عصر ایران - ساعت 9 و 9 دقیقه شب 27 اردیبهشت سال ۱۳۶۶ اتفاق عجیبی در خلیج فارس رخ داد: یک جنگنده نیروی هوایی عراق ناو جنگی "یو اس اس استارک" آمریکا را هدف قرار داد.
در آن حمله، 37 نظامی آمریکایی که روی ناو بودند کشته و 21 تن دیگر مجروح شدند. ناو آمریکایی که مجهز به انواع سیستم های دفاعی بود، در لحظه حمله، نتوانست کاری بکند و هیچ کدام از سیستم ها فعال نشد. دو موشک اگزوست که پی در پی به این ناو اصابت کردند، ناو را کج کردند و نیروی دریایی آمریکا مجبور شد برای جلوگیری از غرق شدن ناو، آن را به سواحل بحرین منتقل کند و 142 میلیون دلار خرج تعمیرش کند. استارک در 1999 از رده خارج و 7 سال بعد اوراق شد.
ناو یو اس اس استارک آمریکا در خال سوختن در خلیج فارس
بلافاصله بعد از این ماجرا، دولت عراق اعلام کرد که یک اشتباه محاسباتی باعث این حادثه شده است. بغداد از واشنگتن عذرخواهی کرد و غرامت داد.
گفته می شود که حمله توسط یک میراژ انجام شد ولی سال ها بعد یکی از فرماندهان ارتش عراق، ادعای دیگری را مطرح کرد. در کتاب «جنگ ایران و عراق از دیدگاه فرماندهان صدام» که توسط پنج نفر از پژوهشگران آمریکایی تألیف و در ایران هم ترجمه شده آمده است:
وقتی «کوین وودز» پژوهشگر تاریخ و امور دفاعی مؤسسه تحلیل دفاعی در آمریکا از «عبوسی» یکی از فرماندهان رده بالای صدام می‌خواهد در مورد چگونگی حادثه ناو استارک توضیح دهد، این فرمانده عراقی مدعی می‌شود در حمله به استارک هیچ میراژی دخالت نداشته، بلکه این حمله اشتباهی توسط یک فروند جت فالکن ۵۰ انجام شده است! عبوسی تأکید می‌کند این جت پس از انقلاب ایران توسط یک خلبان فراری ربوده شده و به عراق آورده شده بود و با انجام تغییراتی روی آن تبدیل شده بود به یک هواپیمای تهاجمی!
تحقیقات بعدی هم نشان می‌دهد عراقی‌ها با هدف رساندن هواپیماهایشان به جزیره سیری ( برای هدف قرار دادن نفت کش های ایران) و اطراف آن ابتدا از جت فالکن با پوشش هواپیمای ترابری برای شناسایی و تصویربرداری از منطقه سیری استفاده کرده و بعد در پروژه‌ای کاملاً سرّی به نام «سوزانا» این جت را ارتقا داده و برای اینکه ضربات بیشتری به نفتکش‌های ایرانی در سیری وارد کنند آن را به دو موشک اگزوست مجهز می‌کنند.
با این حال، روایت مشهور این است که میراژ، موشک های اگزوست را شلیک کرده است.
میراژ F-1 نیروی هوایی عراق
اگزوست یک موشک ضدکشتی فرانسوی است که با آشیانه‌یابی فعال راداری هدایت می‌شود و به یک کلاهک جنگی ۱۶۵ کیلوگرمی مسلح است. این موشک هوابه‌سطح و سطح‌به‌سطح از قابلیت حرکت در سطح آب برخوردار است و تا ۱۸۰ کیلومتر برد عملیاتی دارد. اگزوست برای از میان بردن کشتی‌های جنگی کوچک و متوسط مانند ناوچه‌ها و ناوشکن‌ها طراحی شده اما با شلیک چندین فروند از آن می‌توان به کشتی‌های بزرگتر مانند ناوهای هواپیمابر هم آسیب رساند.
عراقی‌ها در جنگ ایران و عراق به‌طور گسترده‌ای از این موشک علیه کشتی‌های نظامی و غیرنظامی ایران استفاده کردند و چندین کشتی ایرانی از جمله دو فروند از ناوچه‌های سبک کلاس بایندر با این موشک‌ها غرق شدند. تعدادی از هلیکوپترهای سوپرفریو عراق و تعدادی از میراژ اف-۱هایی که در اواخر جنگ به عراق تحویل شدند، قابلیت شلیک این موشک را داشتند.
موشک اگزوست
در سال 1401 دریادار عبدالله معنوی معاون پیشین عملیات نیرو دریایی ارتش و فرمانده وقت ناوچه سبلان، در گفت و گویی با خبرگزاری رسمی دولت، به موضوع حمله عراق به ناو آمریکایی پرداخت و گفت: بعد از اولین باری که آمریکا و غربی‌ها به صدام چراغ سبز نشان دادند تا با هواپیماهای سوپراتاندارد به ما حمله کنند، یک ناو آمریکایی به اشتباه از سوی عراق هدف قرار گرفت. بخش هایی از این مصاحبه را بازخوانی می کنیم:
*منظورتان ناو یو.اس.اس استارک است؟
بله. جنگنده عراقی با هدف حمله به ناوچه سبلان که بنده فرمانده‌اش بودم، به آن منطقه آمد، اما به اشتباه ناو آمریکایی که در ۵ مایلی ما قرار داشت، هدف قرار داد.
*در رابطه با این حادثه تحلیل‌های متفاوتی ارائه می‌شود و برخی می‌گویند صدام در پاسخ به نزدیکی آمریکا به ایران در جریان مک فارلین، این ناو را هدف قرار داد.
اصلاً اینگونه نیست. من آنجا بودم و آن جنگنده اشتباهی هدف قرار داد.
* البته صدام از آمریکا عذرخواهی کرد و آمریکا هم پذیرفت.
آمریکا به قدری از صدام و حامیانش پول گرفته بود که نیاز به عذرخواهی و پذیرش هم نبود. باید از زاویه دیگری به این ماجرا نگاه کرد.
* حمله عراق به ناو آمریکایی یک موضوع مهم و مبهم در تاریخ جنگ است؛ اینکه آیا اشتباهی صورت گرفته یا صدام انگیزه خاصی داشته است.
هیچ نقطه مبهمی ندارد. جنگنده عراقی ناو آمریکایی را با ما اشتباه گرفت.
*اینکه می‌گویید هیچ نقطه مبهمی ندارد، بر مبنای چیست؟
رادار. ما در فاصله ۱۰ مایلی یکدیگر قرار داشتیم و رادار ما را نشان می‌داد. خلبان در تشخیص دچار اشتباه شد. آن خلبان موشک دوم را بلافاصله شلیک کرد و منتظر نماند که موشک اول اصابت کند و سپس موشک دوم را شلیک کند.
صدام جرات انجام چنین کاری نداشت و آنچه رخ داد، اشتباه خلبان بود. هیچ تحلیلگر نظامی که در دریا بوده باشد، حرف از انگیزه و تعمد نمی‌زند. صدام عددی نبود که بخواهد چنین کاری انجام بدهد. صدام بازیچه بود و می‌خواست ما را بزند که اشتباه کرد. چرا پس از آن دوباره نزد؟
ناوچه سبلان
* پس از آن همکاری‌های آمریکا و عراق افزایش یافت و تعداد ناوهای آمریکا در خلیج فارس افزایش یافت.
عراق دیگر به آن خلبان اعتماد نداشت. ممکن بود باز هم به اشتباه یکی از ناوهای آمریکا را هدف قرار دهد.
* پس شما معتقدید که کاملاً اشتباه خلبان بوده است.
بله حتماً اینگونه بوده است. پس از آن به جنگنده‌های عراقی اجازه داده نشد که به ما حمله کنند. از فاصله ۵۰ مایلی امکان شناخت شناور وجود ندارد.
*فاصله شما با ناو آمریکایی چقدر بود؟
کمتر از ۱۰ کیلومتر بود. عراقی‌ها پس از آن حادثه فقط به سراغ کشتی‌های تجاری رفتند.
