همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: در جریان عملیات مشترک ماموران گمرک و اداره حفاظت محیط زیست در مرز رسمی دوغارون، ۱۵ قطعه چکاوک از قاچاقچیان حیات‌وحش کشف و ضبط شد. به گفته یوسف اربابی، رئیس اداره محیط زیست تایباد با دریافت گزارشی مبنی بر قاچاق پرندگان از این مرز، عملیات شناسایی متخلف آغاز و در حین کنترل بار مسافران این پرندگان کشف شد. فرد متخلف با تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شد. طبق قانون حفاظت از تنوع زیستی، شکار یا صید هر قطعه چکاوک می‌تواند جریمه‌ای بین ۲۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تا بیش از ۱۰۰ میلیون ریال به‌همراه ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس در پی داشته باشد.
پرنده‌ای کوچک با نقشی بزرگ
چکاوک‌ها از پرندگان آوازخوان بومی ایران هستند که در زیستگاه‌هایی همچون دشت‌ها، مراتع، کشتزارها و نواحی بیابانی شرق کشور زیست می‌کنند. آواز دلنشین، رفتار اجتماعی و قابلیت سازگاری با محیط‌های انسانی باعث شده این پرنده در بازارهای غیرقانونی پرنده‌فروشی، به‌ویژه در کشورهای همسایه، بسیار مورد توجه سودجویان قرار گیرد.
با وجود جثه کوچک، چکاوک‌ها در اکوسیستم نقش مهمی دارند. آن‌ها با تغذیه از حشرات آفت‌زا به کشاورزی کمک کرده و در چرخه غذایی به‌عنوان طعمه گونه‌های شکاری، جایگاهی مهم دارند.
چرا افغانستان
سودآوری بازار پرندگان آوازخوان، عامل اصلی قاچاق گونه‌هایی مانند چکاوک است. این پرنده‌ها در کشورهای همسایه برای نگهداری در قفس یا مسابقات آواز پرندگان خریدار دارند. فقدان نظارت مرزی در برخی نقاط و ضعف فرهنگ عمومی در زمینه حفاظت از حیات‌وحش، قاچاق این پرنده را به پدیده‌ای تکرارشونده بدل کرده است. در افغانستان، نگهداری پرندگان آوازخوان مانند چکاوک، زرزر (سهره طلایی) و شب‌حزین (بلبل خرما)، یک سنت دیرینه و رایج است. آواز پرندگان در فضای خانه یا بازار، بخشی از فرهنگ این کشور است. در کابل و برخی شهرهای دیگر، بازارهای پرنده‌فروشی فعال است. مرز شرقی ایران به‌ویژه در ناحیه تایباد و دوغارون یکی از معابر رسمی و پرتردد برای صادرات و واردات است. این مسیر، بازرسی‌های گمرکی متعددی دارد اما حجم بالای تردد و گستردگی مرز، فضا را برای قاچاقچیان مساعد می‌کند. معمولاً پرندگان در جعبه‌های کوچک یا در بین کالاها و چمدان‌ها مخفی می‌شوند. از سوی دیگر افغانستان به‌عنوان گذرگاه قاچاق به کشورهای دیگر استفاده می‌شود. برخی پرندگان از طریق افغانستان به پاکستان یا حتی کشورهای عربی خلیج فارس قاچاق می‌شوند.
زیستگاه
چکاوک‌ها بیش از از ۹۰ گونه شناخته شده در جهان دارند و بیشتر گونه‌های این خانواده در مناطق باز، خشک، گرم و نیمه‌خشک زندگی می‌کنند. اروپا، آسیا، آفریقا و بخش‌هایی از استرالیا زیستگاه اصلی چکاوک‌هاست. این گونه بومی آمریکای شمالی و جنوبی نیست و به دلیل قاچاق به این مناطق معرفی شده‌اند.
رفتار زیستی
چکاوک‌ها از دانه‌ها، علف‌ها و علوفه‌های خشک تا حشرات، لاروها و کرم‌های خاکی تغذیه می‌کنند. در فصول گرم، حشرات بخش مهم‌تری از رژیم غذایی را تشکیل می‌دهند که در کنترل آفات موثر است. چکاوک‌ها آشیانه‌های خود را روی زمین می‌سازند، معمولا در فرورفتگی‌های کم‌عمق یا کنار بوته‌ها. تخم‌گذاری عمدتا در بهار و اوایل تابستان انجام می‌شود. در هر فصل ممکن است ۲ تا ۳ بار تخم‌گذاری کنند. اغلب تک‌زی یا جفتی هستند. در فصل مهاجرت یا زمستان‌گذرانی ممکن است در دسته‌های کوچک دیده شوند.
