه سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و خدمات ارزنده پرفسور نسرین معظمی اشاره و افزود: پروفسور معظمی الگوی یک بانوی علمی و کاردان است که تحولات فناورانه در دنیا و مسئولیت اجتماعی دانشگاه و پژوهشگاه‌ها را تغییر داده است.

وی ضمن اشاره به اینکه علم بدون جامعه بی معنی و بی تاثیر است افزود: تنها با تعامل و پاسخگویی به نیازهای مردم می‌توان به پیشرفت واقعی و تحول اجتماعی دست یافت. ایشان ویژگی‌های مهم حکمرانی علم را مدیریت و جهت‌دهی نظام علم با مشارکت همه بازیگران، تعامل چندجانبه میان نهادهای علمی، دولت و جامعه، توجه به چالش‌های اخلاقی، سیاسی و مدیریتی، شفافیت و پاسخگویی در فرایندهای علمی، تأکید بر ارزش‌ها و فرهنگ بومی، تحول به حکمرانی شبکه‌ای و مشارکتی، تعادل میان علم، فناوری و نهادهای اجتماعی و نیاز به چارچوب‌های نظری قوی برای بهبود حکمرانی بر شمرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: حکمرانی علم و فناوری به شیوه های مدیریت و هدایت نظام‌های علمی و فناورانه در تعامل با نیازها و انتظارات جامعه اشاره می‌کند که الزام‌های اجتماعی این حکمرانی اشاره به مسئولیت پذیری اجتماعی، عدالت در دسترسی به فناوری و پاسخ گویی به مسائل و چالش‌ها دارد.

وی افزود: برای تحول در دانشگاه‌ها و حکم‌رانی علم و فناوری باید بازاندیشی نظری، تحول نهادی، هماهنگی ‌و اولویت‌بندی پژوهش‌ها و یکپارچگی علمی داشته باشیم.