روز جهانی فشار خون هر ساله در تاریخ ۱۷ مه (۲۷ اردیبهشت) برگزار می‌شود. هدف از این روز، افزایش آگاهی عمومی درباره فشار خون بالا و تشویق افراد به اندازه‌گیری منظم فشار خون خود است. فشار خون بالا، که به عنوان پرفشاری خون نیز شناخته می‌شود، یکی از عوامل اصلی خطر برای بیماری‌های قلبی‌عروقی و سکته مغزی به شمار می‌رود. متأسفانه، بسیاری از افرادی که به این عارضه مبتلا هستند، از وضعیت خود بی‌خبرند، زیرا فشار خون بالا معمولاً بدون علامت بروز می‌کند.
پرفشاری خون اغلب به عنوان «قاتل خاموش» شناخته می‌شود، زیرا در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد و تنها زمانی آشکار می‌شود که آسیب‌های جدی به بدن وارد شده باشد. افزایش آگاهی مردم از فشار خون و انجام آزمایش‌های منظم می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و کنترل آن داشته باشد.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیش از یک میلیارد نفر در جهان به فشار خون بالا مبتلا هستند و تنها حدود نیمی از آن‌ها از بیماری خود مطلع‌اند. درمان نکردن این بیماری می‌تواند منجر به حمله قلبی، نارسایی کلیه، نارسایی قلب و حتی مرگ شود.
دلایل مختلفی در ایجاد فشار خون بالا نقش دارند که برخی از آن‌ها به سبک زندگی مربوط می‌شوند و برخی دیگر ژنتیکی هستند. در ادامه، مهم‌ترین علل بروز این بیماری ذکر شده است:
مصرف زیاد نمک
چاقی و اضافه وزن
کم‌تحرکی
مصرف الکل
استرس مزمن
مصرف دخانیات
رژیم غذایی ناسالم
سابقه خانوادگی ابتلا به پرفشاری خون
برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا قرار دارند. سن بالای ۵۰ سال، سابقه خانوادگی، نژاد، ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، و سبک زندگی ناسالم از مهم‌ترین عوامل خطر هستند.
اگرچه بیشتر مبتلایان هیچ علامتی ندارند، اما در موارد شدید، ممکن است نشانه‌هایی مانند موارد زیر مشاهده شود:
سردرد مداوم سرگیجه تاری دید تپش قلب درد قفسه سینه تنگی نفس خستگی بی‌دلیل این نشانه‌ها معمولاً در مراحل پیشرفته ظاهر می‌شوند و نشان‌دهنده آسیب به اندام‌ها هستند.
پیشگیری از فشار خون بالا از طریق اصلاح سبک زندگی ممکن است. در ادامه، به اقدامات کلیدی پیشگیرانه اشاره شده است:
کاهش مصرف نمک به کمتر از ۵ گرم در روز، مصرف میوه و سبزیجات تازه، پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده، فعالیت بدنی منظم (حداقل ۳۰ دقیقه در روز)، حفظ وزن مناسب ،ترک سیگار و الکل، کنترل استرس از طریق مدیتیشن، تنفس عمیق، یوگا یا پیاده‌روی، خواب کافی و با کیفیت
فشار خون با دو عدد اندازه‌گیری می‌شود: فشار سیستولیک (عدد بالایی) و فشار دیاستولیک (عدد پایینی). این دو عدد به ترتیب نشان‌دهنده فشار واردشده به دیواره رگ‌ها در هنگام ضربان قلب و در فاصله بین ضربان‌ها هستند.
در جدول زیر، طبقه‌بندی فشار خون بر اساس استانداردهای انجمن قلب آمریکا (AHA) آمده است:
| طبقه‌بندی فشار خون | فشار سیستولیک (میلی‌متر جیوه) | فشار دیاستولیک (میلی‌متر جیوه) |
|---|---|---|
| فشار خون طبیعی | کمتر از 120 | کمتر از 80 |
| مرحله پیش‌فشاری خون | 120 تا 129 | کمتر از 80 |
| مرحله اول پرفشاری خون | 130 تا 139 | 80 تا 89 |
| مرحله دوم پرفشاری خون | 140 یا بالاتر | 90 یا بالاتر |
| بحران فشار خون (وضعیت اورژانسی) | بالاتر از 180 | بالاتر از 120 |
درمان فشار خون بالا معمولاً شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و داروهای تجویزی است. داروهایی که اغلب برای این بیماری تجویز می‌شوند شامل: مدرها (دیورتیک‌ها)، مهارکننده‌های ACE، مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs)،مسدودکننده‌های کانال کلسیم، بتابلاکرها
پزشک بسته به وضعیت بیمار ممکن است یک یا چند دارو را به‌طور هم‌زمان تجویز کند. پیگیری منظم و همکاری بیمار با پزشک برای موفقیت درمان حیاتی است.
تغذیه سالم می‌تواند نقش بسیار مهمی در پیشگیری و کنترل فشار خون داشته باشد. رژیم غذایی DASH (رویکردهای تغذیه‌ای برای توقف پرفشاری خون) یکی از شناخته‌شده‌ترین رژیم‌ها در این زمینه است. این رژیم شامل موارد زیر است:
مصرف بیشتر میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب
کاهش مصرف چربی‌های اشباع و کلسترول
پرهیز از شیرینی‌ها، نوشیدنی‌های شیرین و غذاهای فرآوری‌شده
افزایش دریافت پتاسیم، منیزیم و فیبر غذایی
ورزش منظم می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و به سلامت کلی بدن کمک کند. پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری، شنا، ایروبیک و یوگا از جمله فعالیت‌های توصیه‌شده هستند. انجام دست‌کم ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی در هفته توصیه می‌شود.
آموزش در سطح خانواده و جامعه می‌تواند تأثیر زیادی بر پیشگیری از فشار خون بالا داشته باشد. ترویج سبک زندگی سالم در خانه، محل کار، مدارس و رسانه‌ها از طریق برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی عمومی ضروری است. حمایت دولت و سازمان‌های سلامت از برنامه‌های غربالگری رایگان، مشاوره‌های تغذیه‌ای و کمپین‌های اطلاع‌رسانی نیز در کنترل این بیماری نقش مهمی دارد.
در روز جهانی فشار خون، بسیاری از کشورها برنامه‌هایی مانند کمپین‌های اندازه‌گیری رایگان فشار خون، کلاس‌های آموزشی، سخنرانی‌های تخصصی، و انتشار محتواهای اطلاع‌رسانی در فضای مجازی برگزار می‌کنند. هدف اصلی این روز، شناسایی افراد در معرض خطر و تشویق آن‌ها به اقدام برای حفظ سلامت قلب و عروق است. پیام اصلی این روز «فشار خون خود را بدانید و آن را کنترل کنید» است. دانستن عدد فشار خون و پیگیری منظم آن می‌تواند زندگی انسان را نجات دهد.
پرفشاری خون یکی از مهم‌ترین تهدیدهای سلامت جهانی است، اما با آگاهی، پیشگیری، و مدیریت صحیح، می‌توان از آن پیشگیری کرد یا آن را کنترل نمود. روز جهانی فشار خون فرصتی مناسب برای توجه دوباره به این موضوع حیاتی است. هر فرد با داشتن آگاهی بیشتر، می‌تواند قدمی در راستای سلامت خود و جامعه بردارد.
